ردپای قاچاق «موبایل»

تعادل|

مقایسه آمارهای گمرک ایران و آمارهای گزارش شده توسط کشورهای طرف معامله با ایران در مرکز تجارت بین‌المللی، نشان می‌دهد که اختلاف بزرگی در آمار مربوط به تجارت «تلفن همراه» میان ایران و این کشورها وجود دارد، آماری که می‌تواند حجم قاچاق کشور را در این زمینه مشخص‌تر کند. بر همین اساس، آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد در سال 1396حدود 529 میلیون دلار تلفن همراه به ایران وارد شده اما آمارهای گزارش شده توسط کشورهای طرف معامله با ایران نشان‌دهنده آن است که آنها بالغ بر 739 میلیون دلار تلفن همراه به ایران صادر کرده‌اند. به عنوان نمونه، این اختلاف آماری حاکی از ورود 210 میلیون دلار تلفن همراه به صورت غیر رسمی به کشور است که از کشور‌هایی همچون «چین»، «امارات متحده عربی»، «کره جنوبی»، «ترکیه»، «هنگ‌کنگ» و «ویتنام» خریداری شده‌اند. بیشترین اختلافات آماری در تجارت تلفن همراه مربوط به «امارات متحده عربی» بوده است؛ به طوری که آمارهای ثبت شده در گمرکات کشور حاکی از واردات تلفن همراه از این کشور در سال 96 برابر با 387 میلیون دلار است در حالی که «امارات متحده عربی» ادعا می‌کند در این سال، حدود 468 میلیون دلار تلفن همراه به ایران صادر کرده است. به این ترتیب حدود 81 میلیون دلار اختلاف آماری در تجارت ایران و امارات متحده عربی وجود دارد که نشان‌دهنده حجم ورودی قاچاق تلفن همراه از این کشور است. از سوی دیگر، با این که در آمارهای گمرک ایران، برخی کشورها به عنوان مبادی وارداتی ایران اعلام شده اند، اما آن کشورها ایران را به عنوان مقاصد صادراتی تلفن همراه خود اعلام نکرده اند. به عنوان نمونه، در حالی که «ترکیه» و «ویتنام» دو کشوری هستند که براساس آمارهای گمرک ایران به ترتیب 904 هزار دلار و 628 میلیون دلار تلفن همراه از آنها وارد کرده است، در آمارهای صادرات تلفن همراه این کشورها، ایران به عنوان مقصد صادراتی وجود ندارد.

   وضعیت بازار مصرف تلفن همراه در ایران

بررسی داده‌های آماری مرکز آمار ایران حاکی از آن است که در سال 1396، حدود یک هزار و 772 میلیارد تومان صرف خرید تلفن همراه از سوی خانوارها شده که با در نظر گرفتن متوسط نرخ فروش ارز در بازار آزاد در سال1396 ( 4045 تومان به ازای هر دلار)، اندازه این بازار حدود 438.1 میلیون دلار بوده است. در عین حال، آمارهای واردات کشور در سال 1396 نیز حاکی از واردات 529 میلیون دلاری این کالا بوده که نسبت به تقاضای بازار بیشتر بوده است. این در حالی است که با توجه به بالاتر بودن جمعیت شهری نسبت به جمعیت روستایی، تلفن همراه در مناطق شهری بازار مصرف به مراتب بزرگتری نسبت به روستاها دارد. در سال 1396 در مناطق شهری 1.5هزار میلیارد تومان صرف خرید تلفن همراه شده، در حالی که این هزینه در مناطق روستایی نزدیک به 245 میلیارد تومان بوده است.

بر اساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران از داده‌های آماری مرکز آمار ایران، هر خانوار شهری در ایران به طور متوسط 84.3 هزار تومان در سال صرف خرید تلفن همراه می کند و این در حالی است که  متوسط هزینه صرف شده برای خرید تلفن همراه برای هر خانوار روستایی در هر سال 40.4 هزار تومان است. به طور کلی در سطح کشور هر خانوار، حدود 73 هزار و 200 تومان برای خرید تلفن همراه صرف می کند و این مقدار هزینه معادل 0.3 درصد از کل هزینه‌های هر خانوار را شامل می شود.

از سوی دیگر، آمارهای بانک مرکزی ایران نشان

می‌دهد که در سال 1396،‌ بیش از 96 درصد خانوارهای کشور از تلفن همراه استفاده می کرده اند. روند سال‌های 1387 تا 1396 نیز نشان می دهد که سهم خانوارهای استفاده کننده از تلفن همراه طی این بازه زمانی در حال افزایش بوده و در حالی که 80.9 درصد از خانوارهای کشور در سال 1387 از تلفن همراه استفاده می کردند، این سهم در سال 1396 به 96.6 درصد رسیده است.

   خانوارها چقدر تلفن همراه خریدند؟

بر اساس این گزارش، هر خانوار شهری به طور متوسط 84 هزار و 300 تومان در سال صرف خرید تلفن همراه می کند. از این میان، هر خانوار شهری در دهک اول درآمدی به طور متوسط سالانه 11هزار و 800 تومان برای خرید تلفن همراه هزینه می کند که این رقم 0.11 درصد از کل هزینه‌های سالانه آن خانوار را شامل

می‌شود. در عین حال، خانوارهای شهری در دهک دهم درآمدی به طور متوسط سالانه بیش از 216 هزار تومان برای خرید تلفن همراه هزینه صرف می کنند و این رقم 0.34 درصد از کل هزینه‌های سالانه خانوار شهری در این گروه درآمدی را شامل می شود. به طور کلی خرید تلفن همراه برای خانوارهای ساکن در مناطق شهری از هر گروه درآمدی نسبت به خانوارهای روستایی بیشتر هزینه بر می دارد. در مقابل، هر خانوار روستایی به طور متوسط 84 هزار و 400 تومان صرف خرید تلفن همراه در سال می کند. این هزینه برای خانوارهای در دهک اول درآمدی روستایی کمترین و برای خانوارهای در دهک دهم درآمدی روستایی بیشترین است.

به طور متوسط، هر خانوار روستایی در دهک اول درآمدی در سال تنها 2 هزار و 300 تومان صرف خرید تلفن همراه می کند که این رقم 0.04 درصد از کل هزینه‌های سالانه هر خانوار روستایی در این گروه درآمدی را شامل می شود. در عین حال، هر خانوار روستایی در دهک دهم درآمدی به طور متوسط 103 هزار و 800 تومان در سال برای خرید تلفن همراه هزینه می کند که این رقم معادل 0.34 درصد از کل هزینه‌های سالانه آن خانوار است. بیشترین سهم از کل هزینه‌های سالانه خانوارهای روستایی که صرف خرید تلفن همراه می شود مربوط به خانوارهای در دهک نهم درآمدی است. خانوارهای این گروه به طور متوسط 0.4 درصد از کل هزینه‌های سالانه خود را برای خرید تلفن همراه صرف می کنند.

   واردات پنهان تلفن همراه

از آن سو اما بر اساس یافته‌های معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران از داده‌های آماری منتشر شده در سایت گمرک ایران بر حسب کدهای تعرفه، ایران در سال 1396 حدود 529 میلیون دلار واردات تلفن همراه داشته است. همچنین «امارات متحده عربی» و «چین» بزرگترین مبادی وارداتی تلفن همراه ایران در این سال بوده اند. اما واردات تلفن همراه ایران طی 8 ماه نخست سال 1397 معادل 280.5 میلیون دلار ثبت شده است. طبق اعلام گمرک ایران، در سال 1396 حدود 3 میلیون و 224 هزار و 617 دستگاه تلفن همراه به ارزش 529 میلیون و 760 هزار دلار به کشور وارد شده است. این تعداد واردات گوشی تلفن همراه در سال 1396 در حالی بوده که در سال پیش از آن، تنها 719 هزار دستگاه تلفن همراه وارد شده بود. با توجه به این آمارها به نظر می رسد در سال 1396، متوسط قیمت وارداتی هر دستگاه تلفن همراه 160دلار بوده است.

با مقایسه آمارهای گمرک ایران از واردات تلفن همراه و آمارهای صادرات این کالا به ایران که از سوی کشورهای طرف معامله با ایران اعلام می شود، تناقض‌های آماری میان این دو گزارش دیده می شود. در حالی که براساس آمارهای گمرک ایران واردات تلفن همراه کشور در سال 1396 حدود 529 میلیون دلار بوده، با توجه به آمارهای گزارش شده توسط کشورهای طرف معامله با ایران این رقم معادل 739 میلیون دلار ثبت شده است. تفاوت قابل توجه آمار رسمی گمرک ایران با آمار سایر کشورها در خصوص ارزش واردات تلفن همراه به ایران ممکن است ناشی از «کم اظهاری ارزش در محموله‌های وارداتی به ایران»، «قاچاق یا واردات غیر رسمی» و یا «اشتباهات آماری» باشد. «امارات متحده عربی» به عنوان بزرگترین مبدا وارداتی تلفن همراه ایران ادعا می کند که در سال 2017 معادل 468 میلیون دلار تلفن همراه به ایران صادر کرده است. این در حالی است که براساس آمارهای گمرک ایران، واردات تلفن همراه کشور از «امارات متحده عربی» طی سال 1396 حدود 387 میلیون دلار بوده است. اختلاف آماری مشاهده شده بین آمارهای واردات ایران و آمارهای صادرات «هنگ کنگ» نیز به نسبت بالا بوده است. با توجه به آمارهای گمرک کشور، ایران در سال 1396 حدود 6.2 میلیون دلار تلفن همراه از «هنگ کنگ» واردات داشته است؛ اما آمارهای هنگ کنگ حاکی از صادرات نزدیک به 87 میلیون دلاری تلفن همراه به ایران است.از سوی دیگر، با این که در آمارهای گمرک ایران، برخی کشورها به عنوان مبادی وارداتی ایران اعلام شده اند، اما آن کشورها ایران را به عنوان مقاصد صادراتی تلفن همراه خود اعلام نکرده یا رقمی که به عنوان صادرات این کالا به ایران گزارش کرده اند بسیار کمتر از رقم گزارش شده از سوی گمرک ایران است. «ترکیه» و «ویتنام» دو کشوری هستند که براساس آمارهای گمرک ایران به ترتیب 904 هزار دلار و 628 هزار دلار تلفن همراه از آنها وارد کرده است؛ این در حالی است که در آمارهای صادرات تلفن همراه این کشورها، ایران به عنوان مقصد صادراتی وجود ندارد. «سوئد» نیز دیگر کشوری است که براساس آمارهای گمرک، ایران در سال 1396 معادل 207 هزار دلار تلفن همراه از این کشور وارد کرده اما آمارهای سوئد، صادرات تنها 5 هزار دلاری تلفن همراه از این کشور به ایران را نشان می دهد.