کدشناسه برای هفت قلم کالا

تعادل|

«لوازم خانگی» شناسنامه‌دار می‌شوند. براساس تازه‌ترین دستور العمل ابلاغی از سوی وزارت صنعت، لوازم خانگی فاقد شناسه کالا موجود در بازار و انبارها تعیین تکلیف شد. برپایه این تصمیم، کالاهایی چون «تلویزیون»، «یخچال فریزر»، «کولرگازی و اسپیلت»، «ماشین لباسشویی»، «ماشین ظرفشویی»، «مایکروویو» و «جاروبرقی» جزو مشمولین این طرح خواهد بود. همچنین براساس این دستورالعمل، تمامی واردکنندگان، تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان خرد و عمده موظف هستند تا در یک بازه زمانی مشخص نسبت به تعیین تکلیف کالاهای مشمول اقدام کنند. این فرصت زمانی برای «تولیدکنندگان و واردکنندگان» حداکثر 2 ماه و برای «مالکان کالای لوازم خانگی» 3 ماه در نظر گرفته شده است. اما برای متخلفان چه مجازاتی در نظرگرفته شده است؟ بنابراین دستورالعمل، در صورت مشاهده و کشف کالای فاقد شناسه، علاوه بر «کالای فاقد شناسه»، «وسایل نقلیه مورد استفاده در حمل کالای فاقد شناسه» نیز ضبط می‌گردد و در عین حال، جریمه نقدی برای آن واحد اقتصادی به 2 صورت اعمال می‌شود. نخست جریمه نقدی حمل یا نگهداری کالای فاقد شناسه و دوم جریمه نقدی برای عرضه یا فروش کالای فاقد شناسه. اگرچه این طرح در سال گذشته نیز با استقبال تولیدکنندگان روبروشده بود، اما در مقابل فروشندگان انتقادات زیادی به اجرای آن داشتند و معتقد بودند که اجرای شناسه‌دار کردن لوازم خانگی شوک قیمتی به بازار وارد می‌کند؛ همانند آنچه در رجیستری موبایل اتفاق افتاد.

   استارت مبارزه با قاچاق لوازم خانگی

سال 1396 بود که طرح «کددار شدن کالاهای لوازم خانگی» برای حمایت از تولیدات داخلی و جلوگیری از ورود کالای قاچاق به بازار لوازم خانگی مطرح شد. به گفته طراحان آن، با اجرای این طرح امکان خوبی برای رصد و ممیزی تعداد و انواع کالاهای شناسه‌دار در سطح بازار ایجاد خواهد شد. علاوه بر این امکان شناخت کالاهایی که به شکل قانونی در کشور تولید و عرضه شده یا به شکل قانونی از مجاری گمرکی وارد شده، برای دستگاه‌ها و بازرسان مختلف فراهم می‌شود.

البته سامانه شناسه کالا در راستای آیین نامه اجرایی ماده ۱۳ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز که بر ایجاد شناسنامه، شناسه و کد رهگیری برای کالاها تاکید دارد، خرداد 96 از سوی متولیان وزارت صنعت رونمایی شد. هدف این سامانه مدیریت شناسه کالا در طول زنجیره تجاری کشور است و بر این اساس زبان مشترک در کل فعالیت‌های تجاری فراهم می‌شود. سامانه شناسه کالا سامانه‌ای است به منظور تولید و دریافت شناسه کالا و تشکیل شناسنامه کالا که فرآیندهای درخواست و صدور شناسه کالا را دربر گرفته و امکان استعلام شناسه کالا را برای سامانه‌ها و افراد مرتبط فراهم می‌کند. طبق این سامانه، واردکننده باید به سایت سامانه جامع تجارت مراجعه و طبق دستورالعمل اقدام کند و وقتی کالاها در سیستم نصب شناسه وارد شدند، متعاقب آن شناسه رهگیری روی کالا پیاده می‌شود که امکان رصد در سطح بازار را دارد و امکان ممیزی کالاهایی که به شکل قانونی تولید یا وارد شده، فراهم می‌شود. همچنین تمام مراکزی که محل دپو و نگهداری کالا هستند، شناسه انبار دریافت می‌کنند و همه کالاهای تولید داخل و وارداتی به هر جا می‌روند، باید دارای شناسه باشند و این شناسه و کد رهگیری مجموعه‌ای را تشکیل می‌دهد که به شفافیت گردش کالا، تولید و توزیع کمک می‌کند و در کنترل قاچاق موثر است.از این رو، براساس این طرح، مقرر شد تا در فاز اول واردکنندگان کالا نسبت به دریافت شناسه اقدام کنند و در فاز بعد تولیدکنندگان کالاهای داخلی برای دریافت شناسه کالا وارد عمل شوند. این طرح در ۶ ماهه نخست سال ۹۷ اجرایی و کد شناسایی به کالای لوازم خانگی تولیدات داخلی و وارداتی داده شد اما در همان اولین مرحله یعنی شناسه‌دارشدن، منجمد باقی ماند. حال اما در سال جاری، متولیان تولید بار دیگر در پی اجرای این طرح برآمدند تا از تولید لوازم خانگی حمایت بیشتری صورت بگیرد. در همین حال، فروردین ماه سال جاری بود که معاون طرح و برنامه وزارت صنعت از هدف‌گذاری برای فعال‌سازی ظرفیت‌های خالی تولید وصنعت لوازم خانگی تاکید داشت؛ صنعتی که در سال گذشته به دلیل مشکلات تامین مواد اولیه به حالت نیمه تعطیل درآمده بود. اما آنچه سعید زرندی به عنوان برنامه ویژه وزارت صنعت برای تقویت صنعت لوازم خانگی کشور معرفی کرد، سامان دهی مدیرت بنگاه‌ها بود که حالا این موضوع با شناسه‌دار شدن کالای ایرانی استارت خورده است.

   شناسه برای لوازم خانگی

از این رو، وزارت صنعت بار دیگر دستورالعمل دریافت شناسه برای لوازم خانگی موجود در بازار و انبارها را در 8 ماده و 5 تبصره تصویب و ابلاغ کرد. براساس این دستورالعمل، همه واردکنندگان، تولیدکنندگان وعرضه‌کنندگان در سطح خرد و کلان موظف هستند نسبت به تعیین تکلیف کالاهای مشمول اقدام کنند. این دستورالعمل تمامی کالاهای لوازم خانگی از جمله «تلویزیون»، «یخچال فریزر»، «کولرگازی و اسپیلت»، «ماشین لباسشویی»، «ماشین ظرفشویی»، «مایکروویو» و «جاروبرقی» را تحت پوشش قرار داده است.

براساس این دستورالعمل، «شناسه کالا»، شناسه‌ای چند رقمی است که مبتنی بر یک نظام جامع طبقه‌بندی کالا است و مشخصات ماهیتی هر قلم کالا احصاء شده و در یک سامانه به منظور ایجاد برداشت مشترک از هر قلم کالا، به صورت رمزینه یا بارکد یا نظایر آن روی کالا نصب یا درج می‌شود. به هر شناسنامه کالا، یک شناسه کالای یکتا تخصیص می‌یابد. همچنین بخشی از اقلام اطلاعاتی در شناسه کالا به سایر طبقه بندی‌ها از قبیل سامانه هماهنگ شده با نماد (HS)، استاندارد بین‌المللی طبقه‌بندی فعالیت‌های اقتصادی (ISIC)، طبقه‌بندی محوری محصول (CPC) اختصاص دارد.اما بر اساس بند نخست ماده 2 این دستورالعمل، «تولیدکنندگان و واردکنندگان» موظف هستند حداکثر 2 ماه پس از تاریخ ابلاغ این دستورالعمل، شناسه کالاهایی را که تولید یا وارد کرده‌اند در اختیار عرضه‌کنندگان قرار دهند.همچنین در تبصره دیگری از این ماده واحده دستور العمل، نیز فرصتی 3 ماهه به «مالکان کالای لوازم خانگی» داده است تاضمن دریافت شناسه کالا از واردکنندگان و تولیدکنندگان، نسبت به نصب شناسه کالا روی کالاهای فاقد شناسه خود اقدام کنند. اما در عین حال متذکر شده است که کالاهایی که تا سه ماه پس از ابلاغ این دستورالعمل به مصرف‌کننده نهایی فروخته شده باشند، نیازی به اخذ شناسه کالا ندارند. سومین تبصره ماده 2 این دستورالعمل نیز فروشندگان اینترنتی را خطاب قرار داده و تمامی عرضه‌کنندگان کالای لوازم خانگی که در وب‌سایت‌های فروش، شبکه‌های اجتماعی، اپلیکیشن‌های موبایلی و... استفاده می‌کنند را ملزم به درج شناسه در کنار سایر مشخصات کالا کرده است.از دیگر سو، اما در ماده 3 این دستورالعمل، مجازاتی برای متخلفان در نظر گرفته است و بر آن تاکید دارد که در صورت مشاهده و کشف کالای فاقد شناسه، علاوه بر کالای فاقد شناسه، وسایل نقلیه مورد استفاده در حمل کالای فاقد شناسه نیز ضبط می‌گردد. در عین حال، جریمه نقدی برای آن واحد اقتصادی به 2 صورت اعمال می‌شود؛ «نخست جریمه نقدی حمل یا نگهداری کالای فاقد شناسه و دوم جریمه نقدی برای عرضه یا فروش کالای فاقد شناسه!» البته در تبصره یک ماده 3 این دستورالعمل نیز آمده است، چنانچه نگهداری، عرضه یا فروش کالای فاقد شناسه از سوی واحدهای صنفی صورت بگیرد، جریمه موضوع ماده 18 مکرر قانون اعمال می‌گردد.

از سوی دیگر، ماده 4 این دستورالعمل ابلاغی از سوی وزارت صنعت، به این موضوع اشاره دارد که در صورت مشکلات احتمالی این دستورالعمل که نیاز به تصمیم‌گیری دارد، کمیته‌ای مرکب از معاونت اموراقتصادی و بازرگانی وزارت صنعت، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان وتولیدکنندگان، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، دفترتخصصی و نمایندگان تشکل‌های ذی‌ربط واردکنندگان، تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان تشکیل خواهد شد.همچنین در ماده 5 از این دستورالعمل آمده است: «سازمان‌ها و نهادهایی مانند سازمان جمع‌آوری و فروش اموال تملیکی و امثال آن در صورتی که قصد عرضه داخلی کالاهای مشمول را داشته باشند، ملزم به رعایت مفاد این دستورالعمل خواهند بود.» اما ماده 6 این دستورالعمل نیز به این موضوع اشاره دارد که این دستورالعمل به منزله عدم کنترل یا عدم برخورد دستگاه‌های مربوطه در نظارت‌های میدانی در سطح عرضه و انبار نخواهد بود و ملاک عمل در حوزه کالاهای وارداتی نیست. علاوه براین، ماده 6 دستورالعمل تاکید کرده که پس از انقضای مهلت زمانی تعیین شده در این دستورالعمل، وجود شناسه کالا روی کالای خارجی الزاما به منزله قاچاق نبودن کالا نیست، اما به هر ترتیب در صورتیکه کالای وارداتی فاقد شناسه باشد مطابق ماده 13 قانون کالای قاچاق با آن برخورد می‌شود. درنهایت و در ماده 7 از این دستورالعمل نیز آمده است: « برنامه اجرایی اطلاع‌رسانی این دستورالعمل و آموزش ذی‌نفعان توسط کمیته موضوع ماده 4، تا 15 روز پس از ابلاغ این دستورالعمل تدوین می‌شود»