مبادلات آزمایشی بازار متشکل ارزی کلید خورد
گروه بانک وبیمه| احسان شمشیری|
حضور بازارساز در معاملات روز پنج شنبه بازار ارز مشهود بود و قیمت را به سطح متعادلی در صرافی‌های بانکی رساند به طوری که قیمت هر دلار آمریکا در صرافی‌های بانکی برای خرید ۱۳ هزار و ۷۵۰ تومان و برای فروش ۱۳ هزار و ۸۲۰ تومان، نرخ هر یورو برای خرید ۱۵ هزار و ۶۵۰ تومان و برای فروش ۱۵ هزار و ۷۵۰ تومان اعلام شد. به گزارش «تعادل»، بر اساس نرخ های میانگین ارزهای معامله شده روز پنج شنبه در سامانه سنا نیز نرخ دلار 13 هزار و 843 تومان، یورو 15 هزار و 632 تومان، پوند 17 هزار 716 تومان، درهم 3 هزار و 743 تومان، یوآن 2 هزار و 85 تومان و لیر ترکیه 2 هزار و 464 تومان اعلام شده است. همچنین در معاملات روز پنج شنبه بازار آزاد تهران، نقش بازارساز در تعدیل قیمت‌ها همچنان احساس می‌شد به نحوی که باز هم ثبات بر بازار حاکم بود و نرخ های نسبتاً غیر هیجانی را به ثبت رساند.در بازار طلا در روز پنجشنبه ۵ اردیبهشت ماه ۹۸ نیز با اعلام نرخ دلار نقدی در بازار آزاد به قیمت 14090 تومان، درهم 3845 تومان، و هر اونس طلا در بازارهای جهانی ۱۲۷۷ دلار و ۲۴ سنت، قیمت طلا و سکه نیز اندکی افزایش یافت و هر گرم طلای ۱۸ عیار ۴۳۹ هزار و ۳۰۷ تومان، و مظنه مثقال 17 عیار 1 میلیون و 900 هزار تومان داد و ستد شد. در جریان معاملات بازار آزاد تهران قیمت هر قطعه سکه تمام بهار آزادی طرح جدید ۴ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان، سکه طرح قدیم ۴ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان، نیم سکه ۲ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان، ربع سکه یک میلیون و ۷۵۰ هزار تومان و سکه گرمی ۹۵۵ هزار تومان معامله شد. در بازار ارز رسمی نیز بانک مرکزی نرخ ۴۷ ارز را اعلام کرد که براساس آن نرخ ۴ ارز افزایش و قیمت ۳۳ واحد پولی دیگر مانند یورو و پوند کاهش یافت. نرخ دلار و ۹ ارز دیگر نیز ثابت ماند. هر دلار آمریکا بدون تغییر ۴۲ هزار ریال، هر پوند انگلیس با ۲۱۷ ریال کاهش ۵۴ هزار و ۳۳۲ ریال و هر یورو نیز با ۱۶۹ ریال افت ۴۷ هزار و ۹۸ ریال ارزش‌گذاری شد.
مبادلات آزمایشی در بازار متشکل ارزی
از سوی دیگر، مبادلات آزمایشی در بازار متشکل ارزی در حال انجام است تا طبق وعده مسئولان بانک مرکزی این بازار تا پایان اردیبهشت ماه کار خود را آغاز کند و به مرجعی برای نرخ‌گذاری اسکناس ارز تبدیل شود. بازار متشکل ارزی، بازاری است که در بسیاری از کشورهای جهان در حال فعالیت است و در ایران نیز مدل بومی‌سازی شده آن تا پایان اردیبهشت ماه راه‌اندازی می‌شود.
هدف نهایی این بازار این است که معاملات در یک اتاق شیشه‌ای قرار گیرد تا نرخ‌ها برای همه مشخص باشد و همچنین امنیت مبادلات و نقل و انتقال وجوه را تضمین کند و نظارت بانک مرکزی از طریق سیستم‌ها قابل اعمال باشد.
ساماندهی بازیگران بازار اسکناس ارز از دیگر اهداف راه‌اندازی بازار متشکل ارزی است، و به گفته مسئولان، این بازار برای حذف هیچ بازیگری ایجاد نشده و صرافی‌های مجاز، صرافی‌های بانکی و بانک‌ها در این بازار به صورت قانون‌مند فعالیت خواهند کرد.بازار متشکل ارزی مخصوص مبادلات عمده اسکناس ارز بین صرافی‌ها و بانک‌ها است و خرده‌فروشی ارز همچون گذشته توسط صرافی‌ها انجام خواهد شد هر چند که موفقیت این سیستم می‌تواند دریچه‌ای به سمت راه‌اندازی بازاری مشابه برای خرده‌فروشی آنلاین ارز توسط خود صرافی‌ها بگشاید.
انتقال نگاه ها از دوبی و هرات و سلیمانیه به تهران
یکی از مهم‌ترین اهداف راه‌اندازی بازار متشکل ارزی تبدیل شدن آن به مرجعی برای کشف نرخ و نرخ‌گذاری است و سیاست‌گذاران امیدوارند که این بازار نگاه‌ها را از دوبی، هرات و سلیمانیه به سمت تهران بازگرداند و ساختمان بانک مرکزی در خیابان فردوسی تهران مرجع تعیین نرخ ارز در کشور شود. بدین صورت که اولین معامله‌ای که هر روز صبح در بازار متشکل ارزی انجام می‌شود، نرخ ارز را تعیین کند. به این ترتیب نرخ ارز براساس عرضه و تقاضا تعیین خواهد شد و امکان مداخله در نرخ‌گذاری وجود نخواهد داشت.بازار متشکل ارزی، بازاری است که تولدش، به تدریج نقش بازارهای سلیمانیه و دوبی در قیمت‌گذاری ارز ایران را کاهش می‌دهد و عملیات کشف قیمت را به داخل کشور منتقل می‌کند.اگر خریدار حرفه‌ای ارز باشید، می‌دانید قیمت‌های روزانه از ساعت 11 صبح مشخص می‌شود؛ چرا که ساعت کاری بازارهای ارزی خارج از کشور یعنی سلیمانیه، هرات و دوبی در این محدوده زمانی است.بازار متشکل ارزی اما این عملیات را به داخل منتقل کرده و اشراف بانک مرکزی بر بازار ارز را دو چندان خواهد کرد.هر چند برخی احتمال ترکیدن حباب ارزی در اثر فعالیت این بازار را می‌دهند اما صرافان می‌گویند، فعالیت این بازار به تدریج تاثیر خود را بر بازار آشکار می‌کند و نمی‌توان توقع داشت در سایه تشدید تحریم دلار چند هزار تومانی نیز ارزان شود؛ چرا که مولفه درآمد نفتی و بحران سیاسی نه فقط در بازار ایران که در بازار ارز هر کشور نفتی با اهمیت تلقی می‌شود.همتی نیز دو برنامه مهم ایجاد بازار متشکل ارزی، راه‌اندازی عملیات بازار باز را اولویت مهم دستگاه تحت تصدی‌اش در سال جاری می‌داند.
کشف قیمت
نرخ‌گذاری در این بازار به این صورت است که سیستم، پیشنهادهای عرضه از سوی فروشندگان را از پایین‌ترین قیمت به بالاترین و پیشنهادهای خرید را از بالاترین قیمت به پایین‌ترین مرتب می‌کند، این پیشنهادات توسط سیستم به هم متصل می‌شود و با اولین معامله، قیمت افتتاحیه روز کشف می‌شود و در ادامه روز فروشندگان و خریداران پیشنهادات خود را با این نرخ تنظیم می‌کنند.
تمامی صرافی‌ها و بازیگران این بازار موظف هستند یک حساب ریالی و یک حساب ارزی مبتنی بر اسکناس معرفی کنند که شرکت بازار متشکل ارزی به این حساب‌ها دسترسی خواهد داشت، به محض ارائه پیشنهاد، مبلغ عنوان شده در حساب آنها مسدود می‌شود بنابراین پیشنهادهای اعلامی مبتنی بر موجودی حساب خواهد بود و معاملات به صورت کاملا شفاف و واقعی انجام خواهد شد.
دست‌اندرکاران این بازار معتقدند که جذابیت‌های حضور در آن به اندازه‌ای است که می‌تواند به مرور زمان همه صرافی‌ها را به ورود به این بازار ترغیب کند و حتی افزایش عمق بازار متشکل ارزی در آینده موجب خواهد شد تا دلالان ارز نیز برای ورود به بازار با یکدیگر مجتمع شوند و پیش‌بینی می‌کنند در آینده نزدیک شاهد هجمه‌ای از درخواست‌ها به بانک مرکزی برای گشایش صرافی‌های جدید باشیم.
طبق گفته مسئولان انتظار می‌رود جذابیت بازار متشکل ارزی، بخش عمده ای از صادرکنندگان را تشویق به عرضه ارز حاصل از صادرات در این بازار کند و در آینده رقابت در این بازار در جهت کاهش نرخ ارز باشد، یعنی به مرور زمان نرخ ارز در بازار متشکل ارزی به نرخ ارز در سامانه نیما نزدیک شود و شکاف قیمتی بین این دو نرخ از بین برود یا به کمترین میزان برسد.
کف و سقف
همچنین بازار از طرف بانک مرکزی مکلف می‌شود مانند بورس تابلویی داشته باشد که نرخ را به صورت لحظه به لحظه و آنلاین نمایش دهد. در مورد تعیین نرخ نیز بازار موظف است آیین‌نامه معاملاتی مورد تایید بانک مرکزی را تدوین کند که بر اساس آن نرخ کلوزینگ هر روز با نوسان ۵ تا ۱۰ درصد تعیین‌کننده اعلام نرخ روز آینده خواهد بود، البته در شرایط خاصی که اتفاق ویژه‌ای رخ دهد مدیر بازار با کسب مجوز از هیات مدیره و با اطلاع بانک مرکزی دامنه نوسان را تغییر می‌دهد. کف و سقف تقاضا نیز تعیین خواهد شد که به مرور زمان سقف تقاضا در این بازار افزایش خواهد یافت.بازار متشکل ارزی اکنون در مرحله دریافت مدارک از صرافان متقاضی ورود به بازار است و همزمان با آن معاملاتی به صورت پایلوت و آزمایشی در سامانه این بازار در حال انجام است تا طبق وعده بانک مرکزی در اردیبهشت ماه اجرایی شود.
دلالان ارز به دنبال ایجاد شوک روانی
از سوی دیگر، عضو هیات رییسه کمیسیون اقتصادی مجلس، گفت: دلالان به دنبال ایجاد فضای روانی در بازار ارز هستند و نوسانات روزهای اخیر نرخ ارز به دلیل شوک روانی بوده و چند روز دیگر به حالت اولیه باز می‌گردد.
سید تقی کبیری با اشاره به تصمیم جدید ترامپ مبنی بر عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران و تاثیر آن بر بازار ارز، گفت: آمریکایی‌ها از قبل اعلام کرده بودند که از اردیبهشت ماه که زمان معافیت خرید چند کشور به پایان می‌رسد دیگر این معافیت را تمدید نمی‌کنند، لذا این موضوع نمی‌تواند تاثیر افزایشی در بازار ارز بر جای بگذارد.
عضو هیات رییسه کمیسیون اقتصادی افزود: علی‌رغم اعلام آمریکایی ها مبنی بر اینکه فروش نفت ایران را به صفر می‌رسانند، اما هم اکنون حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه نفت می‌فروشیم که با میعانات بیش از یک میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه نفت و میعانات نفتی به خارج از کشور صادر می شود و از سوی دیگر نیز کشور در بحث صادرات پتروشیمی وضعیت بسیار خوبی دارد.
مدیریت عرضه و تقاضا نوسانات ارز را کاهش می‌دهد
وی با بیان اینکه دولت در مدیریت منابع ارزی مشکل دارد، ادامه داد: زمانی که رسما اعلام می شود از ۴۰ میلیارد دلار صادرات ۸ میلیارد دلار آن به کشور بازگشته یعنی سوء مدیریت و این موضوع در بازار اثر می گذارد، چراکه بازار ارز براساس عرضه و تقاضا کنترل می شود. کبیری تاکید کرد: حتی با عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران، اگر یک مدیریت صحیح اتفاق بیفتد قیمت ارز به حالت کاهشی قبلی باز می گردد، چراکه مدیریت عرضه و تقاضا نوسانات را کاهش می دهد و در حال حاضر وضعیت ارزی کشور خوب بوده و در شرایط بحرانی نیست.
بحث روانی و کار دلالان
این نماینده مردم در مجلس دهم، با تاکید بر اینکه نوسانات روزهای اخیر نرخ ارز به دلیل شوکی بوده که دلالان وارد کرده اند و چند روز دیگر به حالت اولیه باز می‌گردد، ادامه داد: دلالان به دنبال ایجاد فضای روانی در بازار ارز هستند و اگر دولت مدیریت صحیح منابع ارزی را انجام دهد و بتواند عرضه را مدیریت کند، کشور می‌تواند شوک گذرای فعلی را پشت سر بگذارد.عضو هیات رییسه کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، تصریح کرد: پیش از ۱۳ آبان اعلام شد که شوکی در بازار ارز رخ می دهد، اما اوضاع برعکس شد چرا که یک ماه قبل از این تاریخ قیمت ارز بالا رفت و فردای ۱۳ آبان دقیقا اوضاع معکوس شد که این موضوع نشان می‌دهد بحث شوک بازار ارز بیشتر روانی بوده و افزایش قیمت کار دلالان است و اگر مدیریت بازار پس از تصمیم آمریکا مبنی بر عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران رخ دهد، نه تنها افزایش نخواهیم داشت، بلکه شاهد کاهش قیمت ارز خواهیم بود.
دلیل بی‌اعتنایی ارز به ترامپ
البته پس از سومین روز اعلام خبر لغو معافیت نفتی ایران اوضاع در خیابان فردوسی، قلب ارزی ایران عادی است.
صرافان، در شرایطی عادی بدون افزایش شدید تقاضا یا کاهش شدید آن در حال فعالیت هستند و اوضاع در سومین روز اعلام خبر عادی‌تر از همیشه به نظر می‌رسد. این صرفا یک ادعا نیست. صرافان در پاسخ به این سوال که آیا تقاضا برای خرید یا فروش بالا رفته است یا خیر سری به نشانه نفی تکان می‌دهند و می‌گویند تغییری رخ نداده و التهاب اولیه و چند ساعته بازار در روز دوشنبه نیز فروکش کرده است.
این آرامش در حالی بر سبزه میدان و فردوسی حکمفرماست که اردیبهشت ماه سال گذشته صدای پای بحران در بازار ارز بلندتر از همیشه بود.اقدامات صورت گرفته برای مهار شوک ارزی اعم از تعطیلی صرافی‌ها و ... نتوانست وضعیت را عادی کند و اتفاقا تصمیمات غیر عادی خود زمینه را برای التهاب بیشتر بازار فراهم کرد. امروز اما صرافان در خصوص شرایط کنونی در بازار می‌گویند بازارساز توانست از پس التهاب برآید اما این همه ماجرا نبود؛ چرا که شرایط بازار ارز اجازه افزایش قیمت را نمی‌دهد.سمیعی، رییس اسبق کانون صرافان عادی بودن وضعیت بازار ارز را تایید کرد و گفت: وقتی قیمت واقعی است، التهاب و شوک ارزی معنایی ندارد. در حقیقت مهم‌ترین عامل بحران ارزی سال گذشته غیرواقعی بودن قیمت ارز بود که این بازار را مستعد افزایش نرخ کرد.بازار ارز ایران در شرایط کنونی تحت تاثیر سیاست قرار دارد. چند سالی است که التهابات سیاسی بالا و پایین شدن نرخ ارز در بازار را سبب می شود. با این حال دامنه این نوسان در چند سال گذشته، با مستثنی کردن سال ۱۳۹۷، مهار شده‌تر از قبل است. برخی این وضعیت را نشانه بلوغ بازار ارزی ایران می‌دانند اما در این میان، عملکرد بانک مرکزی محور تحلیل‌ها در خصوص وضعیت بازار ارز ایران است.دلار در شرایط کنونی در کانال 13 هزار تومان قرار دارد، درست در روزهایی که احتمال عدم تمدید معافیت نفتی ایران منتشر شد، برخی تلاش می‌کردند القا کنند دلار در آستانه 20 هزار تومانی شدن است اما در مقابل، بازار ارز در انتظار اجرایی شدن طرح ویژه بانک مرکزی است.
بازار متشکل ارزی
بازار متشکل ارزی قرار است برای خرید و فروش ارز بین بازیگران اصلی بازار ارز ایجاد شود. بازیگران اصلی در حقیقت بانک‌ها و صرافی‌ها هستند که مانند شرکت‌های کارگزاری بورس برای خرید و فروش ارز، کد کارگزاری دریافت می‌کنند که این موضوع منوط به تشکیل پرونده و ارائه اطلاعات و مدارک مورد نیازی است که بانک مرکزی به آنها اعلام کرده است.یکی از مهم‌ترین نقش‌هایی که این بازار قرار است در نظام ارزی کشور ایفا کند، کشف نرخ ارز به صورت عرضه و تقاضاست.با توجه به سیستمی که برای این بازار طراحی شده، امکان ایجاد اخلال در این بازار و تغییر نرخ‌های ناگهانی به حداقل رسیده و در صورتی که بتواند جای خود را در معاملات کلان ارزی کشور باز کند (که در واقع برنامه اصلی این بازار است) می‌تواند از نوسانات ناگهانی و غیر منطقی در بازار ارز جلوگیری کند.به نظر می‌رسد بازار ارز حالا ترجیح داده است به جای توجه به فشار سیاسی ترامپ واقعیات موجود در بازار ارز را مد نظر و شمارش معکوس برای آغاز به کار بازار متشکل ارزی را در دستور کار قرار دهد. این بدان معنی است که اتفاقات تازه‌ای در بازار ارز در راه است.
