منافع اقتصادی، عامل نقش آفرینی خارجی در ونزوئلا

بحران سیاسی در ونزوئلا اساسا یک مساله داخلی است، اما اهمیت جهانی دارد. گرچه اهمیت ژئوپلیتیک ونزوئلا در دهه‌های اخیر کاهش یافته، اما برای کشورهایی خاص به دلایل مالی، انرژی یا امنیتی همچنان مهم است. برخی از این کشورها مانند کوبا، روسیه و چین ترجیح می‌دهند که رییس‌جمهوری نیکلاس مادورو در قدرت بماند. یک دولت جدید برای مسکو، هاوانا و پکن خوشایند نیست چون می‌تواند بر ارسال محموله‌های نفتی و بازپرداخت وام‌ها تاثیر بگذارد. روسیه و کوبا برای حفاظت از منافع خود به دنبال تثبیت قدرت مادورو برای مدت زمانی طولانی هستند.

استرتفور در گزارشی که به واکاوی ریشه‌های تحولات اخیر در ونزوئلا پرداخت، آورده است: به رسمیت شناخته شدن خوان گوایدو به عنوان جانشین موقت و مشروع نیکلاس مادورو به عنوان رییس‌جمهوری ونزوئلا از سوی بسیاری از کشورهای جهان مخاطرات برای ونزوئلایی‌ها و همچنین کشورهای ذینفع در شرایط کنونی این کشور امریکای جنوبی را افزایش داده است. کشورهایی همچون ایالات متحده، روسیه، چین، کوبا، برزیل و کلمبیا به‌شدت بر سر ماندن و رفتن مادورو اختلاف نظر دارند که عمدتا به مسائل مالی و اقتصادی مربوط می‌شود. هر دو گروه سعی دارند تا شرایط در ونزوئلا را مطابق منافع خود پیش ببرند. ایالات متحده با تکیه بر فشار تحریم‌ها و تظاهرات مخالفان به دنبال بازگرداندن حمایت چهره‌های اصلی ارتش از مادوروست. اما کشورهایی که با دولت فعلی روابط نزدیکی دارند، هرچه در توان دارند به کار می‌گیرند تا از قدرت مادورو محافظت کنند.

  تلاش برای روی کار ماندن مادورو

کوبا کشوری است که دست کم در کوتاه‌مدت بیشترین انگیزه را برای نگه داشتن مادورو در قدرت دارد. کوبا برای محافظت از ثبات سیاسی آتی خود به حفظ وضعیت موجود در کاراکاس نیاز دارد. تغییر تدریجی شرایط در کوبا از نظام کمونیستی بدون دسترسی به سوخت مجانی ونزوئلا و محموله‌های نفت خام این کشور به‌شدت دشوار خواهد شد. کوبا در حال حاضر روزانه حدود 50‌هزار بشکه سوخت و نفت خام از ونزوئلا وارد می‌کند که حدود یک سوم از مصرفش است. تهدید از دست دادن این محموله‌های سوختی در صورت روی کار آمدن دولت جدید در کاراکاس که به دنبال افزایش حداکثری درآمد حاصله از صادرات نفت است، برای کوبا به‌شدت جدی به شمار می‌رود. کوبا برای در قدرت نگه داشتن مادورو به دارایی‌های نظامی و اطلاعاتی قابل توجهی دسترسی دارد. در نزدیک به دو دهه گذشته دولت کوبا به ونزوئلا در آموزش نیروهای نظامی و به اشتراک گذاری اطلاعات درباره اهداف داخلی و خارجی کمک کرده است. اگرچه هاوانا به این باور رسیده که خروج مادورو از قدرت قطعی است، سعی دارد تا حد ممکن این خروج را به تعویق اندازد و برای چنین منظوری احتمالا نیروهای امنیتی بیشتری به ونزوئلا اعزام خواهد کرد. با این حال، کوبا مهره‌ای کوچک در ونزوئلا محسوب می‌شود و اگر مهره‌های اصلی تصمیم به تغییر شرایط بگیرند، قدرت تاثیرگذاری در نتیجه را نخواهد داشت.

روسیه هم تمایلی به اینکه مادورو از قدرت برکنار شود، ندارد. اپوزیسیون ونزوئلا توافقنامه‌های بازپرداخت وام‌های اعطایی از سوی روسیه و چین با نفت را قانونی نمی‌دانند که این یعنی دولت جدید احتمالا برنامه‌های نفت در برابر وام را به عنوان اصلاحات در بخش انرژی حذف خواهد کرد. جدای از احتمال لغو بازپرداخت وام‌ها به روسیه در صورت روی کار آمدن دولتی جدید در کاراکاس، احتمال به خطر افتادن منافع استراتژیک مسکو هم وجود دارد. ونزوئلا از جمله کشورهایی است که برای روسیه در استراتژی جهانی آن مبنی بر استفاده از درگیری‌های جزئی ژئوپولتیک برای تحت فشار گذاشتن ایالات متحده اهمیت دارد. سقوط مادورو برای مسکو به معنی از دست دادن متحدی استراتژیک در تحت فشار گذاشتن ایالات متحده است و این یعنی، ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه اقدام برای در قدرت نگه داشتن مادورو را در اولیت برنامه‌های خود قرار می‌دهد. مسکو احتمالا برای محافظت از قدرت مادورو از نیروهای نظامی استفاده خواهد کرد و حتی این احتمال وجود دارد که این نیروهای نظامی را در معامله با واشنگتن بر سر مسائل استراتژیک مورد استفاده قرار دهد.  به گزارش دیپلماسی ایرانی، در میان همه قدرت‌های خارجی علاقه‌مند به روی کار ماندن مادورو، چین احتمالا بیش از همه از نظر مالی در معرض خطر قرار دارد. ونزوئلا همچنان حدود 23‌میلیارد دلار بازپرداخت وام‌ هایش را به چین بدهکار است که آن را به ‌صورت صادرات نفت خام می‌پردازد. در حال حاضر، بیش از نیمی از تولیدات روزانه نفت خام ونزوئلا بطور مستقیم برای بازپرداخت وام‌های چینی و روسیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و این احتمال وجود دارد که دولت جدید در جست‌وجوی راه‌هایی برای تقویت درآمد دولت از طریق صادرات نفتی، این توافق‌ها را لغو کند.

  تلاش‌ها برای تسریع برکناری مادورو

در مقابل کوبا، روسیه و چین که به دنبال به تعویق انداختن پایان کار مادورو هستند، برزیل و کلمبیا نقش مهمی در تسریع عزل مادورو از قدرت ایفا می‌کنند. منافع برازیلیا و بوگوتا در حمایت از اپوزیسیون ونزوئلا کاملا عیان است: حکمرانی مادورو یک بحران شدید مواد غذایی در ونزوئلا ایجاد کرده و میلیون‌ها نفر از مردم این کشور را وادار ساخته در برزیل و کلمبیا به دنبال راه‌حلی برای مشکلات خود بگردند. حمایت‌های کاراکاس از فعالیت‌های غیرقانونی از جمله ستیزه جویی، قاچاق مواد مخدر و استخراج غیر قانونی از معادن نیز گروه‌های جنایتکار در هر دو کشور را تقویت کرده است. بنابراین، همزمان با افزایش فشارهای اعمالی از سوی واشنگتن بر کاراکاس، بوگوتا و براتزیلیا نیز فشارها بر مادورو را افزایش داده‌اند. با این حال، آنها نفوذ چندانی در کاراکاس ندارند چراکه تقریبا هیچ محصول نفتی یا تصفیه شده‌ای از ونزوئلا وارد نمی‌کنند و باتوجه به اینکه نفوذ بین المللی چندانی هم ندارند، از اهرم اعمال تحریم برخوردار نیستند. در نتیجه، در چند ماه آتی برای پیشبرد اهداف خود تحت رهبری ایالات متحده عمل خواهند کرد.

انتظار می‌رود در آینده نزدیک شرایط سیاسی ونزوئلا تغییرات قابل توجهی داشته باشد. مخالفان سعی دارند یگان‌ها و فرماندهان نظامی را به روی گردانی از مادورو ترغیب کنند. باتوجه به شرایط کنونی ونزوئلا احتمال اینکه مادورو به راحتی از قدرت کناره‌گیری کند بسیار اندک است و انتظار می‌رود برکناری او خشونت آمیز و با آشوب همراه باشد. مادورو تمایلی به ترک قدرت ندارد و از متحدان کلیدی داخلی و خارجی برای به تاخیر انداختن چنین اتفاقی استفاده می‌کند. گفت‌وگو برای مصالحه هم چندان مفید به نظر نمی‌رسد. مخالفان برای موفقیت در مذاکرات به حمایت چهره‌های مطرح نظامی نیاز دارند. بدون چنین حمایتی چشم‌انداز آغاز یک شورش تمام عیار در ونزوئلا تقویت می‌شود و احتمال رویارویی خشونت آمیز موافقان و مخالفان خارجی مادورو در این کشور افزایش می‌یابد.