روایتی جدید از تنشهای دو سوی اقیانوس اطلس
گروه جهان| طلا تسلیمی|
ایالات متحده دیروز و امروز در ورشو پایتخت لهستان میزبانی کنفرانسی با موضوع «خاورمیانه» بوده است؛ کنفرانسی که در ابتدا قرار بود با موضوع ایران و بدون حضور آن برگزار شود. این کنفرانس به چند دلیل به یک موقعیت جالب دیپلماتیک تبدیل شده است: اینکه چرا در ورشو برگزار می‌شود که هیچگاه مداخله قابل‌توجهی در مشکلات خاورمیانه نداشته است، تغییر موضوع آن از ایران به بحران‌های خاورمیانه و چگونگی پاسخگویی متحدان امریکا به دعوت برای شرکت در این نشست. اگرچه پیش از کنفرانس گفته شده بود وزرای خارجه و مقامات رسمی حدود ۶۰کشور عمدتا غربی و عربی جهان در آن حضور خواهند داشت، اما بسیاری از کشورها در اعتراض به هدف اولیه برگزاری نشست برای رسیدگی به موضوع ایران، از سفر به ورشو خودداری کرده‌اند. جدای از آلمان و فرانسه، یک مقام ارشد وزارت خارجه ترکیه هم ضمن تاکید بر مخالفت آنکارا با برگزاری نشست ضد ایرانی در لهستان اعلام کرد که هیچ نماینده‌ای برای شرکت در این نشست اعزام نمی‌کند. در حقیقت، اگرچه موضوع نشست از ایران تغییر کرده و به بحران‌های منطقه خاورمیانه رسیده، اما ایران همچنان فیل پنهان در اتاق یا همان مساله بزرگی است که نادیده گرفته می‌شود.
به نوشته بی‌بی‌سی، لهستان که به درخواست ایالات متحده میزبانی کنفرانس را بر عهده دارد، اگرچه یکی از اعضای ناتو است و به‌دلیل اختلافات با روسیه دلایل خوبی برای نزدیکی به امریکا دارد، اما هرگز مرکزی برای رسیدگی به مشکلات خاورمیانه به شمار نمی‌رفته است. در حقیقت، برخی اظهارنظرها حاکی از آن است که لهستان به‌دلیل اشتیاق به میزبانی از یک پایگاه نظامی امریکایی به عنوان بازدارنده‌ای در برابر روسیه، با برگزاری این نشست به‌دنبال جلب‌توجه ترامپ است. اما برخی دیگر هم این گمانه‌زنی را مطرح کرده‌اند که باتوجه به اختلافات روزافزون امریکا و اروپا بر سر پاره‌ای مسائل از جمله مشکلات تجاری، خروج یک‌جانبه ترامپ از توافق هسته‌ای ایران، برنامه خروج نیروهای امریکایی از سوریه و غیره، هیچ‌یک از کشورهای مطرح اروپایی حاضر به پذیرش میزبانی نشست نبوده‌اند.
مساله دوم تغییر موضوع کنفرانس است. اگرچه مقامات امریکایی در ابتدا قصد داشتند از این نشست به عنوان موقعیتی برای دستیابی به اجماعی فراگیر در مقابله با سیاست‌های موشکی و منطقه‌ای ایران استفاده کنند، اما یاتسک چاپوتوویچ وزیر خارجه لهستان، سه‌شنبه در کنفرانس خبری مشترک با مایک پومپئو همتای امریکایی خود، گفت که این نشست بطور مستقیم علیه هیچ کشور خاصی نیست و هدف اصلی آن رسیدن به راهکاری برای برقراری صلح در سوریه و یمن است. وزیر خارجه امریکا هم بدون اشاره مستقیم به ایران گفت که با همفکری و مساعدت نمایندگان ده‌ها کشور حاضر در این نشست، فرصتی برای پیشرفت واقعی در رسیدن به خاورمیانه‌ای با ثبات فراهم شده است. طبق بیانیه مشترک امریکا و لهستان که پیش از آغاز نشست منتشر شد، افزون بر بحران‌های خاورمیانه از سوریه تا یمن، موضوعاتی از قبیل لزوم مقابله با توسعه موشک‌های بالستیک در خاورمیانه، حمایت کشورهای منطقه از تروریسم، خطر رشد گروه‌های شبهه نظامی و بررسی راهکارهای ممکن برای دستیابی به صلح پایدار بین اسراییل و فلسطین نیز در دستور کار این نشست هستند.
اما شاید بتوان گفت مهم‌ترین مساله درباره نشست ورشو به شرکت‌کنندگان آن و پاسخ‌دهندگان به دعوت امریکا مربوط می‌شود. هدف اولیه ضد ایرانی نشست خشم بسیاری از اروپایی‌ها را برانگیخت و سبب شد دو قدرت اروپایی یعنی آلمان و فرانسه از اعزام وزرای خارجه خود به این نشست خودداری کرده‌اند. از میان کشورهای اروپایی، بریتانیا، ایتالیا، اوکراین، اتریش، مجارستان، بلغارستان، لیتوانی، استونی و آلبانی وزرای خارجه خود را به نشست اعزام کرده‌اند. البته جرمی هانت وزیر خارجه بریتانیا تاکید کرده است که تنها برای حضور در نشست مربوط به یمن سفری کوتاه به ورشو دارد. کرسی فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در این نشست خالی مانده است. این نشست عمدتا غربی-عربی به وضوح نشانه تشدید اختلافات در دو سوی اقیانوس اطلس است که از آغاز دوره ریاست‌جمهوری ترامپ بر سر موضوعات گوناگون از جمله اختلافات تجاری، هزینه‌های دفاعی خروج یک‌جانبه ترامپ از توافق هسته‌ای ایران، برنامه خروج نیروهای امریکایی از سوریه، انتقادهای ترامپ از رهبران اروپایی و غیره دچار تنش شده است. این کنفرانس اگرچه به عنوان نشستی برای رسیدن به «آینده‌ای برآمده از صلح و امنیت» در خاورمیانه برگزار شده، اما درباره اختلافات در کمپ غربی و در دو سوی اقیانوس اطلس حرف‌های بیشتری برای گفتن دارد؛ اختلافی که به مرور زمان شدیدتر می‌شود. اروپایی‌ها به‌ویژه بریتانیا، فرانسه و آلمان از زمان ورود ترامپ به کخ سفید رویکردی محتاطانه و در عین حال مستقل‌تری در سیاست‌گذاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در پیش گرفته‌اند که این مساله با ناراحتی و واکنش‌های امریکا همراه بوده است.
بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسراییل شخصا برای حضور در نشست به ورشو سفر کرده و قصد دارد درباره ایران سخنرانی کند. از کشورهای خاورمیانه هم وزرای خارجه امارات عربی متحده، عمان، قطر، کویت، بحرین و اردن در نشست ورشو حاضر هستند. البته عربستان سعودی نیز عادل الجبیر، وزیر مشاور دولت در امور خارجه را راهی ورشو کرده است. در حقیقت، نشست ورشو اولین گردهمایی گسترده دیپلماتیک از دهه 1990 تاکنون است که نخست‌وزیر اسراییل و نماینده‌های کشورهای عرب در آن بر سر امنیت منطقه‌ای گفت‌وگو می‌کنند.
از دیگر قدرت‌های جهانی نیز وزرای خارجه کره‌جنوبی، برزیل و آرژانتین در این نشست حضور دارند. چین با بی‌اعتنایی از حضور در این نشست امتناع کرده است. روسیه، ترکیه، ایران، عراق، لبنان و سوریه نیز دیگر کشورهایی هستند که هیچ نماینده‌ای به ورشو اعزام نکرده‌اند.
