اقتصاد جهانی در چرخه معیوب رشد و تورم پایین

گروه جهان| طلا تسلیمی|

 جلسه سیاست‌گذاری دو روزه بانک مرکزی امریکا (فدرال رزرو) امروز آغاز شده و این در حالی است که باتوجه به آمارها و داده‌های نه چندان امیدوارکننده اقتصادی پیش‌بینی می‌شود که فدرال رزرو اهداف نرخ بهره را بدون تغییر باقی بگذارد. اعضای هیات‌مدیره بانک مرکزی امریکا همچنین احتمالا درباره استراتژی‌های گسترده‌تر در زمینه سیاست‌گذاری‌های پولی از جمله اوراق قرضه گسترده در مالکیت این بانک که در نتیجه سال‌ها استفاده از محرک‌های پولی (سیاست نامتعارف تسهیل کمی) جمع شده، گفت‌وگو می‌کنند. به‌نوشته نیویورک‌تایمز، نگرانی‌ها از بروز رکود قریب‌الوقوع که اواخر سال 2018 و اوایل 2019 به آشفتگی‌های گسترده در بازارهای مالی انجامید، اندکی کاهش یافته که این خبر خوبی است؛ اما خبر بد به مسائلی مربوط می‌شود که در این دوره نگرانی آشکار شدند. در بخش عمده سال‌2018 به نظر می‌رسید که اقتصاد جهانی بالاخره از بحران مالی جهانی 10سال پیش خارج شده است؛ اما اکنون، شواهد نشان می‌دهند که دوره رشد پایین، تورم پایین و نرخ بهره پایین هنوز تمام نشده است. در چند روز گذشته بانک مرکزی اروپا اعلام کرده که مخاطرات اقتصادی از سرعت رشد کاسته‌اند و بانک مرکزی ژاپن هم پیش‌بینی خود از نرخ تورم را کاهش داده است.

با وجود برخی نشانه‌های امیدوارکننده در سال گذشته مبنی بر پایان مشکلاتی که در یک دهه گذشته اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار داده بود، به نظر می‌رسد که بسیاری از این مسائل از جمله افزایش سن نیروی کار در بسیاری از اقتصادهای بزرگ، رشد ضعیف در بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها، ظرفیت صنعتی و کمبود تقاضا در سطح جهانی هنوز وجود دارند. این مساله یکی از دلایل افزایش تدریجی و به‌شدت آرام نرخ دستمزد کارگران امریکایی با وجود پایین بودن نرخ بیکاری در این کشور است. این اتفاق همچنین از مخاطراتی در آینده نه چندان دور خبر می‌دهد: نرخ پایین رشد به این معنی است که اقتصاد می‌تواند به‌راحتی دچار رکود شود و نرخ پایین بهره به این معنی است که بانک‌های مرکزی ابزار قدرتمندی برای کاهش آسیب‌های یک رکود جدید ندارند.

روبرتو پرلی یکی از اعضای موسسه تحقیقاتی «کورنر استون ماکرو» گفت: «این نشان می‌دهد که نیروهایی که مانع از رشد بسیاری از اقتصاد می‌شوند، خیلی شدیدتر یا فراگیرتر از آن چیزی هستند که بسیاری از افراد تصور می‌کردند. این برای چشم‌انداز درآمد نیروی کار در بسیاری از کشورها و برای کسانی که امیدوار هستند روند بهبود رشد برای سال‌های پیش رو ادامه داشته باشد، خبر بدی است.»

لازم به ذکر است که بازارهای جهانی در هفته‌های آخر سال 2018 عمدتا در پی نگرانی‌ها از احتمال افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو در سطحی بیشتر از حد تحمل اقتصاد، دچار آشفتگی شدند. جرومی پاول رییس فدرال رزرو در چهارم ژانویه و با وعده تطبیق دادن سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی امریکا با شرایط موجود، بیشترین نقش را در احیای بازارهای سهام ایفا کرد. ژانت یلن رییس پیشین فدرال رزرو حتی تا جایی پیش رفت که احتمال به پایان رسیدن چرخه کنونی افزایش نرخ بهره را مطرح کرد. اما چه معنایی دارد وقتی نرخ بهره 2.4درصدی که هنوز به سطح هدف بانک مرکزی هم نرسیده، می‌تواند برای درهم شکستن اقتصاد مخاطره محسوب ‌شود؟ شرایط در اتحادیه اروپا وخیم‌تر از امریکاست، چراکه رشد اقتصادی در حالی روندی کاهشی دارد که نرخ بهره از صفر کمی پایین‌تر است. اقتصاد جهان برای رشد به‌شدت به محرک‌های مالی متکی است و هیچ فضایی برای رسیدگی به کوچک‌ترین شوک‌های منفی وجود ندارد. به‌ویژه اینکه ایالات متحده در پی یک سری عوامل از جمله تعطیلی طولانی‌مدت بخش‌های از دولت فدرال بیشتر در معرض رکود قرار گرفته است.

آدام پوزن رییس موسسه علوم اقتصادی بین‌المللی پترسون، گفت: «اگر پس از همه سیاست‌های پولی و مالی انبساطی به‌ویژه در امریکا چهره کنونی اقتصاد این است، می‌توان گفت که اقتصاد هنوز هیچ قدرتی ندارد. این به این معنا نیست که سیاست‌ها ناکارآمد یا نادرست بوده‌اند. اگر سیاست‌های انقباضی اعمال می‌شد، شرایط می‌توانست وخیم‌تر از این باشد. اما تصور اقتصاد جهانی بدون وجود حمایت کلان به معنای امکان استفاده از محرک‌های پئولی و کاهش نرخ بهره در مواجهه با کسری بودجه گسترده، وحشتناک است.»

در حال حاضر شدیدترین مخاطره این است که تله رشد پایین در یک دهه گذشته و درآمدهای نسبتا ثابت در نتیجه آن، به سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد در کشورهایی مانند بریتانیا، ایتالیا و ایالات متحده منجر شود. این سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد می‌توانند به نوبه خود مخاطرات جدیدی در زمینه اخلال اقتصادی ایجاد کنند.

سال گذشته با نشانه‌های آغاز یک دوره اقتصادی جدید شروع شد. در اوایل ماه فوریه بازار سهام در میان نگرانی‌هایی که داغ شدن بیش از اندازه اقتصاد ایالات متحده (احتمال افزایش ناگهانی نرخ بهره) دچار سقوط شدند؛ بسیاری افزایش دستمزدها و قیمت‌ها را انتظار می‌کشیدند و اینکه فدرال رزرو مجبور شود نرخ بهره را با سرعت بیشتری افزایش دهد. برخی سرمایه‌گذاران حتی این مساله را مطرح کردند که تغییر توجه به‌سمت بازارهای اوراق قرضه، شرط‌بندی روی نرخ تورم بالاتر و نرخ بهره بالاتری در آینده دور خواهد بود. اما تحولات ماه‌های گذشته این مساله را آشکار کردند که نیروهایی که اقتصاد جهانی را در 11‌سال گذشته تهدید می‌کردند، هنوز هم وجود دارند و از بین نرفته‌اند و این به‌نوبه خود سبب می‌شود جهان به‌شدت در برابر احتمال یک رکود دیگر آسیب‌پذیر باشد.