طرح تکراری برای معضل اعتیاد

ریحانه جاویدی|

مراکز بهاران، شفق و چندین و چند طرح مشابه دیگر، مراکز ترک اعتیادی است که  هربار به یک نام، یک شکل و یک طرح مشترک از یکی از نهاد‌ها سر برمی‌آورند و هیچ کس هم نمی‌خواهد بپذیرد که برای این چرخه معیوب و رشد آمار آسیب‌های اجتماعی مانند اعتیاد و گسترش معتادان متجاهر باید طرحی نو داشت. این بار هم در ادامه طرح‌های گذشته که اکثرا نتیجه موفقی به همراه نداشتند، کهریزک قرار است با نام «سروش» سرپناه تازه معتادان متجاهر باشد تا بعد از جمع‌آوری اجباری از سوی نیروی انتظامی در این مرکز، دوران ترک و نقاهت را سپری کنند اما این مرکز استاندارهای مد نظر سازمان بهزیستی را ندارد و هنوز میان سازمان بهزیستی کشور و نیروی انتظامی توافقی بر سر عملکرد آن صورت نگرفته است با این حال این نخستین بار نیست که حل معضل اعتیاد درگیر فعالیت مراکزی می‌شود که ضوابط بهزیستی را رعایت نمی‌کنند،‌ چرا که تاکنون تعداد مرکز ترک اعتیاد غیرمجاز تا حدی زیادشده که هیچ نهاد و سازمانی هم مسوولیت نظارت بر آن را به عهده نمی‌گیرد. با این حال به نظر می‌رسد عملکرد چندپاره و نبود هماهنگی میان سازمان‌ها از یک سو و متوسل شدن به روش‌های قدیمی که پیش از این در آزمون تاثیرگذاری رد شده‌اند از جمله عواملی به شمار می‌روند که سد راه حل معضل اعتیاد در کشور هستند در این راستا اگر مرکز جدید سروش هم بخواهد با همان طرح‌های مشابه قبلی آغاز به کار کند، نتیجه آن از پیش معلوم است.

 «سروش»؛ بدون ضوابط بهزیستی

پیشنهاد تبدیل بازداشتگاه کهریزک به مرکز نگهداری از معتادان متجاهر برای نخستین بار در تیرماه امسال مطرح شد؛ پیشنهادی که ابتدا با واکنش مثبتی از سوی سازمان بهزیستی همراه نشد اما درنهایت بهزیستی صدور مجوز برای این مرکز که نامش به «سروش» تغییر کرده است را به رعایت دستورالعمل‌های خاصی منوط کرد، بعد از آن آذرماه امسال بود که سردار رحیمی، رییس پلیس پایتخت از تغییر کاربری بازداشتگاه کهریزک به محلی برای نگهداری و بازپروری معتادان متجاهر خبر داد. این پیشنهاد با هدف فراهم کردن ظرفیت کافی برای جمع‌آوری معتادان متجاهر از معابر و خیابان‌های شهر تهران مطرح و قرار بود مجوز فعالیت آن بعد از آنکه استانداردهای بهزیستی رعایت شد،‌ از طرف این سازمان صادر شود با این وجود تا کنون سازمان بهزیستی چند نوبت از این مرکز که حالا با نام «سروش» شناخته می‌شود، بازدید انجام داده اما به نظر می‌رسد هنوز شرایط لازم برای صدور مجوز جهت نگهداری از معتادان متجاهر در این مرکز، از سوی سازمان بهزیستی فراهم نشده است. داریوش بیات‌نژاد،‌ مدیرکل بهزیستی استان تهران در مورد صدور مجوز مرکز ساماندهی معتادان متجاهر «سروش» گفت: طی بازدید تیمی اخیر ایرادهای سازمان بهزیستی برطرف نشده بود و بهزیستی آمادگی دارد بلافاصله بعد از برطرف شدن ایرادات مذکور مجوز مرکز را صادر کند. براساس مصوبات، نظارت و ارائه مجوز به مرکز ساماندهی معتادان متجاهر بر اساس دستورالعمل‌ها

 و پروتکل‌های موجود در سازمان بهزیستی صورت می‌گیرد. بهزیستی در تمام این مسیر به دنبال حفظ کرامت و سلامت معتادان است و مطلقا نظرات شخصی و دیدگاه‌های فردی در این حوزه وارد نمی‌شود. بهزیستی قصد ندارد تا فرآیند این کار را به عقب اندازد و یا چوب لای چرخ برخی از دستگاه‌ها قرار دهد.

مدیرکل بهزیستی استان تهران افزود: سازمان بهزیستی تاکنون به شکل تیمی دوبار از مرکز کهریزک بازدید کرده است که نوبت اول در تاریخ هجدهم آذر ماه بوده و 9 ایراد به این مرکز از سوی سازمان بهزیستی وارد شد. بازدید دوم از مرکز کهریزک در تاریخ چهاردهم دی ماه صورت گرفته است، در این بازدید تیمی از شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر و دیگر دستگاه‌ها حضور داشتند. اما در بازدید دوم ایرادهای مذکور برطرف نشده بودند. بهزیستی بعد از رفع ایرادهای مذکور آمادگی دارد تا بلافاصله مجوز مرکز «سروش» را صادر کند، برطرف شدن ایرادهای مطرح شده از سوی بهزیستی برای حفظ سلامت و جلوگیری از شیوع بیماری‌های مسری برای معتادان ضروری و براساس پروتکل‌های این سازمان اجباری هستند.

اظهارات بیات نژاد در حالی است که فرید براتی سده، معاون توسعه و پیشگیری از اعتیاد سازمان بهزیستی، درباره مرکز سروش به تعادل گفت: « مرکز کهریزک که حالا با نام سروش قرار است شروع به کار کند،‌ از این نظر ضوابط ما را ندارد، چرا که این مکان پیش از این برای کاربری دیگری ساخته شده و حالا برای اینکه به کمپ ترک اعتیاد تبدیل شود باید تغییراتی در آن ایجاد کرد. اما نیروی انتظامی و سایر نهادهای مسوول درباره طرح کمپ سروش باید در نظر بگیرند که سازمان بهزیستی، در شرایط فعلی درباره این کمپ شاخص‌های خود را به حداقل رسانده تا زودتر مجوز این مرکز صادر شود چرا که ما هم تمایل داریم از ظرفیت موجود برای بهبود رسیدگی به معتادان استفاده کنیم.» او افزود: « قرار نیست معتادان متجاهر را از شرایط بدی که در جامعه دارند به یک شرایط بدتر منتقل کنیم. بهزیستی بر این موضوع تاکید دارد که شان و کرامت انسانی این افراد در هر جایگاهی که باشند باید حفظ شود چرا که ما شاهدیم افرادی که به صورت داوطلبانه برای درمان اعتیاد خود به مراکز مجاز مراجعه می‌کنند هم بعد از مدتی دوباره به اعتیاد برمی‌گردند حال شرایط این افراد که معتاد متجاهر نامیده می‌شوند به مراتب دشوارتر است که رعایت نکردن کرامت انسانی هم مراحل درمان آن‌ها را پیچیده‌تر می‌کند.»

 کمپ‌های غیرمجاز؛ بدون ناظر و متولی

تا امروز ایجاد کمپ های قانونی برای ترک اعتیاد که استانداردهای لازم برای کمک به فرد معتاد را رعایت می‌کنند، یکی از این راهکارهای موثر برای حل این معضل بود اما به مرور کمپ هایی به صورت غیرقانونی و بدون مجوز در سطح گسترده و در مناطق مختلف ایجاد شد که نه تنها مشکل اعتیاد افراد را حل

نمی‌کند بلکه به سبب شیوه های درمان و نوع رفتاری که با افراد معتاد می شود، آسیب های دیگری نیز به زندگی آنها وارد می کند،‌ با این حال اگرچه تا امروز‌کمپ ترک اعتیاد غیرمجاز در کشور زیاد شده‌اند اما معلوم نیست نهاد ناظر بر عملکرد این کمپ‌ها کدام سازمان است، چرا که آنطور که براتی سده می‌گوید، نه تنها بهزیستی مسوولیتی برای نظارت بر این کمپ‌ها نداشته و فقط مسوول نظارت بر کمپ‌های مجاز است بلکه هیچ سازمان دیگری هم نه آمار دقیقی از تعداد این مراکز دارد و نه متولی رسیدگی به این مراکز است. او بیان کرد: « مسوول رسیدگی به مراکز غیر مجاز سازمان بهزیستی نیست، بلکه سازمان بهزیستی تنها مسوول مراکز مجاز است. نظارت سازمان به این معنی نیست که مثل یک مأمور بالای سر کمپ ها بایستد. باید برای این مراکز دوره آموزشی بگذاریم و پروتکل‌های خود را آن قدر راحت بگیریم که بتوانند خدمات بدهند. البته این کارها در گذشته کمتر شده است، آن هم به دو دلیل؛ نخست اینکه نه دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر برای نظارت بر کمپ‌ها پول مورد نیاز را تأمین می‌کرد و نه اینکه خود سازمان پول کافی برای انجام این مهم در اختیار داشته است، البته امیدواریم امسال بودجه‌ای که برای این سازمان مصوب شده، به صورت کامل از سوی دولت تخصیص پیدا کند. به علاوه کمپ‌ها چه کار می‌توانستند انجام بدهند که انجام ندادند. کمپ‌ها که جای درمان نیست، جای نگهداری معتادان است که این کار دارد انجام می‌گیرد.»

براتی سده درباره نهاد متولی کمپ‌های غیرمجاز گفت: « در جلساتی که با وزیر کشور داشتیم ایشان به صراحت گفتند پس از شناسایی مراکز غیر مجاز از سوی ناجا، بهزیستی و یا مردم نیروی انتظامی وارد عمل می‌شود و به آن‌ها در ابتدا اخطار می‌دهد که یا مجوز فعالیت دریافت کنند و یا آنجا را تعطیل کنند اگر خواستند مجوز بگیرند باید به بهزیستی یا دانشگاه علوم پزشکی مراجعه کنند و اگر این کار را انجام بدهد ما سعی می‌کنیم شرایط آن‌ها را تسهیل کنیم تا بیایند زیر نظر قانون اما اگر نیایند نیروی انتظامی یک مهلت برایشان تعیین و سپس با حکم دادستانی مرکز مربوطه را پلمب می‌کند.»

او با اشاره به اینکه با کمپ‌های مجازی که بر اساس پروتکل بهزیستی عمل نکنند، از طریق کمیسیون ماده ۲۶ و کمیسیون ماه ۱۵ برخورد می‌شود، افزود: « این گونه نیست که بر کمپ‌ها نظارت نشود. البته ممکن است دفعات نظارت کم باشد، که این مهم نیز به دلیل کمبود امکانات است. ما نیروی کافی برای نظارت نداریم، با این وجود در این ارتباط تا کنون تعدادی کمپ تعطیل شده، اما آماری دقیق از مجموع آن ندارم.»