بازار متشکل ارزی جایگزین «دوبی» و «سلیمانیه» می‌شود
گروه بانک وبیمه |
سازوکار و ویژگی‌های بازار متشکل ارزی نشان می‌دهد که با شروع فعالیت این بازار، دلار فروشان کف خیابان فردوسی، کاهش یافته و این بازار به تدریج در تعیین و کشف نرخ جایگزین دوبی و سلیمانیه خواهد شد اما قرار نیست که جایگزین نیما شود. همچنین معاملات خرد و اشخاص حقیقی به صرافی‌ها مراجعه خواهند کرد و اشخاص حقوقی به بازار متشکل ارزی مراجعه خواهند شد به عبارت دیگر، تنها بانک‌ها و صرافی‌های مجاز قادر به اخذ کد و خرید و فروش در بازار متشکل ارزی هستند
به گزارش «تعادل»، هم‌اکنون برای تعیین نرخ ارز بیشتر توجهات به سوی دوبی امارات و سلیمانیه عراق است به‌طوری که این بازارها نقش اصلی را در تعیین قیمت دلار و سایر ارزها دارند. اما با راه‌اندازی بازار متشکل ارزی نرخ تعیین در ابتدای معاملات این بازار به عنوان نرخ مرجع منتشر می‌شود که قادر خواهد بود به تدریج بازارهای رقیب که خارج از کشور قرار دارند را به حاشیه براند. قرار است در ابتدا معاملات ۲ یا سه نوع ارز اصلی (دلار، یورو و درهم) آغاز شود، اما به تدریج به سایر ارزها تسری یابد. زمان معاملات این بازار از ساعت ۱۰ صبح آغاز شده و تا پایان ساعت کاری بانک‌ها ادامه می‌یابد. قرار است که در پایان ساعت معاملات، کار تسویه انجام شود و بدین‌ترتیب تسویه معاملات به روز آینده موکول نخواهد شد. با توجه به اینکه قرار است بازار متشکل ارزی به‌زودی آغاز به کار کند، پیش‌بینی می‌شود با شروع فعالیت این بازار، دلار فروشان کف خیابان فردوسی، به حاشیه رانده شوند. اواخر سال گذشته بود که شورای پول و اعتبار برای سر و سامان دادن و ایجاد آرامش در معاملات اسکناس ارز در بازار، تشکیل بازار متشکل ارزی را در یک هزار و دویست و شصت و چهارمین جلسه تصویب کرد. بر اساس این مصوبه قرار است این بازار به منظور ساماندهی و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارا تشکیل شود تا ارزها در آن به‌صورت نقد مطابق مقررات این مصوبه و سایر مقررات مرتبط با آن در بستر الکترونیکی مورد معامله قرار گیرند. این بازار یک شرکت خصوصی و متشکل از کانون صرافان، کانون بانک‌های دولتی، کانون بانک‌های خصوصی و فرابورس و با نظارت بانک مرکزی فعالیت خواهد کرد و این بانک با رصد فعالیت‌ها در صورت لزوم برای ایجاد تعادل در بازار دخالت می‌کند و نظارت بانک مرکزی بر این بازار به صورت سیستماتیک و غیر مستقیم خواهد بود. مدل کلی بازار به نحوی طراحی شده است که در فاز اول، معاملات نقدی ارز (اسکناس) راه‌اندازی و سایر روش‌های معاملات ارزی در مراحل بعد گسترش می‌یابد. بازار کارگزار محور بوده و عملیات مدیریت بازار توسط تشکیل خود انتظام انجام شده و بر اساس دستور العمل‌های مصوب بانک مرکزی فعالیت خواهد کرد. ضمنا سیستم سفارشات و معاملات مبتنی بر سفارش خواهد بود و یکی از پیش نیازهای حضور در این بازار ارایه یک حساب ارزی و حساب ریالی به بانک مرکزی و اعطای مجوز برای برداشت از این حساب‌ها به منظور انجام معاملات ارزی است. این بازار یک بازیگر بزرگ یعنی بانک مرکزی دارد که بر حسب وظایف سیاستگذاری خود می‌تواند موقعیت خرید و فروش بگیرد. نرخ‌گذاری در این بازار به این صورت انجام می‌شود که سیستم، پیشنهادهای عرضه از سوی فروشندگان را از پایین‌ترین قیمت به بالاترین و پیشنهادهای خرید را از بالاترین قیمت به پایین‌ترین می‌چیند سپس مظنه‌ها توسط سیستم به یکدیگر مرتبط و با اولین معامله، قیمت ابتدای روز کشف خواهد شد. این روند معاملاتی دقیقا مشابه سایر معاملات بورسی انجام خواهد شد.
خرده‌فروشی ارز جایی ندارد
نحوه فعالیت این بازار به گونه‌ای است که افراد حقیقی نمی‌توانند در بازار متشکل ارزی خرید و فروش کنند، این افراد برای تامین نیاز ارزی خود باید مانند گذشته به صرافی‌ها مراجعه کنند. تنها بانک‌ها و صرافی‌های مجاز قادر به اخذ کد و خرید و فروش در این بازار هستند و قرار است در بازار متشکل ارزی برای معاملات اسکناس و نقد انجام شود بر این اساس صادرکنندگان و دارندگان ارز می‌توانند از طریق صرافی‌ها برای فروش، نرخ مورد نظر خود را در سامانه بازار متشکل به ثبت برسانند.
نحوه تعیین نرخ ارز
نرخ‌ها در بازار متشکل ارزی بر اساس عرضه و تقاضا تعیین خواهند شد و دستوری نخواهد بود. خریداران و فروشندگان با سازوکاری مانند بورس، پیش از آغاز معاملات، تقاضاهای خود را ثبت کرده و در نهایت بر اساس نزدیک‌ترین قیمت، معاملات انجام خواهد شد.
اکنون پیشنهادات مختلفی برای دامنه نوسان روزانه نرخ ارز در این بازار مطرح شده که مهم‌ترین پیشنهاد دامنه نوسان ۵ تا ۱۰ درصدی است. با توجه به اینکه دستورالعمل این بازار هنوز نهایی نشده، احتمال تغییر دامنه نوسان اعلام شده وجود دارد. در صورت وقوع تحولات سیاسی و اقتصادی مهم که معمولا باعث افزایش یا کاهش شدید تقاضا برای ارز می‌شود امکان دارد که روند معاملات قفل شده و به قول فعالان اقتصادی، صف خرید یا صف فروش شکل بگیرد.
برای مقابله با این وضعیت، پیش‌بینی شده که با تصمیم هیات‌مدیره، دامنه نوسان افزایش یافته و با مشارکت بانک‌ها قفل معاملات باز شود. تعیین سقف معاملات قرار است معاملات به صورت خرید و فروش بسته‌های حدود ۱۰۰ هزار تایی هر نوع ارزی انجام شود و در ابتدا سقف معاملات محدود خواهد بود اما به تدریج با تثبیت جایگاه این بازار، سقف معاملات افزایش می‌یابد.
امنیت معاملات بازار متشکل
اما از آنجایی که امنیت در معاملات ارزی حرف اول را می‌زند و نگرانی‌هایی درباره راه‌اندازی این بازار وجود دارد، اما با ساز و کار تعبیه شده در این بازار، دیگر نگرانی در این باره وجود ندارد؛ همه خریداران و فروشندگان و بازیگران این بازار موظف هستند دو حساب ریالی و ارزی را به مدیریت بازار متشکل ارزی معرفی کنند و به محض اینکه سفارش‌ها ثبت شد معادل ارزی و ریالی سفارش ثبت شده از حساب‌های طرفین مسدود می‌شود تا معاملات تسویه شود و ذکر این نکته ضروری است همه صرافی‌هایی که قصد ورود به بازار متشکل ارزی را دارند باید با مدیریت این بازار، قراردادی را امضا کرده و اسناد مورد نیاز را ارایه کنند.
کمبود اسکناس وجود ندارد
بر اساس نیاز بازار، بازیگران اصلی دخالت می‌کنند و درخواست‌های خرید و فروش را ثبت کرده و تلاش می‌کنند نیازهای اصلی ارزی را پوشش دهند تا بدین‌ترتیب بازار به تعادل برسد. نگرانی برای کمبود اسکناس عرضه شده در این بازار وجود ندارد، زیرا پس از آزاد شدن ورود ارز به کشور، عرضه اسکناس در کشور افزایش یافته به‌طوری که گاهی صرافی‌ها از خرید همه اسکناس‌های عرضه شده باز می‌مانند. اگر عرضه ارز بیش از تقاضا و نیاز بازار باشد، بانک‌ها وارد شده و آن را جمع‌آوری می‌کنند. به حاشیه راندن معاملات کف خیابان معاملات اسکناس دلار و سایر ارزها در بازار کف خیابان که خیابان منوچهری جلوه آشکار آن به شمار می‌رود نمی‌تواند رقیب معاملات اسکناس بازار متشکل باشد. به گفته برخی مسوولان ذی‌ربط، حدود ۲ درصد معاملات ارز به صورت دستی در خیابان منوچهری و کف خیابان انجام می‌شود که ادعا شده نمی‌تواند در مقابل بازار متشکل، عرض اندام کند و به تدریج به حاشیه رانده می‌شود.
کاهش نرخ ارز
بهای ارز معامله شده در بازار متشکل به نرخ بازار آزاد نزدیک خواهد بود که تفاوت چند هزار تومانی با نرخ حواله ارز در سامانه نیما دارد، که این موضوع باعث خواهد شد که صادرکنندگان و دارندگان ارز تشویق شوند به جای عرضه حواله در سامانه نیما به سراغ تبدیل آن به اسکناس برای عرضه در بازار متشکل بروند تا بدین طریق سود بیشتری را کسب کنند. این موضوع باعث می‌شود تا عرضه اسکناس ارز در بازار بیشتر شده و در نتیجه قیمت انواع ارز در بازار به تدریج روند کاهشی پیدا کند و به نرخ سامانه نیما نزدیک شود.
برخورد با صرافان متخلف
از جمله نگرانی‌هایی که درباره بازار متشکل وجود دارد این است که برخی صرافان سوءاستفاده کرده و اقدام به خرید ارز در بازار متشکل به نرخ عمده کرده و سپس آن را به صورت خرده فروشی به بهای بالاتر در بازار آزاد یا کف خیابان به فروش برسانند. اما قرار است نظارت شدیدی بر عملکرد صرافی‌ها اعمال شود تا جلوی وقوع این تخلف گرفته شود. بر اساس تدابیر اتخاذ شده صرافی‌ها باید ارز خریداری شده در بازار متشکل را با سود پیش بینی شده در بازار «سنا» به فروش برسانند، با توجه به اینکه روند معاملات بازار متشکل و بازار سنا توسط نهاد ناظر به صورت پیوسته رصد می‌شود در صورت وقوع تخلف با صرافی‌ها متخلف برخورد می‌شود. بازار متشکل ارزی هم‌اکنون در مراحل نهایی تدوین دستورالعمل است. بر اساس برنامه‌ریزی انجام شده این بازار به زودی راه‌اندازی خواهد شد. بازار متشکل ارزی قرار است در ساختمان شماره یک بانک مرکزی در چهار راه استانبول تهران راه‌اندازی شود.
