فاز جدید ممنوعیتهای صادراتی
تعادل|
کدام محصولات در لیست سیاه ممنوعیتهای صادراتی قرار گرفتند. متولیان تجاری کشور در سال 1397 و 1398با ابلاغ بخشنامه‌های متعدد در هفت فاز، مانع از صادرشدن برخی کالاها و محصولات کشاورزی شدند. فاز نخست ممنوعیتهای صادراتی مربوط به تیرماه سال 97 بود که پس از انتشار فهرستی شامل ممنوعیت ورود ۱۳۳۹ قلم کالا از سوی متولیان تجارت کشور، ۱۵۹کالایی که با ممنوعیت صادراتی روبرو شدند. در فاز دوم؛ دستور دوم منع صادراتی 18 قلم کالای کشاورزی در ششم تیرماه 97 صادر شد. اما در گام بعدی، وزارت صنعت، معدن و تجارت در 20 شهریورماه 97 صدور هفت قلم کالا را ممنوع اعلام کرد. اما درهمین فاصله زمانی، موج دیگری از ممنوعیت‌ها به راه افتاد و هفت کالای دیگر در لیست ممنوعه های صادراتی جا گرفتند. اما مهرماه 97 باردیگر، متولیان تجاری دست به قلم شده و مانع از صادرات چند دسته کالا از جمله، «گوشت منجمد و گرم تولید داخل یا وارداتی» و «دفترچه تحصیلی» شدند. اما ماه های پایانی سال 97 بار دیگر، باز هم صادرکنندگان غافلگیر شدند. به‌طوری‌که بخشنامه «ممنوعیت صادرات سیب درختی و پرتقال» ابلاغ شد. اما موج ممنوعیتهای صادراتی به سال 98 هم رسید. وزارت صنعت در تازه ترین دستور العمل خود در دهم فرودین ماه 98 طی نامه ای به گمرکات کشور، صادرات «سیب زمینی و پیاز» را از 15فروردین 98 تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام کرد. اگرچه دلیل این نوع ممنوعیتهای صادراتی به بهانه تنظیم بازار عنوان می شود، اما اعمال این نوع ممنوعیت ها خلاف قانون تجارت خارجی است و به صادرات ضربه می زند.
فاز اول: نخستین بار در تیرماه سال 97 پس از انتشار فهرستی شامل ممنوعیت ورود ۱۳۳۹ قلم کالا از سوی متولیان تجارت کشور، لیستی از ۱۵۹کالایی که با ممنوعیت صادراتی روبرو شدند، نیز اعلام شد. براساس این بخشنامه که به گمرکات کشور ابلاغ شد، حتی کالاهایی که پیش‌تر هم با ممنوعیت صادرات روبه‌رو بودند یا اصلا صادر نمی‌شدند نیز در این لیست قرار گرفته بودند. با صدور چنین دستورالمعلی موج تازه‌ای از ممنوعیت ها در بخش صادرات کشور به راه افتاد.
فاز دوم: ششم تیرماه 97 دستور دوم منع صادراتی 18 قلم کالای کشاورزی صادر و 15 تیرماه برای اجرایی شدن به گمرکات کشور ابلاغ شد. براساس این بخشنامه «ذرت»، «گندم»، «آرد»، «جو»، «جو دوسر»، «دانه‌های روغنی»، «روغن خام»، «روغن پالم»، «یونجه»، «کاه و کلش»، «پودر ماهی و گوشت»، «انواع سبوس»، «کنجاله سویا»، «سایر کنجاله‌ها»، «تفاله‌ها»، «خوراک آبزیان»، «افزودنی خوراک آبزیان» و «چاودارو سورگوم» ۱۸ قلم محصول کشاورزی بودند که در لیست ممنوعیت های صادراتی قرار گرفتند. البته متولیان امر در همان زمان، اعمال این ممنوعیت های صادراتی را کوتاه کردن دست سودجویان برای صادرات کالاهایی عنوان کردند که با ارز 4200 تومانی وارد کشور شده بودند. چراکه تفاوت نرخ ارز دولتی با نرخ ارز آزاد برای این دسته از افراد سود جو، قابل توجه بود.
فازسوم: اما ممنوعیتهای صادراتی به همین جا ختم نشد و وزارت صنعت، معدن و تجارت در 20 شهریورماه 97 صدور هفت قلم کالا را ممنوع اعلام کرد. در این فاز صادرات انواع «کاغذ»، «شیرخشک»، «انواع تیشو»، «چای فله‌ای»، «کره بسته‌بندی»، «لاستیک و تایر فرسوده» ممنوع شد.
فاز چهارم: اما وزارتخانه صنعت، در همین بازه زمانی (شهریورماه 97) فاز چهارم ممنوعیت های صادراتی را کلید زد. در این بخشنامه اعلامی، «انواع دفترچه مشق و حسابداری»، «شکر خام و شکر سفید»، «جوال و کیسه برای بسته‌بندی»، «انواع پودرهای مشتقات شیر، آب پنیر»، «کازئین»، «انواع لاستیک سبک و سنگین» و «مرغ زنده و گوشت مرغ» به لیست ممنوعه صادراتی اضافه کرده است.
فاز پنجم: بار دیگر در مهرماه 97 گمرک ایران طی بخشنامه ای در جدیدترین فاز محدودیت های صادراتی فهرست تازه ای از ممنوعیت ها را اعلام کرد. بر این دستورالعمل، ممنوعیت صادرات چند دسته کالا از جمله، «گوشت منجمد و گرم تولید داخل یا وارداتی» (با دلار ۴۲۰۰ تومانی) و «دفترچه تحصیلی» به گمرکات سراسر کشور ابلاغ شد. البته در همین بازه زمانی ( مهرماه 97 ) وزارت صنعت، معدن و تجارت در بخشنامه دیگری، رفع ممنوعیت صادرات «انواع کاغذ بسته بندی» و «کاغذ تیشو» را در چند ردیف تعرفه ای ابلاغ کرد.
فاز ششم: اما میانه اسفند ماه 97 بود که این بار بخشنامه «ممنوعیت صادرات سیب درختی و پرتقال» ابلاغ شد. در این بخشنامه که پیرو نامه وزیر صنعت، معدن و تجارت به گمرک ایران ابلاغ شد: پیرو محدودیت‌ها و ممنوعیتهای ابلاغ شده مورخ ۰۴/۱۲/۹۷ اعلام کرد: «صادرات سیب درختی و پرتقال از تاریخ ۱۵/۱۲/۹۷ تا تاریخ ۱۵/۰۱/۹۸ ممنوع است.»
فاز هفتم: اما موج ممنوعیت های صادراتی به سال 98 هم رسید. به طوری که وزارت صنعت در تازه ترین دستور العمل خود در دهم فروردین ماه 98 طی نامه ای به گمرکات کشور، صادرات «سیب زمینی و پیاز» را از 15 فروردین 98 تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام کرد.در این نامه آمده است: به منظور مدیریت و تنظیم بازار داخلی از تاریخ 15/01/98 تا اطلاع ثانوی صادرات سیب زمینی و پیاز ممنوع است. البته در این بخشنامه، صادرات «گوجه فرنگی» براساس ضوابط بسته بندی ابلاغی، طی نامه مورخ 26/12/97 سازمان توسعه تجارت ایران و با تأیید وزارت جهاد کشاورزی و صادرات «رب گوجه فرنگی و فرآورده‌های مرتبط با آن» در بسته بندی مصرف کننده (کمتر از 5 کیلوگرم) بلامانع اعلام شد.
اما با توجه به کاهش عرضه و افزایش قیمت گوجه‌فرنگی در میادین میوه و تره‌بار، این احتمال وجود دارد که وزیر صنعت، معدن و تجارت، برای کنترل، مدیریت بازار و عرضه محصولات کشاورزی با قیمت و کیفیت مناسب در بازار، بار دیگر ممنوعیت صادرات گوجه‌فرنگی را ابلاغ کند. البته محمدرضا مودودی سرپرست سازمان توسعه تجارت در پاسخ به این پرسش «تعادل» که آیا احتمال منع صادرات «گوجه فرنگی» وجود دارد؟ می‌گوید: این موضوع بستگی به تنش‌های حاکم بر بازار دارد؛ یعنی چنانچه شاهد تورم شدید در قیمت کالاها و همچنین کمبود جدی در بازار نباشیم، مانع صادرات این محصول نخواهیم شد. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد، با آغاز صادرات گوجه‌فرنگی از ۱۵ فروردین‌ماه، حجم عرضه این محصول در بازارهای داخلی به شدت کاهش یافته و قیمت این محصول در میادین میوه و تره‌بار شهر تهران به 5 هزار تومان رسیده، که این موضوع در گفت‌وگو با رئیس اتحادیه بارفروشان هم به تأیید رسید. به طوری‌که اسدالله کارگر، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی در این باره به ایسنا گفته است: بیشتر از همه عواملی که ممکن است در تغییر قیمت یک محصول اثرگذار باشد، جو روانی حاکم بر بازار و آزاد شدن ناگهانی صادرات است. در مورد گوجه فرنگی نیز وضعیت به همین شکل است، چرا که افزایش قیمت نمی‌تواند اینقدر سریع و دفعی اتفاق بیافتد مگر اینکه جو روانی بازار به‌هم بریزد. او در توضیح این اتفاق در بازار این محصول، گفت: در موارد دیگر هم شاهد بودیم که به عنوان مثال به محض اعلام خبر قطع شدن صادرات یک محصول مانند پیاز قیمت آن تا حدود 3هزار تومان کاهش یافت و این اتفاق برای گوجه فرنگی هم رخ داد. اما مردم باید بدانند که این افزایش قیمت‌ها نه فقط برای گوجه فرنگی بلکه برای همه محصولات تره‌باری دائمی نبوده و به‌صورت مقطعی و گذراست و به محض متعادل شدن عرضه و تقاضا مجدداً شاهد منطقی شدن وضعیت بازار خواهیم بود. همچنین به گفته او، در آینده نزدیک گوجه فرنگی از مناطق دیگر مانند کرج و ورامین و شمال کشور هم به بازار تزریق شده و قطعاً قیمت آن کنترل خواهد شد. همانطور که برای پیاز این وضعیت را شاهد بودیم که عرضه بیشتر آن در روزهای گذشته قیمت آن را کاهش داد، قیمت گوجه فرنگی هم متعادل‌تر می‌شود.
از سوی دیگر، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، اعمال این نوع ممنوعیت های صادراتی را تنظیم بازار و کاهش قیمت برخی محصولات اعلام کرد. عباس تابش طی اظهاراتی گفته بود که با کنترل‌های انجام شده در مورد حمل و نقل پیاز و سیب‌زمینی و جلوگیری از صادرات این محصولات، قیمت این دو محصول سیر نزولی به خود گرفته و امیدواریم در روزهای آینده قیمت‌ها به روال عادی خود بازگردد.
