آیا اوپک این‌بار هم به اهدافش می‌رسد؟
دن ابرهارت|فوربس انرژی|ترجمه: علیرضا کیانی
بهای نفت خام روز سه‌شنبه به پایین‌ترین قیمت در یک سال اخیر رسید، هر چند قیمت‌ها روز چهارشنبه اندکی بهبود یافت اما این پرسش مهم را ایجاد کرد که آیا سیاست کاهش تولید سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپک و روسیه برای بازگرداندن ثبات به بازار نفت کافی است؟ دن ابرهارت تحلیلگر نفتی فوربس انرژی اعتقاد دارد که پاسخ یک «نه غیرقطعی» است. پاسخ مسکوت و نارسای بازار به کاهش 1 میلیون و 200 هزار بشکه‌ای نفت که روز 7 دسامبر به دست آمده، گویای تمام چیزهایی است که باید بدانیم.
قیمت شاخص نفت جهانی، برنت به سختی خود را بالای مرز 60 دلار در هر بشکه حفظ می‌کند و در همین حال، نفت خام امریکا نیز در محدوده 51 دلار دست و پا می‌زند. معامله‌گران نفت می‌دانند که میزان کاهش از سطح لازم برای متوازن ساختن بازار آن‌هم با شرایط حاکم در سال 2019 کافی نخواهد بود. از همین رو هم هیچ انتظاری مبنی بر بازگشت سریع یا مانای قیمت‌ها به سطوح پیشین مطرح نمی‌شود.
همانطور که پیش از نشست اوپک نیز نگارنده این سطور متذکر شده بود، کارتل نفتی کهنه‌کار در وضعیت شکست- ممنوع قرار دارد. بازار پیش از اینکه اعضای اوپک در وین گردهم آیند، خود را برای تاثیر کاهش روزانه 1 تا 1 میلیون 300 هزار بشکه‌ای نفت را آمده کرده بود و از همین‌رو هر مقدار کمتر از میزان مورد انتظار برای اوپک یک شکست به حساب می‌آمد. در روزهای گذشته هم استراتژی بازار، راهبرد آشنای «خرید شایعه و فروش خبر» بوده است؛ به این معنا که قیمت در بازار در پاسخ به شایعات تغییر می‌کرده تا آن زمان که خبرهای واقعی منتشر شوند.
با این وجود، تحلیلگران همزمان با موشکافی اخبار واصله و سازوکار توافق اوپک، دریافته‌اند که بهترین کار ممکن موج‌سواری بر شایعات است. من عقیده دارم که کارتل نفتی باید در بهار سال آتی برای ایجاد توازن در بازار نفت و جلوگیری از سقوط قیمت‌ها دست به اقدام بزند، آن‌هم پیش از آنکه توافق روز سی‌ام ژوئن منقضی شود.
حال اما، باید ببینیم که توافق اوپک در واقع به چه چیزی دست یافته است. البته، اینکه تا چه میزان کف قیمت تعبیه شده توسط سیاست سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش «قرص و محکم» است به نحوه اجرا، زمان‌بندی و اعمال قرارداد باز می‌گردد. در اینجا، دلایل مهمی برای نگرانی مطرح می‌شود.
روسیه، بزرگترین تولیدکننده غیر اوپک نفت خام که با این سازمان روابط نزدیکی ایجاد کرده، موافقت خود را برای کاهش حدود 230 هزار بشکه در روز اعلام کرده است اما در عین حال گفته که اعمال این سیاست به دلایل فصلی (نزدیک بودن فصل سرد و حاکم شدن شرایط خاص بر میادین غرب سیبری) زمان‌بر خواهد بود. روسیه در همان سال 2017 و زمانی که برای نخستین‌بار با اوپک طرح کاهش تولید را اجرا کرد، برای کاهش تولید به میزان 300 هزار بشکه نفت، کند عمل کرد و چندین ماه طول کشدی تا مسکو توانست به 100 درصد سهمیه خود عمل کند. از آنجا که مدت زمان اعتبار سند جاری توافق تنها 6 ماه است، بعید به مظر می‌رسد که روسیه تا انتهای این دوره به تعهدات خود عمل کند؛ به‌خصوص آنکه شرکت‌های نفتی روسی نسبت به نقش اوپک در به باد دادن نقشه‌های رشد آنها هیچ حس خوبی ندارند.
عربستان سعودی بار دیگر بار بیشترین کاهش تولید را در میان کشورهای عضو اوپک بر دوش می‌کشد و از همین رو هم بیشترین توجه بازار به این کشور معطوف است. با این وجود، تحرکات این کشور نفت‌خیز می‌تواند به آشفتگی بازار نیز دست بزند. در ماه نوامبر تولید نفت روزانه عربستان به 11 میلیون و 100 هزار بشکه در روز رسید اما حال ریاض به دنبال کاهش این میزان تولید به سطح10 میلیون و 700 هزار بشکه در روز است. اما این پایان کار نیست. عربستان می‌خواهد همین میزان تولید را در ژانویه به 10 میلیون و 200 هزار بشکه در روز برساند تا «میزان تعهد خود را به توافق اوپک نشان دهد».
با وجود این، عربستان هنوز نسبت به آماده نگه داشتن ظرفیت خود برای تولید 12 میلیون بشکه در روز در کوتاه‌مدت نیز تعهد دارد چرا که این ظرفیت مازاد برای جبران کاهش تولید ایران بعد از پایان یافتن مدت معافیت واشنگتن به مشتریان نفتی تهران در سال آتی، به‌شدت لازم خواهد بود. خوانش این پیام‌های متضاد برای بازار کار آسانی نیست.
از طرفی هم معامله‌گران نفت فراموش نمی‌کنند که در بحث سیاست نفت، عربستان گوش به فرمان رییس‌جمهور امریکاست. به‌عبارتی، حمایت سفت‌و‌سخت ریاض از تحریم رقیب منطقه‌ای خود، ایران، در کنار حمایت دونالد ترامپ از کادر رهبری سعودی آن‌هم پس از قتل جمال خاشقجی، به این معناست که رییس‌جمهور ایالات‌متحده نفوذ بسیار زیادی بر سیاست‌گذاری نفتی در ریاض دارد. این بدان معنا نیست که غول تولید اوپک در تصمیمات خود، منافعش را در نظر نگیرد. اما با این وجود، بعید است که این کشور بدون در نظر گرفتن دیدگاه ترامپ گامی در میدان نفت به جلو بردارد. ترامپ نیز به وضوح از تمایل خود برای کاهش قیمت‌ها سخن گفته است.
زمانِ زهرکش
تقریبا در همان زمانی که قرار است تاثیر نیش کاهش تولید اوپک بر کالبد بازار حس شود، فصل کاهش تقاضا، یعنی بهار، آغاز می‌شود. بهار همان زمانی است که بسیاری از پالایشگاه‌ها در جهان وارد فاز نگهداری و تعمیرات می‌شوند و به همین دلیل هم تقاضای آنها به‌شدت کاهش می‌یابد. تاثیر این تلاقی زمانی می‌تواند به واسطه هر پستی و بلندی جنگ‌تجاری میان چین و امریکا افزایش یابد.
عامل مهم دیگر، تولید نفت در امریکاست که سودای آرامش ندارد. تصمیم اوپک برای کاهش تولید «هدیه سال نو» به تولیدکنندگان نفت شیل بود که در حال تنظیم دخل و خرج خود برای سال 2019 هستند. تحلیلگران انتظار دارند که رشد کنونی بخش نفت در سال آینده و بعد از آن نیز افزایش یابد. همچنین تحلیل‌ها از این حکایت دارد که تولید در امریکا نیز مرز 12 میلیون بشکه در روز را در سال 2019 رد کند.
اما بخش نفتی امریکا نیز از گزند قیمت‌های پایین در امان نخواهند ماند ولی نباید از یاد برد که این صنعت به نسبت به چند سال پیش، بسیار کارایی بالاتری را دارد. تازه در همان زمان نیز شیل توانست از جنگ قیمتی که اوپک به راه انداخته بود جان سالم به در ببرد.
در ایالات متحده نیز با وجود اینکه بسیاری از برنامه‌های پوشش ریسک در بهار منقضی می‌شوند، باز هم تعداد کمی از شرکت‌های نفتی خود را در برابر کاهش قیمت در سال 2019 «هج» کرده‌اند. اما انتظار می‌رود که تولیدکنندگان طرح رشد خود را حتی با بستن بودجه خود با نفت وست‌تگزاس‌اینترمدییت در محدوده قیمت محافظه‌کارانه 50 تا 60 دلار در هر بشکه، حفظ کنند.
برخی در حوزه نفت امریکا در حال برانداز کردن ایده افزایش سرمایه‌گذاری به امید کامل شدن خط‌لوله و زیرساخت لازم برای انتقال مقدار شیل بیشتری از حوضچه پرمین به خلیج‌مکزیک هستند. مشکل خط لوله عاملی بوده که در مسیر سرازیر شدن نفت بیشتری از غول‌حوضچه نفتی شیل سنگ‌اندازی می‌کرده است. البته باید این را در نظر داشت که تاثیر نوسان قیمتی بر بودجه شرکت‌های نفتی تا مدتی خود را در قالب ارقام تولید نشان نمی‌دهد. از همین رو هم بایدانتظار داشتا در سال 2019 نیز میزان تولید شیل خار چشم اوپک باقی بماند.
حال باید به این پرسش پاسخ داد که میزان کاهش اوپک تا چه میزان به خطا رفته است؟ به عقیده من، این کارتل نفتی باید سطح کاهش خود را به 2 میلیون بشکه در روز می‌رساند تا بتواند عرضه و تقاضا را در سال آتی به توازن برساند. عوامل سیاسی و اقتصادی بسیاری هستند که بر موازنه عرضه و تقاضا در بازار تاثیر گذازند. حتی با فرض التزام 100 درصد طرفین قرارداد وین به سهمیه‌های کاهش تولید، هنوز خطر ایجاد مازاد عرضه‌ای به میزان 700 هزار بشکه در روز بر بازار حکم‌فرماست. همین‌که کاهش شدید و غیرمنتظره تولید در کانادا و لیبی نتوانسته قیمت‌ها را آنچنان تکان دهد، به خوبی مبین فضای حاکم بر بازار است.
آینده سخت‌تر برای اوپک
روز جمعه، آژانس بین‌المللی انرژی برآوردهای خود از تولید نفت کشورهای غیر اوپک در نیمه اول سال آتی را به میزان 600 هزار بشکه در روز کاهش داد که این امر نشان‌دهنده اثر کاهش تولید در کانادا و کاهش‌های برنامه‌ریزی شده در تولید نفت دریای شمال است. این امر خبر خوشی برای اوپک خواهد بود که به دنبال کاهش میزان ذخایر مازاد در جهان است. اما حتی همین برآورد تصحیح شده آژانس نیز با این جمله همراه بود که «تنها زمان می‌تواند میزان تاثیرگذاری توافق جدید تولید را مشخص کند».
اکنون ممکن است زمستان باشد، اما خرس‌ها، کلمه‌ای که به محافظه‌کاران در بازار اطلاق می‌شود، در خواب زمستانی نیستند. در نگاه معامله‌گران، توافق کاهش تولید اوپک تنها اندکی اوضاع را نسبت به بدترین سناریوهای ممکن در بازار بهتر می‌کند. در ماه آوریل، کارتل نفتی اوپک در شرایطی به مراتب دشوارتر قرار است نتایج توافق را مورد بررسی قرار دهد. دو سوال مهم به سختی شرایط آتی کمک می‌کند: آیا قیمت‌ها تا آن زمان افت بیشتری را تجربه می‌کنند و اینکه با در نظر گرفتن شکاف‌ها در اوپک، آیا این سازمان می‌تواند برای تغییر در بازار اقدام دیگری انجام دهد.
افزایش قیمت نفت در روز چهارشنبه
قیمت نفت پس از کاهش در سه روز گذشته که ناشی از نگرانی‌ها نسبت به مازاد عرضه و کندی اقتصاد جهانی بود، روز چهارشنبه تحت تاثیر تثبیت بازارهای سهام بهبود یافت. بهای معاملات آتی وست تگزاس اینترمدییت آمریکا چهار سنت یا ۰.۰۹ درصد افزایش یافت و به ۴۶.۲۸ دلار در هر بشکه رسید. شاخص قیمت نفت آمریکا روز سه‌شنبه ۷.۳ درصد ریزش کرده و به پایین‌ترین حد خود از اوت سال ۲۰۱۷ تاکنون رسیده بود. بهای معاملات آتی نفت برنت ۰.۴ درصد افزایش یافت و به ۵۶.۴۹ دلار در هر بشکه رسید. به گزارش ایسنا، نفت برنت روز سه‌شنبه ۵.۶ درصد کاهش پیدا کرده بود و در یک مقطع به پایین‌ترین حد در ۱۴ ماه گذشته سقوط کرده بود.
به گفته استفن اینس، مدیر معاملات منطقه آسیا-اقیانوسیه شرکت OANDA، قیمت نفت با حکمفرما شدن آرامش نسبی در بازارهای سهام آمریکا تثبیت شده است، اما هنوز خوش‌بینی در نگاه سرمایه‌گذاری دیده نمی‌شود. موسسه امریکن پترولیوم روز سه‌شنبه اعلام کرد ذخایر نفت آمریکا به طور غیرمنتظره افزایش پیدا کرده و ذخایر بنزین نیز رشد کرده است. این مساله به نگرانی‌ها نسبت به مازاد عرضه افزود. اگر رشد ذخایر نفت آمریکا از سوی اداره اطلاعات انرژی این کشور تایید شود، نخستین افزایش در سه هفته گذشته خواهد بود. در این بین تحلیلگران اظهار کردند: توافق کاهش تولید جدید اوپک و متحدانش موفق نشده به بازار رونق ببخشد زیرا قرار است از ماه آینده آغاز شود. تولید عربستان سعودی، آمریکا و روسیه نزدیک به بالاترین رکورد همه زمان‌ها قرار دارد. دولت آمریکا اعلام کرده انتظار می‌رود تولید نفت شیل تا پایان دسامبر برای نخستین‌بار به بیش از هشت میلیون بشکه در روز صعود کند. یک منبع صنعتی نیز به رویترز گفت: تولید نفت روسیه در ماه میلادی جاری نیز به رکورد ۱۱.۴۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. با این حال عواملی نیز وجود دارند که میزان عرضه را محدود می‌کنند از جمله اعلام وضعیت اضطراری که از سوی شرکت ملی نفت لیبی برای بزرگترین میدان نفتی این کشور صورت گرفته است. بر اساس گزارش رویترز، سرمایه‌‌گذاران بازار نفت همچنین توجه خود را به نتیجه نشست دو روزه بانک مرکزی آمریکا که قرار است بعدازظهر روز جاری به پایان برسد معطوف کرده اند.
