رشد 71 درصدی قیمت کالاهای صادراتی
گروه اقتصاد کلان| هادی سلگی|
مرکز آمار شاخص قیمت کالاهای صادراتی در فصل پاییز منتشر کرد. بر اساس این گزارش تغییرات فصلی شاخص قیمت کالاهای صادراتی نسبت به فصل مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) ٧١.٧ درصد و تغییر مجموع چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (نرخ تورم) برابر با ٣٧.٤ درصد بوده است. با اینکه شاخص قیمت کالاهای صادراتی بر مبنای نرخ ریالی کالاهای صادراتی کشورهای مبدا محاسبه می‌شود، اما در این گزارش به صورت جداگانه هر دو نرخ ریالی و دلاری مورد محاسبه قرار گرفته است. مشخص است که نرخ دلاری برای کنترل نوسانات ارزی در این شاخص استفاده شده است و تغییرات آن نسبت به ریالی بسیار پایین‌تر است.
به گزارش «تعادل» در نظام آمار اقتصادی، چهار نوع شاخص قیمت اصلی وجود دارد که این شاخص‌ها عبارت‌اند از: شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI)، شاخص قیمت تولید‌کننده (PPI)، شاخص قیمت صادرات (XPI) و شاخص قیمت واردات (MPI) . شاخص‌های مذکور در تمامی جوامع دنیا شناخته شده‌اند و در ارزیابی عملکرد اقتصاد کلان به دقت مورد توجه قرار می‌گیرند. شاخص‌های قیمت ضمن آنکه نما‌گرهای مستقیم قدرت خرید پول در انواع معاملات و سایر جریان‌های کالاها و خدمات هستند، در تعدیل متغیرهای اسمی کالاها و خدمات تولیدی، مصرفی و تجاری به کار گرفته می‌شوند تا امکان سنجش‌های واقعی را فراهم سازند. در نتیجه، این شاخص‌ها در طرح و اجرای سیاست‌های اقتصادی دولت ابزار مهمی به شمار می‌آیند، علاوه بر آن برای اطلاع‌رسانی در مورد تصمیم‌گیری‌های اقتصادی در بخش خصوصی، بسیار سودمند هستند. این شاخص‌ها صرفاً مجموعه‌ای از شاخص‌های قیمت غیر‌مرتبط نیستند، بلکه دیدگاهی یکپارچه و منسجم از تحولات قیمت در عرصه‌های تولید، مصرف و معاملات بین‌المللی کالاها و خدمات ارایه می‌دهند..
از آنجا که قیمت کالاهای صادراتی و وارداتی یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر میزان مبادلات خارجی کشورها و نیز یکی از عوامل تعیین‌کننده رابطه مبادله، رابطه میان قیمت کالاهای صادراتی و قیمت کالاهای وارداتی که می‌توان آن را از تقسیم شاخص بهای کالاهای صادراتی به شاخص بهای کالاهای وارداتی به دست آورد، است، تغییرات آن از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل بسیاری از کشورها به ویژه کشور‌هایی که دارای مراکز آماری سازمان‌یافته هستند از سال‌ها قبل اقدام به تهیه این شاخص کرده‌اند.
در طرح شاخص قیمت کالاهای صادراتی از کلیه کدهای تعرفه صادراتی کشور در سال ١٣٩٠ (سال پایه) استفاده می‌شود. روش جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از آمارهای ثبتی گمرک جمهوری اسلامی ایران (ارزش به صورت ریالی و دلاری، کشور مبدأ و مقصد، نحوه حمل و نقل و نرخ ارز) صورت گرفته است. طبقه‌بندی مورد استفاده سیستم طبقه‌بندی نظام هماهنگ شده توصیف و کدگذاری (HS) است. نتایج حاصل از این طرح در سطح کل کشور و برای تمامی ٢٠ گروه اصلی طبقه‌بندی HS قابل انتشار است.
بر اساس گزارش مرکز آمار شاخص قیمت کالاهای صادراتی (ریالی، ١٠٠=١٣٩٠) در فصل پاییز ١٣٩٧ برابر با ٣١٣,٣ است که نسبت به فصل تابستان سال ١٣٩٧، ٣٠.٣ درصد افزایش داشته است. تغییرات فصلی شاخص قیمت کالاهای صادراتی نسبت به فصل مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) ٧١.٧ درصد و تغییر مجموع چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (نرخ تورم) برابر با ٣٧.٤ درصد بوده است.
با توجه به اینکه در تهیه این شاخص قیمت ارزی کالاهای صادر شده به قیمت ریالی تبدیل می‌شود، تغییرات شاخص بهای کالاهای صادراتی بیانگر تغییرات قیمت کالاهای صادر شده در بازارهای جهانی و نوسان نرخ ارز خواهد بود. شاخص بهای کالاهای صادراتی تغییرات سطح عمومی قیمت‌های کالاهای غیرنفتی صادراتی را بر اساس قیمت FOB نشان می‌دهد.
از لحاظ ماهیت این شاخص که بر مبنای بازار صادرات کالا شکل می‌گیرد، مشاهده می‌شود که مولفه‌های اقتصادی و سیاسی نظیر تقاضا و کشش بازار جهانی، امکانات داخلی، تبلیغات، ویژگی‌های اقتصادی بازارهای جهانی و قوانین، مقررات و سیاست‌های داخلی و بین‌المللی که در بازرگانی خارجی موثر است، بر این شاخص نیز اثر می‌گذارد. بنابراین پس از چندی در سبد کالاهای صادراتی تغییراتی رخ می‌دهد که می‌تواند در نوع یا ضریب اهمیت کالا یا در هر دو مورد اتفاق بیفتد.
در حال حاضر نیز با توجه به نوسانات ارزی قابل توجهی که در بازار ایران وجود دارد و دو رقمی شدن نرخ تورم درصد تورم بالایی برای کالاهای صادراتی رخ داده است.
تغییرات نرخ ارز اثرات لازم را در تغییر قیمت کالاهای صادراتی می‌گذارد پس می‌توان مهم‌ترین علت شتاب مثبت رشد شاخص قیمت کالاهای صادراتی را به شروع روند رو به رشد ارز نسبت داد بنابراین رشد شاخص بهای کالاهای صادراتی را در پاییز ۱۳۹۷ به افزایش نرخ ارز در این ماه بستگی داشته و با توجه به اینکه نرخ ارز در مدار صعودی قرار گرفته است اثرات آن روی شاخص قیمت کالاهای صادراتی نیز نمایان شده است.
جالب است که مرکز آمار در محاسبات خود از شاخص قیمت صادرکننده دو نرخ دلاری و ریالی را به صورت جداگانه مبنای ارزیابی قرار داده است. این در حالی است که به صورت متعارف این شاخص تنها با نرخ ریالی مورد محاسبه قرار می‌گرفت. اگر نرخ دلار را مبنای این محاسبه قرار بدهیم در واقع با این‌کار تاثیر نوسانات نرخ ارز در کشور مبدا را کنترل کرده‌ایم و مانع ورود آن در محاسبات شاخص شده‌ایم. بدیهی است که این شاخص به دلیل کنترل نرخ ارز بایستی بسیار پایین‌تر از شاخص ریالی باشد. بر اساس گزارش مرکز آمار شاخص قیمت کالاهای صادراتی (دلاری، ١٠٠=١٣٩٠) در فصل پاییز١٣٩٧ برابر با ١٣٩,١ است که نسبت به فصل تابستان سال ١٣٩٧، ١٠.٤ درصد افزایش داشته است. تغییرات فصلی شاخص قیمت کالاهای صادراتی نسبت به فصل مشابه سال قبل ٢٦.٣ درصد و تغییر مجموع چهار فصل منتهی به فصل جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل (نرخ تورم) برابر با١٥.٠ درصد بوده است.
مرکز آمار در گزارش خود از شاخص قیمت صادراتی فصل پاییز امسال به صورت جداگانه گروه‌های مختلف را نیز ارایه کرده است. بر اساس این گزارش شاخص «کفش، کلاه و چتر آفتابی و...» بالاترین نرخ تورم فصلی را نسبت به دیگر گروه‌ها تجربه کرده است. این گروه در پاییز نسبت به فصل تابستان تورمی 63.4 درصدی داشته است. دیگر گروه‌هایی که تورم بالای 50 درصد را تجربه کرده‌اند شامل «فلزات معمولی و مصنوعات آن»، «ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی، ادوات برقی و...» و «پوست خام، چرم، پوست‌های نرم و...» می‌شوند که به ترتیب 59.9، 54.4 و 52.8 درصد رشد کرده‌اند.
