شکست اقتصاد اردوغانی
گروه جهان|
ترکیه وارد نخستین رکود خود در یک دهه گذشته شده است. آمارهایی که آنکارا دوشنبه منتشر کرده ضربه بزرگی به رجب طیب اردوغان است که دولتش در آستانه انتخابات شهرداری‌ها در ماه جاری میلادی قرار دارد.
خبرگزاری بلومبرگ نوشته، بر اساس ارقامی که موسسه آمار ترکیه دوشنبه منتشر کرده، میزان بازده اقتصادی این کشور در سه ماهه آخر سال گذشته در مقایسه با سه ماهه سوم 2.4 درصد کاهش داشته است. بازده اقتصادی ترکیه در سه ماهه سوم نیز کاهش داشته است. کاهش بازده اقتصادی در دو سه ماهه متوالی معمولا رکود اقتصادی قلمداد می‌شود. این در حالی است اقتصاددان‌ها یک کاهش 2.4 درصدی را در فصل آینده و 2.5درصد افت را بطور سالانه پیش‌بینی می‌کنند. تولید ناخالص داخلی ترکیه نسبت به سال گذشته نیز 3درصد کاهش داشته است.
بنا بر این‌گزارش، با تلاش‌های اردوغان برای توسعه اقتصادی ترکیه به هر قیمتی از جمله فشار به بانک مرکزی این کشور برای پایین نگه داشتن نرخ بهره، سرمایه‌های زیادی از اقصی نقاط جهان در دوره اجرایی شدن بسته محرک مالی به این کشور سرازیر شد. اما توسعه بی‌وقفه ترکیه که اقتصاد آن را از اواخر 2009میلادی بطور میانگین 7درصد در هر فصل بالا برده بود، پس از سقوط ارزش پول ملی این کشور، اقدامات نادرست پلیس و درگیری دیپلماتیک بی‌سابقه با امریکا تدریجا به پایان رسید.
جولیان ریمر تاجر بانک سرمایه‌گذاری پیالسی در لندن، در این باره می‌گوید: «مسوول این اتفاقات اقتصاد اردوغانی (اردونومیکس) است. آنچه امروز در اقتصاد ترکیه شاهدش هستیم نتیجه مستقیم سیاست‌های پولی 2018 است، سیاست‌هایی که در راستای اهداف سیاسی کوتاه‌مدت اجرا شد و نه پراگماتیسم اقتصادی.»
نگرانی سرمایه‌گذاران این است که ترکیه کار سختی برای رهایی از این وضعیت پیش‌رو داشته باشد چون جریان سرمایه خارجی به داخل کشور متوقف شده و خانه‌دارها و شرکت‌ها شروع به پرداخت نقدی بدهی‌هایشان کرده‌اند. در سه ماهه گذشته با کاهش 8.9درصدی هزینه خانوار، سرانه تولید ناخالص داخلی ترکیه به 9632 دلار از 10 هزار دلار در سال 2017 کاهش یافته است. در کل سال، رشد اقتصادی ترکیه 2.6 درصد بوده است. با وجود این کاهش چشمگیر، برات آلبایراک وزیر خزانه‌داری و دارایی ترکیه، اعلام کرده که اقتصاد ترکیه شرایط بحرانی را پشت سر گذاشته و به سرعت رو به بهبود می‌رود. او در توییتر نوشته: «افزایش صادرات و درآمد گردشگری عوامل کلیدی رشد هستند.»
اینان دمیر اقتصاددان در نومورا اینترنشنال لندن اما می‌گوید: «خلاف رونق V شکل گذشته ترکیه، ریسک بزرگی وجود دارد که بهبود از این اوضاع این‌بار آهسته‌تر باشد. کل اقتصاد ترکیه احتمالا با فشارهای ناشی از رکود مواجه می‌شود.»
گفته شده ساعاتی پس از انتشار آمارهای اقتصادی ترکیه در روز دوشنبه ارزش لیر 0.5درصد کاهش یافته و 5.4590 در هر دلار در استانبول معامله شد. این سومین ارز ضعیف سال جاری در بازارهای نوظهور بوده است که حدود 3 درصد ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است.
رکود اقتصادی ترکیه در زمانی حساس برای اردوغان اتفاق افتاده که نخستین‌بار در سال 2003 میلادی نخست‌وزیر شد. انتخابات محلی (شهرداری‌ها) در ترکیه نخستین آزمون جدی برای رییس‌جمهوری فعلی ترکیه است که سال گذشته با تغییر قانون اساسی اختیارات خود را بطور چشمگیری گسترش داد. پس از انتخابات شهرداری‌ها در 31 مارس، در چهار سال آینده هیچ انتخاباتی در ترکیه برگزار نخواهد شد.
دولت ترکیه در تلاش برای رشد دوباره، به بانک‌های دولتی فشار می‌آورد تا اعتبارها را بالا ببرند. این کار باعث شده وام‌دهی سالانه در ماه گذشته برای اولین‌بار از ماه اوت مثبت شود. دولت ساختار مالی سه تا از بانک‌های وام‌دهنده را با فروش اوراق بهادار به صندوق بیکاری روسیه تغییر داد و روی برنامه جدیدی برای تقویت بیشتر سرمایه بانک‌های دولتی کار می‌کند.
بلومبرگ نوشته: به‌دلیل بالا نگه داشتن نرخ بهره توسط بانک مرکزی برای متعادل کردن لیره و کنترل تورم، موتور اقتصاد ترکیه روشن نمی‌شود. طبق اطلاعات مورگان استنلی، در ترکیه به‌دلیل بدهی معادل 121درصد تولید ناخالص داخلی، نسبت وام‌هایی که پرداخت نشده‌اند به 7 درصد در سال جاری می‌رسد. قبلا نسبت این وام‌ها 4 درصد بوده است.
گاردین نوشته: «اردوغان در سال ۱۹۹۷به عنوان اولین شهردار اسلامگرای استانبول به شهر فقیر کردنشین سرت در جنوب شرقی ترکیه رفت. او در این سفر توانست نظر مردم را به خود جلب کند اما مقامات سکولار از این موضوع خشنود نبودند و این شهردار نوظهور را به اتهام نفرت‌پراکنی بازداشت کردند. اما این اقدام نتیجه معکوس داشت. اردوغان محبوب‌تر شد و توانست در انتخابات ۲۰۰۳ به پیروزی برسد. چهار ماه زندان اردوغان در اواخر دهه ۱۹۹۰ تجربه‌ای بسیار خوب برای او بود. او توانست احساسات مردم را به‌کار گیرد و خشم خود را نسبت به نخبگانی که آشکارا تقوا و ایمان او را مسخره کرده بودند، نشان دهد. دو دهه بعد، رییس‌جمهوری ترکیه به یک غول پوپولیست تبدیل شده است. او در دوران بحران بدهی و ارز در سال گذشته میلادی که در این دوره لیر ترکیه به میزان قابل توجهی ارزش خود را در برابر دلار از دست داد، قدرت‌های خارجی را مقصر این اقدام اعلام کرد. تحلیل سخنرانی‌های اردوغان نشان می‌دهد که این سخنرانی‌ها در دوران ریاست‌جمهوری‌اش در اندازه رهبران پوپولیستی افراطی امریکای لاتین همچون نیکولاس مادورو، رییس‌جمهور ونزوئلا و اوو مورالس، رییس‌جمهوری بولیوی است.»
