همکاری‌های ایران و عراق در فضای پساداعش

هادی  غلام‌نیا|

کارشناس مسائل بین‌الملل|

جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عراق، در حوزه‎های مختلف همکاری گسترده‎ای دارند که می‎توان این همکاری را به حوزه‎های نفت، گاز، تامین انرژی، ساخت نیروگاه‌ها، گردشگری، امنیتی و سیاسی تقسیم کرد. در حوزه نفتی دو کشور با دارا بودن ذخایر عظیم نفتی، جزو پنج کشور دارای بیشترین ذخایر دنیا محسوب می‎شوند. ایران و عراق 12 میدان مشترک نفتی دارند که می‎توانند از طرق مختلف به استحصال آن بپردازند. دو کشور اگر بتوانند در چارچوب قراردادهای نوین نفتی طرح‌های یکپارچه‌سازی برداشت از میادین و فروش بر اساس توافق دوطرفه را اجرایی سازند، می‎توانند سطح تولیدات خود را تا حد ملموسی افزایش دهند. همچنین دوکشور می‎توانند با ایجاد پالایشگاه‌های مختلف و تولید محصولات پتروشیمی، نوعی زنجیره ارزش تولید کنند که به اشتغال‎زایی در این کشورها نیز کمک خواهد کرد.  در حوزه گازی هم ایران دومین ذخایر گازی دنیا را دارد که در حال حاضر، روزانه نزدیک به 30 میلیون متر مکعب گاز به عراق صادر می‌کند. با توجه به نیاز روزانه عراق و همچنین تامین انرژی مورد نیاز جهت تغذیه انرژی نیروگاه‌های برق، دو کشور می‎توانند سطح همکاری خود در حوزه تبادل گاز را گسترش دهند. برخی از اعتراضات مردمی سال قبل در عراق، بیشتر ناشی از کمبود و قطع دایم گاز و برق شهرهای عراق بود که در سراسر این کشور شیوع پیدا کرد. در زمینه برق‎رسانی هم باید اشاره کرد که ایران قرارداد صادرات 1200 مگاوات برق به عراق در طول یک سال را دارد که به دلیل نیاز رو به رشد عراق به این انرژی، این قرارداد می‎تواند افزایش یابد. هم‎اکنون شرکت‎های خصوصی ایران هم به عراق برق صادر می‌کنند و هم در طرح‌های نیروگاهی این کشور مشغول ساخت نیروگاه جهت تامین برق شهرهایی مختلف این کشور هستند. در حوزه امنیتی نیز، پس از داعش، جمهوری اسلامی تلاش می‌کند تا از طریق آموزش نیروهای نظامی عراق، کمک به بازسازی ارتش و ایفای نقش مستشاری، به تامین امنیت این کشور کمک ‌کند. دو کشور به این نکته توجه دارند که هر مدلی از ناامنی در سرزمین‎های طرف مقابل، می‎تواند موجب تسری آن به کشور خودشان شود. تجربه حضور داعش در عراق باعث شده تا هر دو کشور همکاری‎های گسترده‎تری را در مبازره با افراط‌گرایی در سرزمینشان داشته باشند. درحوزه گردشگردی هم باید اشاره کرد که دو کشور ظرفیت بسیار گسترده‎ای برای جذب گردشگر از طرف مقابل دارند. براساس آمار موجود، سالانه دو میلیون عراقی به ایران سفر می‌کنند و در مقابل، هر سال بیش از 3 میلیون ایرانی به خاک عراق سفر دارند. این رفت‎وآمدهای گسترده موجب می‎شود تا ارتباط فرهنگی و تعامل دو ملت به سطح بالاتری برسد تا در آینده شاهد نوعی همگرایی وسیع بین دو ملت باشیم.

 در نهایت در بخش سیاسی باید اشاره کرد که قرابت تاریخی و فرهنگی دو کشور، وجود اکثریت شیعه در هر ایران و عراق، در کنار تجربه مشترک جنگ با گروه‌های افراطی در خاک عراق، ظرفیت بسیار مناسبی را جهت افزایش سطح همگرایی میان دو کشور به‌وجودآورده است.  این مساله تا جایی پیش رفته است که حتی با وجود تهدیدات آشکار ایالات‌متحده، عادل عبدالمهدی دستورهمکاری بانک‌های عراقی با طرف ایرانی را صادر کرده است. در نمونه‎ای دیگر هم، پس از دعوت امریکا از کشورهای مخالف ایران در نشست ورشو، عراق جزو معدود کشورهایی بود که هیچ نماینده‎ای به این کنفرانس نفرستاد.  باید اشاره کرد که با توجه به سطح همکاری‎ها، اشتراکات گسترده تاریخی و فرهنگی، وجود تهدیدات مشترک همچون تروریسم و قدرت مداخله‎گر خارجی و همچنین قدرت گسترده دو کشور در تاثیرگذاری بر بازار نفت، می‎توان شاهد تسری همکاری‎های دو کشور به سایر سطوح بود. در حال حاضر نوعی اتحاد طبیعی میان دو کشور وجود دارد که ناشی از تهدیداتی است که در بالا بدان اشاره شد و هنر رهبران سیاسی دو کشور در این خواهد بود که با گسترش سطح دیپلماسی عمومی، نوعی همگرایی مردمی را بین دو ملت ایجاد کنند تا سطح تعاملات موجود، به بالاترین حدممکن در تاریخ روابط دو کشور برسد.