نفت 75 دلاری جداکننده راه ترامپ و سعودی
گروه انرژی|نادی صبوری |
به نظر می‌رسد مرز «75 دلاری» برای بهای نفت خام، در سال جاری به کرات توسط امریکا از یک سو و عربستان سعودی از سوی دیگر با وارد کردن نیرو روبرو شود. در حالی که اخیرا رویترز در گزارشی به نقل از 3 منبع آگاه از تهدید امریکا توسط عربستان سعودی به حذف دلار از چرخه معاملات نفتی در صورت تصویب قانون نوپک خبر داده است، جان کمپ تحلیلگر برجسته حوزه انرژی، قبل از وقوع این رویداد در تحلیلی به «تضاد» میان امریکا و عربستان سعودی در خصوص قیمت نفت در سال 2019 پرداخت.
کمپ در تحلیلی که 29 مارچ منتشر کرد نوشت: «عربستان سعودی و امریکا در اکثر مسائل دیدگاهی هماهنگ دارند، اما وقتی پای سطح مورد انتظار برای نفت خام به میان می‌آید، اختلاف نظر آنها شدید می‌شود. این مساله می‌تواند به یک منبع برای نوسان بهای نفت خام در سال 2019 تبدیل شود»
در ادامه رویکرد ترامپ در حکومت‌داری مبنی بر شکستن ساختارهای پیشین، ترامپ در طول مدت ریاست‌جمهوری خود بطور عمومی به اظهارنظر در مورد قیمت نفت پرداخته است. در این اظهارات که هم در اکانت توییتر او و هم در مصاحبه‌های تلوزیونی مطرح شده است ترامپ به وضوح نقش اوپک به رهبری عربستان سعودی در بالا بودن قیمت نفت خام را مورد نقد قرار داده است»
26 فوریه 2019 بود که ترامپ در اکانت توییتر خود نوشت: ««قیمت نفت زیادی بالا رفته است، اوپک لطفا آرام باش و موضوع رو سخت نکن، دنیا تحمل قیمت بالا رو نداره».
این اتفاق دقیقا پس از آن رخ می‌داد که بهای نفت خام روندی صعودی را طی کرده و چند بار رکورد 2019 را جابه‌جا کرد. این اتفاق از دید اغلب تحلیلگران نتیجه تلاش اوپک برای کاستن از سطح تولید بود که عربستان در راس آن قرار داشت.
جان کمپ اما زمانبندی اظهارات ترامپ در مورد قیمت نفت از آوریل 2018 تا را بررسی کرده است.
20 آوریل 2018 پس از آنکه قیمت نفت خام احیا شده و به سطح 74.06 دلار در هر بشکه نزدیک شد ترامپ عنوان کرد: «اوپک دوباره دست به کار شده است، همه جا پر از نفت است و کشتی‌ها مملو از محموله هستند. قیمت نفت خام بطور تصنعی بالاست. این قیمت‌ها پذیرفته نیست!»
در ادامه نفت روند صعودی خود را تغییر نداد تا اینکه 13 ژوئن روزی که قیمت به 77 دلار در هر بشکه رسید ترامپ انتقاد کوتاهی کرد و گفت: «اوپک دوباره دارد کارش را می‌کند، این خوب نیست»
19 روز بعد و روزی که بهای نفت خام به 79 دلار در هر بشکه رسیده بود ترامپ در یک گفت‌وگوی تلویزیونی در پاسخ به این پرسش که «آیا فکر می‌کنید گروهی مونوپولی راه انداخته تا بهای نفت خام بالای 70 دلار در هر بشکه باشد؟» پاسخ داد: «بله اوپک این کار را می‌کند و بهتر است آن را تمام کند، چرا که ما این کشورها، خیلی از آنها را محافظت می‌کنیم»
4 جولای وقتی قیمت‌ها روی همان حول و حوش باقی مانده بود ترامپ دوباره روی مساله محافظت از کشورهای اوپک دست گذاشته و گفت: «ما داریم این کار را برای هزینه خیلی کمی انجام می‌دهیم، قیمت بنزین بالا رفته است، محافظت ما از این کشورها باید یک خیابان دو طرفه باشد»
20 سپتامبر 2018 و زمانی که ترامپ در حال نزدیک شدن به مهلت خود برای از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران بود بهای نفت خام 79 دلار بود. ترامپ توییت کرد: «ما از کشورهای خاورمیانه محافظت می‌کنیم، آنها بدون ما مدت زیادی دوام نخواهند آورد و در چنین وضعیتی همچنان قیمت نفت خام را بالا و بالاتر می‌برند، ما به یاد خواهیم داشت، مونوپولی اوپک باید قیمت‌ها را پایین بیاورد»
با رکوردزنی عربستان در تولید نفت خام، بهای طلای سیاه در 12 نوامبر به 70 دلار در بشکه رسید، این روند در خلال کاهش 10 روزه قیمت نفت خام رخ داد که طولانی‌ترین روند نزولی قیمت در 4 سال به شمار می‌رفت، همان روز در حالی که عربستان در نشست کمیته نظارتی اوپک پلاس اعلام کرد که قصد دارد تولید نفت خام خود را روزانه 500 هزار بشکه کاهش دهد، ترامپ توییت کرد که خوشبختانه اوپک و عربستان تولید نفت خام خود را کاهش نخواهند داد. بهای نفت خام با توجه به میزان تقاضا باید خیلی کمتر از این هم باشد.
از اینجا ترامپ برای مدتی در خصوص قیمت نفت سکوت کرد چرا که قیمت‌ها در حال طی کردن روندی نزولی خود بودند. در ماه‌های اخیر اما ترامپ گاه و بیگاه با مطرح کردن قانون «نوپک» سعی کرده است فعالیت اوپک را محدود کند. لایحه نوپک با ایجاد تغییراتی در قانون ضدتراست امریکا این امکان را برای دولت امریکا به وجود می‌آورد تا از تولیدکنندگان اوپک به اتهام تبانی شکایت کند؛ بر این اساس، محدود کردن تولید نفت یا گاز یا تعیین قیمت آنها ممنوع خواهد شد. در حال حاضر کشورهای عضو اوپک در این زمینه از مصونیت برخوردارند.
محدوده قیمتی که نفت خام این روزها در آن سیر می‌کند دوباره به همان محدوده «خطر» که اغلب با جدل لفظی از سوی ترامپ همراه شده است قرار گرفته است، هر چند این‌بار به نظر می‌رسد عربستان سعودی نیز قصد دارد روند پیشین در اطاعت کردن و چراغ‌خاموش جلو رفتن را تغییر دهد.
خبر رویترز در خصوص تهدید عربستان به حذف دلار از چرخه معاملاتی خود را می‌تواند در همین زمینه خوانش کرد.
جان کمپ تحلیلگر نفتی می‌نویسد که ترامپ معمولا زمانی که قیمت نفت خام زیر 75 دلار در هر بشکه باشد از انتقاد عمومی از اوپک پرهیز می‌کند. اما وقتی قیمت‌ها به بالای این سطح می‌روند او به وضوح شروع به انتقاد کرده و عنوان می‌کند که کشورهای خاورمیانه باید هزینه چتر امنیتی امریکا از خود را پرداخت کنند.
کمپ ادامه می‌دهد: «از آن‌جایی که ایالات متحده به صورت توامان مصرف‌کننده و تولیدکننده بزرگ نفت خام به شمار می‌رود، تاثیر اصلی سطوح قیمت‌ها نه در تراز پرداخت‌ها بلکه در توزیع تولید ناخالص داخلی میان مردم دیده می‌شود». به این ترتیب سود اصلی از قیمت پایین به جیب موتورسیکلت‌سواران در غرب میانه امریکا می‌رود نه حفاران نفتی در تگزاس.
کمپ با برقرار کردن ارتباط میان این مساله و انتخابات دور بعد ریاست‌جمهوری امریکا می‌نویسد: «رییس‌جمهور به درستی محاسبه کرده است که همانطور که رای اصلی او در سال 2016 از موتورسواران غرب میانه بود این‌بار نیز باید دل آنها را به دست بیاورد و از حفاران نفتی تگزاس آبی برای او گرم نخواهد شد»
در واقع ترامپ خطر از دست دادن رای‌هایی که خواهان قیمت بالای نفت هستند را به جان خریده است و به همین خاطر است که تمرکز او در توییت‌هایش روی کسب منفعت از قیمت پایین نفت خام است.
اهمیت این بخش از رای‌دهندگان برای ترامپ در توییت‌ها و اظهارنظرهای او پیش از رییس‌جمهور شدن نیز به وضوح مشخص است. او از سال 2011 اظهارات ضد اوپک خود را در توییترش آغاز کرد و در طول سال‌های منتهی به کاندیدای ریاست‌جمهوری شدنش همواره تلاش کرد سیاست رؤسای جمهور دیگر در قبال اوپک و قیمت نفت را به باد انتقاد بگیرد. همین اظهارنظرها عملا ترامپ را به چهره‌ای که خواهد توانست قیمت بنزین را در امریکا پایین نگه دارد تبدیل کرد. چیزی که او احتمالا اکنون حتی بیشتر از دور قبل خواهان حفظ آن است.
رویای متفاوت پادشاهی
جان کمپ می‌نویسد که در مقابل، پادشاهی قیمتی بالای 70 دلار و حتی شاید 80 دلار در هر بشکه احتیاج دارد. عربستان برای تامین هزینه‌های خود، انجام یک تحول پرهزینه اقتصادی و دیگر مسائلی که دارد، به چنین سطوحی از قیمت نیازمند است.
طبق اظهارنظر مقامات مالی پادشاهی، ذخایر ارزی عربستان سعودی در پایان سال 2018 بدون تغییر نسبت به پایان سال 2017 و معادل 497 میلیارد دلار بوده است. پادشاهی برای آنکه ارزش دینار وابسته به دلار را حفظ کند نمی‌تواند اجازه دهد که ذخایر ارزی‌اش تغییر کنند.
در فاصله سپتامبر 2017 و سپتامبر 2018 بهای بالاتر نفت خام در کنار چند عامل دیگر ذخایر ارزی پادشاهی را از 485 میلیارد دلار به 507.2 میلیارد دلار رساند که افت‌های قبل را جبران می‌کرد. اما در ادامه افت دوباره قیمت نفت خام در کنار بالا رفتن هزینه‌های پادشاهی باعث شد ذخایر ارزی آنها بین سپتامبر 2018 تا فوریه 2019 با 23 میلیارد دلار افت روبرو شود.
البته پادشاهی همچنان اعتبارهای خرج‌نکرده قابل توجهی از جمله امکان فروش شرکت سعودی آرامکو برای تامین ارز دارد.
کمپ اضافه می‌کند: «اما فروش دارایی‌ها اگرچه می‌توانند برای مدتی امورات را پیش ببرند و برای پادشاهی زمان بخرند اما بطور کلی بودجه و جایگاه خارجی سعودی‌ها به نحوی پایدار نیست که در درازمدت با نفت زیر 70 دلار در هر بشکه دوام بیاورد»
تضاد منافع از راه می‌رسد
میان رویاهای ترامپ برای ریاست‌جمهوری 2020 امریکا که نیازمند نفت زیر 70 دلاری هستند و رویاهای اقتصادی و سیاسی پادشاهی که نفت بالای 70 دلاری می‌طلبند، تضادی آشکار وجود دارد.
با وجود اینکه دو طرف انگیزه‌های زیادی برای همکاری در دیگر حوزه‌ها دارند، این تضاد آشکار تنشی مزمن را حداقل تا نوامبر 2020 و برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا را در زمینه سطح قیمتی نفت خام ایجاد خواهد کرد.
ایالات متحده مشخصا از عربستان انتظار دارد که سطح تولید خود را آنقدر بالا ببرد که هر گونه کاهش عرضه از سوی ایران و ونزوئلا را بی‌اثر کند.
فعلا این تنش با دیپلماسی حرفه‌ای و استادانه قابل حل است، اما اگر قیمت‌ها به بالای 75 دلار در هر بشکه برسد طرفین دعوا درنده‌تر خواهند شد. در این وضع ایالات متحده احتمالا حلقه تحریم‌ها را تنگ‌تر خواهد کرد و رشد اقتصادی نیز آهسته‌تر خواهد شد.
