غلبه بر تحریم از راه دیپلماسی
گروه ایران |
دور جدید سفرهای منطقه‌ای محمدجواد ظریف از سفر به هند آغاز می‌شود. وزیر امور خارجه ایران قرار است تا چندی بعد به هند برود، سپس راهی عراق می‌شود؛ احتمالا در آینده نزدیک سفرهایی هم به ترکیه و دیگر کشورهای منطقه داشته باشد. قرار دیپلماتیک با هند و عراق را دیروز سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد. آنطور که بهرام قاسمی گفت، وزیر امور خارجه در آینده‌ای نه چندان دور سفرهایی را به کشورهای همسایه در ادامه سیاست دایمی و تغییرناپذیر ایران نسبت به همسایگان و در جهت گسترش همکاری‌های همه‌جانبه، تعمیق روابط اقتصادی - بازرگانی و رایزنی‌های سیاسی خواهد داشت. این سفرها احتمالا برای یافتن راه‌هایی به منظور ادامه مراودات اقتصادی میان دو طرف با توجه به تحریم‌های واشنگتن علیه تهران است. چنانکه پیش از این، ظریف تاکید کرده بود که ایران برای ادامه همکاری‌های اقتصادی با دیگر کشورها در دوران تحریم، راهکاری‌هایی دارد و منتظر وعده‌های قدرت‌های اروپایی نمی‌ماند.
گام اول با سفر به هند
حال ظریف اولین قدم را برای رایزنی سیاسی و اقتصادی با قدم گذاشتن بر سرزمین هند بر می‌دارد. هند که دومین خریدار بزرگ نفت از ایران است. هندی‌ها با آغاز تحریم‌های نفتی و مالی امریکا علیه ایران، توانستند از این کشور معافیت دریافت کنند. این کشور که به تازگی از ژاپن در واردات نفت پیشی گرفته است، به عنوان سومین وارد‌کننده نفت در جهان شناخته می‌شود. این کشور همچنین دومین مشتری بزرگ نفت ایران در جهان است و با وجود نزدیکی جغرافیایی به ایران نسبت به سایر مشتریان، بیش از همه در معرض خطر آسیب‌پذیری از ممنوعیت واردات نفت از ایران قرار دارد. اگرچه جزییات معافیت امریکا برای خرید نفت از ایران منتشر نشد، اما یک منبع نزدیک به صنعت پالایشگاهی هند به رویترز گفته بود که این کشور در مدت تعیین شده، احتمالا اجازه خواهد داشت تا روزانه تا ۳۰۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد کند. با این حال، به تازگی ایران و هند جدای از این معافیت‌ها، بر سر مکانیزمی برای پرداخت هزینه خرید نفت به توافق رسیدند. بر اساس آنچه رسانه‌های هندی نوشتند، «هند پول نفت خریداری شده از ایران را در حساب‌های تضمینی در پنج بانک واریز می‌کند. ایران بخشی از این پول را برای خرید کالاهای اساسی از هند و تامین هزینه‌های ماموریت‌های دیپلماتیک خود در این کشور هزینه می‌کند. تمام این پرداخت‌ها هم به روپیه هند است.» حال احتمال می‌رود سفر ظریف به هند برای مذاکره و رایزنی درباره همین مکانیزم باشد. مکانیزمی که قرار است تحریم‌های امریکا را بی‌اثر کند، بی‌آنکه نیازی به دریافت معافیت از ایالات متحده باشد.
تلاش بغداد برای نادیده گرفتن تحریم‌ها
به گفته بهرام قاسمی، ظریف پس از هند، به عراق سفر می‌کند. عراقی که می‌گوید مجبور به پایبندی به تحریم‌های امریکا علیه ایران نیست. این موضع وزیر امور خارجه عراق است که درباره برجام و پیروی از آن اظهار کرد. محمدعلی‌الحکیم همچنین در این باره گفت که کشورش «تعهدی ندارد» که به تحریم‌های اعمال شده از سوی ایالات متحده امریکا بر ایران، وفادار بماند و به دنبال دستیابی به گزینه‌هایی برای ادامه تجارت با ایران خواهد بود. او تاکید کرد که «تحریم‌های ایران یک‌جانبه بوده و بین‌المللی نیستند و از این رو امکان دور زدن آنها وجود دارد.» به گفته الحکیم «چند احتمال برای باز نگه داشتن راه ارتباطی تجارت با ایران پیشنهاد شده است که از جمله آنها می‌توان به دادوستد با دینار عراقی در تجارت دوجانبه اشاره کرد.» پیش از این، حسن روحانی رییس‌جمهوری در نشست مشترک مطبوعاتی که با برهم صالح، همتای عراقی خود داشت، اظهار امیدواری کرد که سطح روابط اقتصادی دو کشور در آینده نزدیک از ۱۲ میلیارد دلار فعلی به ۲۰ میلیارد دلار برسد. نیاز عراق به واردات برق و کالا از ایران، این کشور را بر آن داشته که راهی برای خلاصی از تحریم‌ها پیدا کند.
دور زدن تحریم‌ها با ترک‌ها
در حالی ظریف طی روزهای آینده به هند و عراق سفر می‌کند که در ماه‌های اخیر بارها به ترکیه، دیگر همسایه استراتژیک ایران سفر کرده است. دیدارهایی که اگرچه دستور کار دیگری، همچون حل بحران سوریه را داشته؛ اما احتمالا ظریف در ماه‌های اخیر سفری اقتصادی و با دستور کار روابط بین دوکشور هم داشته باشد. تا به امروز خبری از این سفر منتشر نشده، اما احتمال آن دور از ذهن نیست. ترکیه که در دور پیشین تحریم‌ها نقش اساسی در کمک به ایران برای دور زدن این تحریم‌ها داشت. از سوی دیگر، حجم مبادلات تجاری ایران و ترکیه نزدیک به 12 میلیارد دلار است و همچنین نزدیک به 7 درصد از فروش نفت ایران به ترکیه اختصاص دارد که این دو قطع روابط تجاری میان دو طرف را دشوار یا غیرممکن می‌سازد. ترکیه آبان ماه برای یک بازه زمانی مشخص از امریکا معافیت دریافت کرد، حال مقامات این کشور می‌گویند بار دیگر در پی کسب معافیت از تحریم‌های امریکا هستند. وزیر تجارت ترکیه روز پنجشنبه گفت که آنکارا به دنبال افزایش مدت معافیت‌های خود در برابر تحریم‌های ایالات متحده امریکا علیه ایران است که این مساله تحریم روی کشورهایی که با ایران همکاری می‌کنند اثر می‌گذارد. رخسار پکان در این باره تصریح کرد: ما تواقنامه تجارت آزاد با ایران داریم؛ چگونه می‌توانیم همکاری‌مان را در چنین شرایطی ادامه دهیم؟ او که با شبکه تلویزیونی ان‌تی‌وی مصاحبه می‌کرد، افزود: «ما در رابطه با کالاهای وارداتی با ایران قرارداد ترجیحی امضا شده دایم. ما در سطح وزارتی و نمایندگان فنی این همکاری را انجام می‌دهیم تا ترکیه از این ممنوعیت‌ها مستثنی شود.»
تا به امروز ایران در دیپلماسی خود کوشیده تحریم‌های امریکا تاثیر منفی در روابط سیاسی با کشورهای منطقه نگذارد، حال باید دید دستگاه دیپلماسی ایران به رهبری ظریف چگونه می‌تواند این همراهی سیاسی را به سود اقتصاد ایران تمام کند.
