زنگ قیمت‌ها‌ برای اوپک و شیل به صدا درآمده است

گروه انرژی| علیرضاکیانی |

تاثیر کاهش شدید قیمت نفت بر تولید نفت خام در ایالات‌متحده در هفته گذشته عاملی بود که باعث شد قیمت طلای سیاه در نخستین روز کاری بازار در هفته جدید افزایش یابد. با این وجود، نگرانی درباره چشم‌انداز تقاضای جهانی برای نفت باعث شد میزان افزایش قیمت محدود بماند. نگرانی درباره کاهش قیمت‌ها از همین حالا حساب‌های و بودجه‌ریزی شرکت‌های نفت شیل را متاثر کرده است. کشورهای اوپکی که برای تامین مخارج بودجه‌های خود به نفت وابسته‌اند نیز از گزند کاهش قیمت‌ها مصون نخواهند ماند. در این میان، تنها روزنه امید برای بازگشت توازن به معادله عرضه و تقاضا، توافق کاهش تولید اوپک است. در روزهای پس از توافق وین، تحلیل‌های متعددی درباره میزان موفق بودن آن به چاپ رسیده که بیشتر این تحلیل‌ها از عدم کفایت میزان کاهش توافق شده برای بازگرداندن ثبات به بازار حکایت دارند. در این گزارش علاوه بر مروری بر وضعیت بازار در روز گذشته، تحلیل‌های اخیر درباره توفیق یا عدم موفقیت توافق اوپک بررسی می‌شوند.روز دوشنبه، نفت خام دریای شمال در ابتدای معاملات با 12 سنت افزایش، بشکه‌ای 53 دلار و 94 سنت قیمت‌گذاری شد. وست‌تگزاس‌اینترمدیت نتوانست عملکرد برنت را تکرار کند و با کاهشی 3 سنتی، هر بشکه از آن 45 دلار و 56 سنت به فروش رفت. انقلاب شیل، ایالات‌متحده را به بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان با تولید بیشتر از عربستان و روسیه، بدل کرد. حال اما، کاهش مداوم قیمت نفت باعث شده تا زنگ‌های خطر برای تولیدکنندگان شیل به صدا در آیند. به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، کاهش قیمت نفت، تولیدکنندگان شیل در امریکا را به بازنگری برنامه‌های استخراج خود در سال آینده وادار ساخته است.

      تقاضای کم‌فروغ

برنت در هفته گذشته شاهد کاهش 11 درصدی قیمت به پایین‌ترین سطح از سپتامبر 2017 به این سو بود. بهای قراردادهای آتی نفت خام آمریکا نیز در همین هفته به پایین‌ترین میزان از ژوئیه 2017 به این سو رسید. سقوط قیمت در هفته گذشته میزان کاهش بهای 2 شاخص نفتی جهان را در فصل حاضر به 35 درصد رساند.  کاهش تقاضای پالایشگاه‌های نفتی چین باعث شد تا قیمت فیزیکی نفت برنت در 6 هفته گذشته دستخوش کاهش قرار گیرد. کاهش تقاضای دومین اقتصاد بزرگ جهان، ارزش همه گرید‌های نفتی از دریای شمال گرفته و تا نفت خام نیجریه را در مسیر سقوط قرار داده است.  در گزارشی که شرکت مشاوره انرژی جی‌بی‌سی در ارزیابی وضعیت روز بازار نوشته،  آمده است: «ضعف کنونی که در بازار فیزیکی برنت مشاهده می‌شود را می‌توان به کاهش خرید‌های نفتی پالایشگاه‌های آسیایی نسبت داد». در این گزارش همچنین برآورد شده است که تقاضای پالایشگاه‌ها در آسیا در هفته‌های آتی بدون تغییر باقی بماند.  فراتر از این عوامل باید به بزرگترین فاکتور تاثیرگذار بر میزان تقاضا توجه کرد. چشم‌انداز کلان اقتصادی و تاثیر آن بر تقاضای نفت همچنان فشار سنگینی را بر نفت وارد می‌آورد.  شاخص بازارهای نوظهور ام‌اس‌سی‌آی که نشان‌دهنده عملکرد اقتصادی کشورهای نوظهوراست از ماه دسامبر به این سو 9.5 درصد افت کرده است. این بیشترین سقوط این شاخص اقتصادی در عرض یک‌ماه از زمان بحران مالی حوزه ارزی یورو در سال 2011 به این سو به شمار می‌رود.  تنش‌های تجاری بین ایالات‌متحده و چین و دورنمای افزایش نرخ بهره در ایالات‌متحده، بازارهای مالی جهانی را متزلزل و ارزش سهام در بورس‌های جهانی را کاهش داده است. تحولات جدید بازار باعث شده تا نگرانی‌ها درباره ایجاد توازن میزان عرضه و تقاضا بالا بگیرد.

      مقاومت اوپک

برای آرام کردن همین نگرانی‌ها، سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش به رهبری روسیه در ماه جاری در وین توافق کردند که از ماه ژانویه معادل 1 میلیون 200 هزار بشکه در روز از تولید خود بکاهند. اما هر روز گزارش‌های متعددی از میزان توفیق یا شکست سیاست اوپک برای مقاومت در برابر تهدید اشباع عرضه در بازار منتشر می‌شود که در نگاه گذرا می‌تواند دید که کفه تحلیل‌هایی که از شکست سیاست اوپک حکایت دارند سنگینی می‌کند.  در یکی از آخرین تحلیل‌ها در همین باره، نیک‌کانینگ‌هام تحلیلگر وبسایت اویل‌پرایس در ستون روزانه خود در همین پایگاه نوشت: «اگر هدف کاهش تولید نفت از سوی گروه اوپک پلاس تقویت قیمت‌ها بوده در این صورت این توافق به شکل روشنی شکست خورده است».  وی شرایط کنونی بازار را این‌طور خلاصه می‌کند: «وست تگزاس اینترمدیت اکنون در محدوده ۴۰ دلار و برنت در محدوده ۵۰ دلار است که پایین‌ترین قیمت در ۱۵ ماه گذشته به حساب می‌آید. شیل حتی با وجودی که تولید‌کنندگان این صنعت اکنون در شرایط پایین رفتن قیمت‌ها با مشکلات مالی مواجه شدند، همچنان به روند رشد خود ادامه می‌دهند. معامله‌گران نفت به شکل واضحی نسبت به توانایی و التزام اوپک پلاس به ایجاد تعادل در بازار نفت بدبین هستند. در همین اثنی، اوپک پلاس در تلاش است تا راهی برای نجات قیمت نفت از کاهش بیشتر پیدا کند». کانینگ‌هام عقیده دارد که با اینکه اوپک پلاس به توافق جدیدی برای کاهش تولید رسیده اما به نظر می‌رسد که این گروه «باید تلاش بیشتری انجام دهد».   چند روز پیش محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک، در نامه‌ای به اعضای این گروه نوشت: «آنها باید کاهش تولید بیشتری انجام دهند. در ابتدا گروه اوپک پلاس پیشنهاد کرده بود که تولیدکنندگان باید میزان تولید خود را مجموعا ۲.۵ درصد کاهش دهند، اما بارکیندو گفته است کاهش ضروری برای رسیدن به کاهش ۱.۲ میلیون بشکه در روز توافق شده، بیش از سه درصد خواهد بود». این نامه که توسط رویترز منتشر شد در ادامه می‌آورد: «در جهت شفافیت برای جلب اعتماد و خوش‌بینی بازار، لازم است که جزییات تولید هر کشوری منتشر شود. با وجود برنامه مشخص کردن دقیق میزان کاهش تولیدی که هر کشور صورت می‌دهد، به نظر می‌رسد اوپک پلاس راه طولانی برای آرام‌کردن نگرانی‌های بازار درباره میزان جدیت این گروه در پیش دارد». کانینگ‌هام جزئیات توافق را یکی از عوامل مشکل‌زا در توفیق سیاست کاهش تولید اوپک می‌داند و می‌نویسد: «مهم‌تر از همه این گروه باید جزییات چگونگی کاهش تولید هر کشوری را مشخص کند». علاوه بر این، روحیه بازار نیز در سقوط چند‌ ده درصدی قیمت‌ها در 3 ماهه اخیر دخیل است چنانکه که کانینگ‌هام می‌نویسد: «کاهش قیمت‌های نفت در ماه جاری بیانگر آن است که معامله‌گران متقاعد نشدند».

      برد و باخت یک توافق

در بازاری که هر روز آبستن اتفاقات جدیدی است، یک مسئله برای مدت‌هاست که بدون تغییر مانده و آن اطمینان از طرف عرضه بازار طلای سیاه است. اگر میزان حساسیت شیل به کاهش قیمت در آینده را در تحلیل وارد نکنیم، خواهیم دید که عامل اصلی  اطمینان بازار از طرف عرضه، تولید بسیار زیاد شیل است. هلیما کرافت، استراتژیست ارشد بازار کالا در شرکت آر بی سی و مامور سابق سازمان اطلاعات مرکزی امریکا به وال استریت ژورنال چنین گفت: «این دیدگاه وجود دارد که آمریکا بدون توجه به وضعیت قیمت و اقدامات اوپک به رشد تولید خود ادامه خواهد داد مگر این‌که مشکلات ژئوپلیتیکی واقعی در بگیرد که در غیر این صورت ملموس شدن این کاهش تولید زمان خواهد برد».در یکی از تحلیل‌هایی که مسیر منطقی متفاوتی را برای بازار نفت متصور است آمده است که ممکن است کاهش عرضه از سوی تولیدکنندگان مانند عربستان سعودی به محدود شدن میزان عرضه نفت به بازار کمک کرده و اوپک بتواند به هدف خود یعنی حذف مازاد عرضه دست یابد. این تحلیل که در بلومبرگ منتشر شده، این احتمال را مطرح کرده که قیمت پایین نفت ممکن است ناآرامی در برخی کشورهای عضو اوپک را افزایش دهد. فروپاشی قیمت نفت در فاصله سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ به تشدید ناآرامی در لیبی، ونزوئلا و نیجریه منتهی شد و این اتفاق ممکن است دوباره تکرار شود.  در این مطلب آمده است که همه اعضای اوپک به قیمت بالاتر نفت برای متعادل کردن حساب‌هایشان نیاز دارند درحالی‌که نفت برنت اکنون پایین ۵۰ دلار معامله می‌شود. این امر چشم‌انداز ناآرامی بیشتر را افزایش می‌دهد و این همان ریسک ژئوپلیتیکی است که در تحلیل هلیما کرافت به آن اشاره شده است.