آیا اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۹ می‌تواند SPV را عملیاتی کند
درحالی وارد سال ۲۰۱۹ میلادی شده‌ایم که تاکنون وعده‌های اتحادیه اروپا برای عملیاتی شدن سازوکار ویژه مالی یا همان SPV به منظور حمایت از ایران، رنگ واقعیت به خود نگرفته است. در این راستا بسیاری از کارشناسان امر در خصوص تحقق این مهم با دیده تردید نگاه می‌کنند. لذا اگرچه اتحادیه اروپا تمایل دارد این سازوکار ویژه مالی هرچه زودتر شکل گیرد، اما نفوذ و سایه سنگین ایالات متحده امریکا بر مناسبات اقتصادی جهانی سبب شده است تاکنون قاره سبز در خصوص حمایت عملی از ایران گام مهمی بر ندارد؛ شرایطی که در مجموع موجب شد تا سال ۲۰۱۸ بدون چشم‌اندازی روشن در این رابطه پایان یابد و به تبعش سال جدید میلادی را با اما و اگرهای بسیار جدی در این خصوص همراه کند. دیپلماسی ایرانی برای بررسی این واقعیت که آیا اتحادیه اروپا در سال کنونی میلادی نیز مشابه سال ۲۰۱۸ میلادی با ایران و توافق هسته‌ای رفتار خواهد کرد یا نه، گفت‌وگویی را با حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بین‌الملل انجام داده است که در ادامه می‌خوانید:
در حالی که چند روزی است پا به سال ۲۰۱۹ میلادی گذاشتیم که با وجود حمایت‌های سیاسی و دیپلماتیک اتحادیه اروپا و نیز و وعده‌هایی قاره سبز برای عملیاتی شدن ساز و کار ویژه مالی این مهم تاکنون محقق نشده است. در سایه این مسائل آیا می‌توان گفت که اتحادیه اروپا کماکان مسیر سیاسی سال ۲۰۱۸ را در حمایت عملی از ایران خواهد پیمود؟
بله متاسفانه باید چنین انتظاری را برای سال 2019 میلادی داشت چرا که اساساً اتحادیه اروپا میان تمایل خود برای حفظ برجام و نیز توان عملی برای حمایت از ایران سردرگم است. از یک سو واقعیت این است که برجام، هم از نظر اقتصادی و هم از نظر امنیتی، منافع زیادی را متوجه اتحادیه اروپا کرده است. در این رابطه اگر چه از بُعد اقتصادی منافع برجام رقم‌های بسیار کلان آن چنانی را شامل نمی‌شود، اما در سال‌های بعد از حصول توافق هسته‌ای کشورهایی مانند انگلستان، آلمان، فرانسه، ایتالیا و تا حدودی اسپانیا در صنایع خودروسازی و نیز صنایع نیمه سنگین ایران حضوری چشمگیر داشتند که این مساله علاوه بر حضور در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی است. اما در کنار آن کاهش تنش‌های سیاسی، دیپلماتیک و حتی امنیتی به واسطه حصول برجام سبب شد تا بسیاری از دغدغه‌های اتحادیه اروپا به دلیل پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران رفع شود. لذا برجام برای اتحادیه اروپا یک معاهده بسیار مفید و حیاتی است. از این رو در مواضع سیاسی و دیپلماتیک بدیهی است که قاره سبز دفاع بسیار خوبی را از برجام داشته باشد. اما همانطور که بارها اشاره شد به واسطه سایه سنگین مناسبات اقتصادی امریکا و اتحادیه اروپا، شرایط برای حمایت عملی از برجام و تداوم مناسبات اقتصادی با ایران از جانب قاره سبز بسیار سخت و دشوار است، لذا همانطور که در مصاحبه‌های پیشین با دیپلماسی ایرانی بر این نکته تاکید داشتم، باز تکرار می‌کنم که نمی‌توان به عملیاتی شدن سازو کار ویژه مالی، حداقل در کوتاه‌مدت امیدوار بود؛ حتی اگر این ساز و کار نیز عملیاتی شود باید در مورد میزان کارآیی آن و چگونگی تقابل این سازوکار با تحریم‌های ظالمانه ایالات متحد قدری تامل کرد.
شما معتقد بودید که برای تسریع در عملیاتی شدن سازو کار ویژه مالی اتحادیه اروپا، باید در یک پروسه دقیق و برنامه‌ریزی شده که با نظر کارشناسان امر صورت گیرد پیگیری و تعهد یک یا چند مورد از برجام از جانب ایران به حالت تعلیق درآید. اما در تقابل با این راهکار شما برخی معتقدند که اساساً ریسک چنین اقدامی بسیار بالاست و امکان دارد نتیجه عکس بدهد. آیا شما هنوز معتقدید که این راهکار در سال ۲۰۱۹ می‌تواند یکی از برنامه‌های ایران در صورت عدم عملیاتی شدن سازوکار ویژه مالی باشد؟
بله. من همچنان معتقدم که این شرایط باید از طرف تهران پی گرفته شود، چرا که واقعیت این است که خروج از برجام به صورت کامل هیچگاه به نفع ایران نیست، به‌خصوص که اکنون شرایط منطقه‌ای و جهانی چندان مناسب نیست و سبب خواهد شد تا یک اجماع جهانی علیه ایران شکل بگیرد. در این راستا امکان دارد علاوه بر اتحادیه اروپا و امریکا و نیز برخی کشورهای عربی منطقه خلیج فارس، حتی چین و روسیه نیز به جرگه معارضین ایران بپیوندند. لذا باید برای عملیاتی شدن سازوکار ویژه مالی و نیز گریز از چنین شرایطی، یک وضعیت بینابینی را انتخاب کنیم؛ یعنی نه به صورت کامل از برجام خارج شویم و نه به این سکون سیاسی ادامه دهیم. برای اینکه شرایط کنونی اساسا به سود ایران نیست. لذا باید در سایه یک مطالعه دقیق برخی از موارد برجامی را به حالت تعلیق در آوردیم تا باعث شود کندی و سکون اتحادیه اروپا در حمایت عملی از ایران از بین برود. چرا که این اقدام سبب تحریک اتحادیه اروپا برای از میان رفتن برجام خواهد شد. البته شاید این اقدام تهران کمی تند و رادیکال به نظر‌اید که قطعاً چنین است، اما بالاخره باید برای خروج از این سکون سیاسی و دیپلماتیک کاری صورت گیرد. در این راستا تهران بارها حسن نیت خود را به اروپا ثابت کرده است، اما در مقابل این حسن اجرای برجامی ایران ما شاهد هیچ گونه دستاورد مثبت اقتصادی از جانب اروپایی‌ها نبوده‌ایم. لذا باید برای حصول این دستاوردهای برجامی ریسک این اقدام را هم بپذیریم. منطقی نیست که ما همه موارد برجامی را بطور کامل انجام دهیم، ولی در مقابل طرف‌های برجامی هیچ گونه هزینه‌ای برای تداوم آن نداشته باشد، این مسیری یک طرفه است و قطعاً جمهوری اسلامی تا ابد این مسیر را نخواهد پیمود و در جایی لازم خواهد شد که تجدید نظر اساسی صورت گیرد.
آیا در سایه نکاتی که مطرح شد و نیز سیاستی که اتحادیه اروپا در سال گذشته میلادی برای حمایت از ایران و برجام پیش گرفته است، شائبه تقسیم وظایف میان قاره سبز و ایالات متحده امریکا را در قالب پلیس خوب و پلیس بد پررنگ‌تر نمی‌کند، چراکه ظاهر امر کدهایی را در این خصوص به ما می‌دهد؟
من کماکان معتقدم چیزی به نام پلیس خوب و پلیس بد وجود ندارد. واقعا میان اتحادیه اروپا و امریکا بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ، تنش‌های بسیار زیادی شکل گرفته است. آیا می‌توان اختلاف نظر جدی قاره سبز را با ترامپ در مسائل تعرفه‌های اقتصادی، مسائل آب و هوایی، عدم وجود اتحادیه اروپا، ناتو و دیگر مسائل را نادیده گرفت و در مقابل عنوان داشت که اتحادیه اروپا و امریکا بر سر برجام یک تقسیم وظیفه‌ای را در قالب پلیس خوب پلیس بد را به راه انداختند؟! خیر. چنین مساله‌ای اساسا رنگ واقعیت ندارد، اگرچه اتحادیه اروپا نتوانسته در حوزه عملیاتی حمایت جدی از ایران داشته باشد. واقع امر این است که اتحادیه اروپا، روسیه و چین با دونالد ترامپ بر سر مسائل مختلف جهانی من جمله توافق هسته‌ای اختلاف نظر جدی دارند، اما اینکه چرا اتحادیه اروپا تاکنون نتوانسته از ایران حمایت عملی داشته باشد، زمانی قابل درک است که باید بپذیریم در اروپا دولت‌ها تعیین‌کننده مسیر اقتصادی نیستند، بلکه کمپانی‌ها و موسسات پولی و بانکی شرایط خاص خود را فارغ از مناسبات سیاسی پی می‌گیرند.
