دعوای گازی اتحادیه اروپا؛ انحراف از جنگ با تغییرات اقلیم

ترجمه: نادی صبوری|

«نبوسا ناکیسنویک» دانشمند حوزه انرژی و پایه‌گذار مهم‌ترین نهاد مشاوره انرژی در دوران جنگ سرد، اعتقاد دارد امریکا و روسیه باید جنگ بر سر بازار گاز را کنار گذاشته و هر دو در یک جبهه علیه انتشار بیشتر کربن بجنگند.

ناکیسنویک صربیایی که پرفسور تمام انرژی در دانشگاه وین اتریش است، از دانشمندانی است که 5 دهه پیش باعث شدند سبد مصرف انرژی دنیا از سمت زغال سنگ چرخش کرده و به سمت سوخت‌های پاک‌تر مانند گاز طبیعی و انرژی خورشیدی حرکت کند.

این چهره برجسته حوزه انرژی، سال‌ها قبل با ترکیب دیدگاه‌های «سی آی ای» و اطلاعات سرویس اطلاعاتی شوروی، موفق شد نخستین تصویر کلی از ذخایر اتان در جهان را ترسیم کند.

ناکیسنویک با اشاره به اینکه جهان باید تا میانه قرن پیش رو، انتشار کربن را به صفر برساند، در مصاحبه‌ای مطبوعاتی گفته است که در 5 دهه اخیر جهان به جای اینکه در حال تحول واقعی باشد، در حال شمارش تحولات بوده است.  این اشاره از سوی مشاور اسبق انرژی جهان در دوران جنگ سرد، در حالی مطرح می‌شود که به دنبال دیدار روز چهارشنبه‌ صدراعظم اتریش با رئیس جمهوری امریکا در واشنگتن، بحث چگونگی شکل دادن شبکه‌ی انرژی اتحادیه اروپا داغ شده است.

این دانشمند که هم از سوی کاخ سفید و هم از سوی کرملین برای کار کردن روی این موضوع استخدام شده است، این موضوع را که آیا اتحادیه اروپا باید نیاز خود را از طریق واردات گاز طبیعی روسیه با خط لوله تامین کند یا از امریکا «ال ان جی» بخرد را به یک بحث تاریخی پیوند می‌زند.  زباستین کورتس صدر اعظم اتریش و دونالد ترامپ رئیس جمهوری ایالات متحده قرار است در ادامه و طی دیدارهایی دو طرفه به موضوع چگونگی تامین نیاز گازی اتحادیه اروپا بپردازند.

شرکت انرژی دولتی اتریش ترجیح داده است پروژه‌ای را تامین مالی کند که صنعت اتحادیه اروپا را با ذخایر گازی روسیه پیوند می‌زند. در مقابل اما ترامپ از متحدانش می‌خواهد از تجارت گازی با روسیه که طبق ادعای او باعث تقویت نظامی این کشور می‌شود اجتناب کند. او به ویژه بر پرهیز از همکاری از طریق خط لوله نورد استریم 2 تاکید دارد.

نورد استریم 2 پروژه‌ای 9.5 میلیارد دلاری است که ظرفیت انتقال گاز روسیه به آلمان را 2 برابر می‌کند.

ناکیسنویک که روز شنبه در انجمن پیشبرد علوم امریکا سخنرانی می‌کرد، این بحث‌ها را به نوعی انحراف از مسئله اصلی و اساسی جهان تلقی می‌کند.

او می‌گوید هر چند پاسخ به این پرسش که گاز اتحادیه اروپا از کدام منشا تامین شود، آینده شرکت‌های تولیدکننده گاز در روسیه به رهبری گاز پروم و تولیدکنندگان ال ان جی امریکایی مانند شینیر انرژی را شکل می‌دهد، اما همچنان مسئله اساسی و مهم جلوگیری از انتشار آلاینده‌هایی است که موجب گرمایش زمین شده و خطرناک هستند.

ناکیسنویک از این جهت میان سیاست‌گذاران چهره‌ای معتبر به شمار می‌رود که رئیس موسسه بین‌المللی تجزیه و تحلیل سیستم‌های کاربردی است. این موسسه در سال 1967 موفق شد حمایت توامان مسکو و واشنگتن را برای یک بررسی علمی در مورد انرژی جهان بگیرد.  این موسسه در واقع خروجی دیدار میان لیندون بی جانسون رئیس جمهور وقت ایالات متحده و آلکسی کاسیگین نخست‌وزیر وقت شوروی در نیوجرسی بود که طی آن دو طرف توافق کردند به دانشمندانشان اجازه دهند راهی را برای پایان دادن به بحران پیدا کنند.

در حال حاضر این بحث پیچیده، اتحادیه اروپا را به خود درگیر کرده است که تا چه اندازه باید در مقابل مسائل زیست محیطی، به بحث امنیت تامین انرژی نیز اهمیت داد.

آلمان، بریتانیا و ایتالیا در حال حاضر نیروگاه‌های زغال‌سنگ‌سوز را از رده خارج کرده و به دنبال این هستند تا بتوانند با گاز طبیعی خلا به وجود آمده را پر کنند. با کاهش تولید گاز طبیعی در اتحادیه اروپا، این به معنای واردات گاز طبیعی از روسیه، قطر، الجزیره و حتی ایالات متحده است.

ناکیسنویک می‌گوید که نگرانی امریکا درباره وابستگی اتحادیه اروپا به خطوط لوله‌ی صادراتی گاز اروپا، مانند یک چرخه رفت‌و‌برگشتی همواره وجود داشته است.

وقتی که امسال ایالات متحده هشدار داد که خطوط لوله در واقع قدرت نظامی روسیه را تامین مالی می‌کند، پیش‌بینی‌گرانی که در موسسه بین‌المللی تجزیه و تحلیل سیستم‌های کاربردی کار می‌کنند، طنین اظهارات سرویس‌های اطلاعاتی ایالات متحده در 40سال پیش را شنیدند. آن‌ها در آن زمان ادعا می‌کردند که بازارهای گاز به تثبیت اتحاد جماهیر شوروی کمک می‌کند.

دهه‌ها قبل نبوسا ناکیسنویک در میان گروهی از دانشمندان بود که پیشنهاد کردند جهان تغییر از زغال سنگ به سوخت‌هایی با انتشار کربن کمتر مانند گاز طبیعی یا انرژی خورشیدی را در دستور کار قرار دهد.

هر چند برآوردهای ابتدایی او در سال 1980 در مورد سرعت کاهش مصرف زغال سنگ اشتباه بود، صنعت گاز طبیعی در سال‌های اخیر به شدت رشد کرده و شمار خطوط لوله و تانکرها و پایانه‌های ال ان جی  رو به افزایش است.

حتی همین امروز، بخش اعظم گاز طبیعی که در طول خطوط لوله در جهان جریان دارد، در قالب قراردادهای بلند مدتی که شرایط آن‌ها همچنان به صورت عمومی قابل دسترسی نیست فروخته شده است. همین باعث می‌شود شکل جریان گاز طبیعی در جهان هنوز و همچنان چندان شفاف نباشد.  اگر گاز طبیعی، بخشی از راه حل چالش تغییرات اقلیم است، رهبران جهان اکنون باید برای جریان عظیمی از گاز طبیعی که قرار است جایگزین سوخت‌های غیرپاک شود برنامه‌ریزی کنند. این دیدگاه مدیران اجرایی شرکت اتریشی او ام وی است. آن‌ها برآورد می‌کنند که اتحادیه اروپا تا سال 2030 با کمبود گاز روبرو شود، طبق این پیش‌بینی حجم این کمبود می‌تواند تا سال 2035 به سالانه 100 میلیارد متر مکعب برسد.

این سناریو برای تولیدکنندگان گاز طبیعی در اروپا و تولیدکنندگان ال ان جی در امریکا به صورت تواما خوشایند است چرا که به مقدار کافی تقاضا برای هر دوی آن‌ها در صادرات به اروپا را ایجاد خواهد کرد.

اما یک سناریوی ترسناک برای این تولیدکنندگان نیز وجود دارد، برخی پیش‌بینی‌ها از این حکایت دارند که تولید برق از منابع خورشیدی و بادی در آینده از تولید آن از سوخت‌های فسیلی ارزان‌تر خواهد شد. در این حالت، گاز به حاشیه رانده شده و فقط در مواقع پیک مصرف یا روزهای ابری و بدون باد کاربرد خواهد داشت.

سناریوی دیگر این است که وضعیت فعلی و بحث بر سر اینکه اروپا باید گاز را از طریق خط لوله تامین کند یا ال ان جی وارد کندد، تمامی رقبا را با جریان عظیمی از گاز طبیعی در اروپا به در کرده و تغییر به سمت انرژی‌های تجدیدپذیر را منحرف کند. این مسئله‌ای است که دانشمندی که برجسته‌ترین نهاد مشاوره در حوزه انرژی در دوره جنگ سرد را پایه‌گذاشت، به آن اشاره می‌کند.

او اعتقاد دارد، جهان به یک تحول بزرگ نیاز دارد که در آن تمامی کشورها در یک جبهه علیه کاهش انتشار کربن بجنگند. جنگی که گاز طبیعی پل پیروزی در آن محسوب می‌شود.

منبع:  بلومبرگ