هدر‌رفت ۵۰ درصدی سیلاب
بر اساس تازه‌ترین آمار منتشر شده درباره خسارت‌های ناشی از سیل اخیر در کشور، به ۱۵۱هزار مسکن شهری و روستایی آسیب وارد شده که از این تعداد۵۱ هزار واحد تعمیری و مابقی نیازمند بازسازی ۱۰۰درصدی است، بالابودن حجم خسارت‌های مالی و جانی ناشی از سیلهای اخیر، بهانه‌ای شد تا مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نشستی را در این زمینه برگزار کند.
در این نشست رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه سیل بر خلاف زلزله یک حادثه پرتکرار و مخاطره‌آمیز است، گفت: مطالعات در خصوص سیلهای اخیر نشان‌دهنده این است که ایران نیازمند تهیه یک بانک زمین لغزش به منظور شناسایی پهنه‌های ناپایدار است.
به گزارش ایسنا، دکتر شکرچی‌زاده در نشست تخصصی «درس‌هایی از سیل اخیر» با اشاره به تخریب بیش از ۷۰۰ سازه مسکونی و زیر ساختی و ۱۲ هزار کیلومتر راه و یکصد واحد مسکونی، ادامه داد: این میزان آسیب‌دیدگی نشان‌دهنده این است که مهندسی کشور در معرض یک آزمون بزرگ قرار داشته است.
شکرچی‌زاده با اشاره به مطالعات انجام شده در سیل اخیر کشور، اظهار کرد: این بررسی‌ها نشان‌دهنده این است که کشور در بخش ابنیه از رویکرد استانی به رویکرد حوضه آبریز تغییر یابد، چرا که مطالعات نشان داد که مدیریت استانی جوابگوی نیازهای کشور در زمان بروز مخاطرات نیست.
او با تاکید بر اینکه سیلاب‌ها دارای دوره بازگشت هستند، گفت: ایجاد راه‌آهن بر اساس ارزیابی‌های ریسک و پهنه‌بندی ریسک سیلاب‌ها صورت می‌گیرد و باید مدیریت سیلاب‌ها در این زمینه مورد ارزیابی قرار گیرد.
شکرچی‌زاده با تاکید بر رعایت حریم راه‌ها، گسل‌ها و رودخانه‌ها، یادآور شد: این در حالی است که به دلیل بی‌توجهی به حریم رودخانه‌ها موجبات تسریع لغزش در برخی از نقاط کشور فراهم شده است علاوه بر این با برداشت بی‌رویه ماسه و شن از بستر رودخانه‌ها مواجه هستیم که این امر به ناپایدار کردن رودها منجر شده است.
رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین بر ضرورت تهیه آیین‌نامه مقاوم‌سازی سازه‌ها در برابر سیلاب‌ها، تاکید کرد و در این باره اضافه کرد: در حال حاضر بسیاری از شهرهای کشور در معرض آسیب‌های ناشی از سیل قرار دارند، این در حالی است که شهرهای باستانی کشور در برابر مخاطرات سیل در امان مانده‌اند که این امر نشان‌دهنده آن است که نیاکان ما به موضوع سیل توجه داشته‌اند. بسیاری از پل‌هایی که آنها ساخته‌اند، عملکرد بهتری نسبت به پل‌های ساخته شده در عصر حاضر داشته است.
او یادآورشد: ارزش دارایی‌های عمومی و زیرساخت‌هایی همچون پل، راه‌آهن نزدیک هزار بیلیون تومان است که این سرمایه عظیمی است که بر اساس یک بررسی لازم است که سالانه یک درصد از این میزان ارزش صرف جلوگیری از سیلاب‌ها شود اما آسیب‌های اخیر ناشی از سیل نشان داد که باید 2 درصد از این میزان برای مقابله با حوادث ناشی از سیل هزینه شود.
احتمال وقوع سیل در تهران
دبیرکارگروه مخاطرات زلزله هم در این نشست با بیان اینکه۵۰ درصد از ۹۲ میلیارد متر مکعب آبی که همراه با بارش‌های اخیر وارد کشور شد، هدر‌رفت، گفت: در صورت ذخیره‌سازی این آب می‌توانستیم به مدت ۲ سال آب مورد نیاز کشورمان را تأمین کنیم اما رخدادهای اخیر نشان داد که باید درباره سیل بازنگری‌هایی داشته باشیم.
به گزارش ایسنا، علی بیت‌اللهی با اشاره به حادثه زلزله سرپلذهاب کرمانشاه و سیلهای اخیر، افزود: خسارات برآورد شده از زلزله ۲۱ آبان ماه سال ۹۶ در سرپلذهاب کرمانشاه ۵ هزار میلیارد تومان برآورد شد، درحالی که خسارات ناشی از سیلهای اخیر ۳۵ هزار میلیارد تومان بوده است، درواقع تخریب‌های ناشی از سیل به مراتب بیشتر از خسارت ناشی از زلزله است که نمونه‌های آن را می‌توان در میزان تخریب اراضی کشاورزی و از بین رفتن پل‌ها و ساختمان‌ها در مناطق سیل زده مشاهده کرد.
بیت‌اللهی با اشاره به بارش‌های استان مازندران در روزهای ۲۸ و ۲۹ اسفند ماه سال گذشته یاد آور شد: از ۲۵ اسفند ماه سال گذشته نسبت به وقوع سیلاب هشدارهایی داده شد و پس از بارندگی‌ها شاهد بروز سیلاب‌ها و رخنمون‌های ناشی از آن شدیم.
دبیرکار گروه مخاطرات زلزله بارش‌های از اسفند ماه در کشور را بی‌سابقه خواند و یادآور شد: میزان بارش‌ها ۱۲۲ برابر مقدار میانگین آن در مقطع ۵۰ ساله خود بوده است.
او ادامه داد: این‌بارندگی‌ها جنبه‌های مثبتی داشته که از آن جمله می‌توان به پرآب شدن تالاب‌های خشک چون هامون و جازموریان همچنین افزایش آب دریاچه ارومیه اشاره کرد.
بیت‌اللهی با بیان اینکه اگر آب‌های وارد شده در کشور ذخیره‌سازی می‌شد، برای دو سال کشور کافی بود، اظهار کرد: در مقابل اراضی کشاورزی و راه‌های کشور بر اثر روان آب‌ها آسیب‌های زیادی دیدند، به گونه‌ای که ۱۴ هزار کیلومتر از جاده‌های کشور آسیب دید و ۷۲۵ پل هم تخریب شد.
او با اشاره به اینکه شاهد کشته شدن ۷۶ نفر در این سیل اخیر بودیم، افزود: در این سیل تعداد کشته‌شدگان مرد بیشتر از کشته‌شدگان زن بود که این امر بر خلاف مخاطرات زلزله است چرا که در زلزله بزرگ کرمانشاه بیشتر افراد کشته شده در میان زنان بودند.
به گفته بیت‌اللهی، در استان گلستان ۱۷ هزار واحد مسکونی آسیب دیدند و در مازندران ۴۰۰ منطقه دچار رانش شدند.
او با اشاره به سیل شیراز یاد آور شد: ۲۱ نفر کشته شدند که این تعداد نشان می‌دهد که باید ضوابط شهرسازی را مورد ارزیابی قرار دهیم چرا که آسیب‌های وارد شده به شهر شیراز قابل تعمیم به سایر شهرهایی که در معرض سیلاب قرار دارند، است.
بیت‌اللهی همچنین در خصوص احتمال وقوع سیل در شهر تهران هشدار داد و گفت: در شهر تهران تنگه‌های مشرف به شهر مسدود شده و بر اثر ساخت و سازها قطع شده‌اند که این امر احتمال وقوع سیل در تهران را افزایش خواهد داد.
مهم‌ترین عامل سیل خرم‌آباد؟
فرزانه صادق مالواجرد، معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی نیز در این نشست گفت: در خرم‌آباد مسیر رود تغییر کرد و در مسیر انحرافی نسبت به ساخت و ساز اقدام شد که این امر موجب شد خسارات زیادی در زمان وقوع سیل در این مناطق وارد شود.
صادق مالواجرد با تاکید بر اینکه حجم آب وارد شده به کشور در بارش‌های اخیر قابل مقایسه با سنوات گذشته نبوده است، اظهار کرد: میزان بارش نسبت به میانگین مشابه به ۲۷۵ درصد و نسبت به متوسط بلندمدت ۱۱۰درصد افزایش نشان می‌دهد، ولی اگر این میزان افزایش نیابد، منجر به آسیب‌های وارده می‌شود.
او با اشاره به اینکه این میزان آسیب، نشان‌دهنده این است که در کل نیاز به بازنگری در آمایش سرزمینی داریم، اضافه کرد: مطالعات نشان‌دهنده این است که حجم انبوهی از جنگل‌ها و اراضی بالادست در استانی مانند لرستان کاهش داشته است، به گونه‌ای که در ۲۰سال قبل ۲۰ میلیون درخت از بین رفته و این جنگل تراشی و تبدیل آن به مرتع چنین خساراتی را به بار آورده است.
معاون معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی با اشاره به سیل در پلدختر یادآور شد: در خرم آباد اقدام به تغییر مسیر رودخانه کردند و در مسیر انحرافی اقدام به توسعه اراضی و کاربری‌های شهری شد و نتایج این اقدام نشان‌دهنده این بود که بیشترین خسارات وارد شده مربوط به این منطقه بوده است.
مالواجرد با بیان اینکه در حریم رودخانه‌ها سه دسته سازه احداث شده است، در این باره گفت: ساخت و سازهای بدون مجوز که بعد از وارد شدن به کمیسیون‌هایی مانند کمیسیون ماده «۱۰۰» با پرداخت جریمه صاحب مجوز می‌شوند، ساخت و سازهایی که قبل از تعیین حریم ساخته شده‌اند و دست اندازی‌ها در حریم رودخانه‌ها از جمله ساخت و ساز در حریم رودخانه در کشور است و باید مصوباتی که ارایه شده برای حفظ حریم رودخانه‌ها اجرایی شوند، این در حالی است که این مصوبات ضمانت اجرایی لازم را ندارند.
او اضافه کرد: تا زمانی که غفلت‌های شهری جرم محسوب نشود، مصوبات ضمانت اجرایی لازم را نخواهد داشت.
صادق مالواجرد با اشاره به ضوابط ساخت و ساز و در نظر گرفتن ۴۰ درصد از فضاهای آزاد در ساخت و سازها گفت: مطالعات نشان می‌دهد که در هیچ‌یک از فضاهای کشور این فضای ۴۰ درصدی رعایت نمی‌شود و این در حالی است که این فضا برای کنترل روان آب‌ها و سیلاب‌ها است.
لزوم مطالعات عمیق‌تر
معاون مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی هم با اشاره به اعلام زمان‌های دوره بازگشت سیلاب‌ها، گفت: ما برای اعلام این زمان‌ها نیاز به مطالعات بیشتری داریم.
مازیار حسینی در نشست تخصصی «درس‌هایی از سیل اخیر»، با تاکید بر اینکه سیل اخیر جزو حوادث نادر به شمار می‌آید، در این رابطه گفت: بر اساس مطالعات صورت‌گرفته اعلام شده است که دوره بازگشت سیلاب‌ها در برخی استان‌ها ۲۰۰ سال و در برخی دیگر از استان‌ها همانند لرستان ۵۰۰ سال بوده است.
او ادامه داد: اعلام این اعداد نشان‌دهنده این است که برای اعلام زمان دوره بازگشت سیلاب‌ها نیاز به مطالعه بیشتری داریم تا در این صورت بتوانیم این اعداد را همراه با تقریب اعلام نکنیم.
