نخستین اظهارنظر دولت پاکستان درباره واردات گاز از ایران
گروه انرژی| نادی صبوری|
دیروز و در جریان یک نشست که چند تن از وزرای دولت پاکستان در آن حضور داشتند اعلام شده است که دولت پاکستان به دلیل تحریم‌های امریکا قادر به عملیاتی کردن خط لوله صادراتی گاز ایران-پاکستان موسوم به IP نیست. این نخستین‌بار در مدت اخیر محسوب می‌شود که طرف پاکستانی اظهارنظری قطعی و رسمی در این خصوص کرده است. این خبر را اکسپرس تریبون یک روزنامه انگلیسی زبان چاپ اسلام‌آباد دیروز منتشر کرده و نوشت که در این نشست که سیاست‌های پاکستان در پروژه‌های نفت و گاز در آن بررسی شده است وزرای اقتصاد و نفت و 2 تن از مشاوران عمران خان نخست‌وزیر این کشور حضور داشته‌اند.
خط لوله‌ای که امروز از آن با نام IP یاد می‌شود زمانی «صلح» نام داشت و قرار بود گاز طبیعی تولید ایران را ابتدا به پاکستان و سپس به هند برساند، در ادامه راه اما هند از پروژه کنار کشید. ایران و پاکستان اما تلاش کردند که با محدود کردن پروژه آن را عملیاتی کنند. در این راستا ایران خط لوله خود را تا مرز پاکستان پیش برده و عملا سهم خود از پروژه را انجام داد، پاکستان اما اغلب با ارایه این دلیل که از پس هزینه احداث خط لوله در سمت خود برنمی‌آید تاکنون هیچ اقدامی انجام نداده است.
به گزارش «تعادل» در سال 1990 میلادی بحث انتقال گاز ایران به پاکستان و هند از طریق لوله‌گذاری زمینی از داخل خاک سه کشور به صورت جدی مطرح شد. این پروژه2700 کیلومتری خط لوله صلح نام گرفت، زیرا علاوه بر تامین بخش بزرگی از انرژی هند و پاکستان، به عنوان عامل کاهش تنش میان این دو کشور شناخته شد. تنشی که حالا این روزها به یکی از شدیدترین دوران خود رسیده است.
در سال 2002، ایران بخش اجرایی این پروژه را از منطقه عسلویه به سمت مرز پاکستان شروع کرد. برنامه‌ریزی‌ها زمان بهره‌برداری از پروژه و انتقال گاز به هند و پاکستان را سال 2014 مشخص کرده بودند، اما هند در سال 2008 به دلیل اختلافات با پاکستان از پروژه کنار کشید و بدین‌ترتیب، پروژه به «خط لوله گازی ایران–پاکستان» تغییر نام داد. پس از مدتی دولت پاکستان نیز با وجود آنکه هرگز به صورت رسمی از این پروژه کناره‌گیری نکرد، اعلام کرد که نمی‌تواند هزینه‌های بخش لوله‌گذاری در خاک خود را تامین کند و اگر ایران می‌تواند، این کار را خودش انجام دهد. در چند سال اخیر هرگز راهکار قطعی و مشخصی برای ترغیب پاکستان به انجام تعهداتش پیدا نشد.
اظهارنظری که روز سه‌شنبه در یک نشست در اسلام‌آباد مطرح شده است، شاید نخستین اظهارنظر دولت جدید پاکستان در خصوص خط لوله IP به حساب می‌آید. بسیاری امیدوار بودند که با روی کار آمدن عمران‌خان در وضعیت مبهم این پروژه در پاکستان گشایشی ایجاد شود. به ویژه اینکه عمران‌خان پیش از پیروزی در انتخابات وعده افزایش روابط با همسایگان، به خصوص جمهوری اسلامی ایران را داد و پس از پیروزی نیز در نخستین نطق تلویزیونی خود این وعده را تکرار کرد.
اکسپرس تریبون دیروز نوشت که در نشست بررسی سیاست‌های نفت و گاز پاکستان، مقامات رسمی حاضر در نشست به عمران‌خان گزارش داده‌اند که پروسه پروژه IP به دلیل تحریم‌های امریکا علیه ایران نمی‌تواند پیش برود.
البته گفتنی‌است پاکستان با وجود اینکه دسامبر سال 2014 ضرب‌الاجل طرفین برای ایفای تعهدات خود در پروژه تعیین شده بود، تا این روز و بعد از آن در زمان برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران اقدامی در این پروژه انجام نداد.
بسیاری از جمله عباس ملکی محقق ارشد در پروژه سیاستگذاری انرژی، مرکز مطالعات بین‌المللی در موسسه تکنولوژی ماساچوست (ام‌ای‌تی) که تسلط ویژه‌ای بر مسائل ایران-پاکستان دارد این موضوع را مطرح می‌کنند که مساله اصلی پاکستان در تمام این سال‌ها «پول» بوده است و این کشور نمی‌توانسته از پس هزینه‌های احداث این خط لوله برآید. از طرفی ایران نیز در سال‌های اخیر کمتر در موقعیتی بوده است که بتواند مانند کشور همسایه خود عربستان در کشورهایی چون پاکستان پول خرج کند.
نشریه میس چندی پیش در گزارشی به پول‌پاشی‌های عربستان سعودی و امارات در حوزه نفت و گاز پاکستان پرداخته و نوشت: «عمران خان نخست‌وزیر پاکستان، ریاض را به عنوان نخستین مقصد خود تحت لوای نخست‌وزیری پاکستان انتخاب کرد و در ماه سپتامبر به این کشور سفر کرد. در مقابل نیز پادشاهی بی‌درنگ بسته کمکی 6 میلیارد دلاری را به عنوان بسته اقتصادی برای اسلام‌آباد در نظر گرفت. حالا ریاض تصمیم به سرمایه‌گذاری‌ای در حوزه پالایشی پاکستان دارد که ظرفیت پالایشی این کشور را 2 برابر می‌کند.»
عباس ملکی پیشتر در خصوص مشکلات پاکستان برای تامین مالی این پروژه به «تعادل» گفته بود: «در درجه نخست تحریم‌های جدید امریکا علیه ایران در حال شروع شدن است. دوم، پاکستان خود در فهرست خاکستری گروه ویژه اقدام مالی در پولشویی (FATF) قرار دارد و به راحتی نمی‌تواند منابع مالی از بیرون از کشور جذب نماید»
نشریه میس در توضیح وضعیت اقتصادی پاکستان در گزارش خود نوشت که ذخایر خارجی پاکستان در هفته نخست دسامبر به 7.26 میلیارد دلار رسید که واردات 2 ماه این کشور را پوشش نمی‌داد. اما ذخایر به کمک دریافت نخستین بخش از پول عربستان به ارزش یک میلیارد دلار در اوایل دسامبر به 8 میلیارد دلار افزایش یافت. اگر این کمک از سوی عربستان برای احداث پالایشگاه به پاکستان نمی‌شد، اسلام‌آباد ژانویه 2019 را با 7.04 میلیارد دلار ذخیره خارجی آغاز می‌کرد.
محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی اواخر بهمن ماه به اسلام‌آباد سفر کرد و با سران پاکستان از جمله عمران‌خان نخست‌وزیر این کشور دیدار داشت. پیشتر عنوان شده بود که اسلام‌آباد امید دارد در جریان سفر بن‌سلمان در کل 15 میلیارد دلار سرمایه از عربستان جذب کند.
ایران تاکنون از هرگونه اقدام حقوقی یا اظهارنظر شدید‌الحن علیه پاکستان در خصوص پروژه IP خودداری کرده است. بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در 2 سال اخیر با ارسال نامه‌هایی به مسوولان پاکستان خواستار این شد که اسلام‌آباد به تعهدات خود در این پروژه عمل کرده و احداث خط لوله را کلید بزند.
پیشتر بیژن زنگنه وزیر نفت به «تعادل» گفته بود که از عملیاتی شدن پروژه صادراتی گاز ایران به پاکستان ناامید نیست اما بر این باور است که اگر طرف سومی برای تضمین مالی وارد پروژه شود شانس عملیاتی شدن آن بیشتر خواهد شد. شرکت گازپروم روسیه به عنوان یکی از گزینه‌هایی که ممکن است به این شکل وارد پروژه شود مطرح شده است. با از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران اظهارنظر جدیدی از سوی مسوولان ایران در مورد وضعیت این پروژه و اثرات تحریم بر آن مطرح نکردند.
تقاضا برای گاز در پاکستان همچنان رو به رشد است. واردات ال‌ان‌جی از قطر تامین‌کننده 84 درصد گاز مورد نیاز پاکستان است. ارزش واردات ال ان جی قطر از سوی پاکستان در فصل سوم 2018 به رکورد تاریخی 640 میلیون دلار رسید که 240 میلیون دلار افزایش را نسبت به ارزش همین واردات در مدت مشابه سال گذشته نشان می‌دهد.
در پاکستان بسیاری از جریان‌ها، واردات گاز از ایران را بهترین گزینه برای پاسخ به نیاز انرژی این کشور می‌دانند. در همین راستا چندی پیش ایرنا نوشت که روزنامه انگلیسی زبان «اکسپرس تریبیون» با انتشار مقاله‌ای به قلم «ظفر بوتا»، با حمایت از طرح صادرات گاز ایران به پاکستان، از دولت این کشور خواسته است، همانند اروپا در برابر فشارهای امریکا مقاومت کند.
