کناره‌گیری آرتور میلسپو

یکم خرداد 1306، آرتورچستر میلسپو رییس کل مالیه ایران، به دلیل اختلاف با رضاخان برسر شیوه نظارت بر بودجه نظامی کشور ناگزیر به کناره‌گیری از مقام خود شد. میلسپو با وجود مشکلات بسیار در امور مالی ایران با آهنگی ملایم شروع به کار کرد و با بررسی دقیق و در نظر گرفتن احتیاجات اصلی قدم به قدم به جلو آمد تا در آخر کار به آنچه دلخواه مردم بود، برسد و به امور مالی و اقتصادی کشور سر و سامانی بخشد. از کارهای بسیار با ارزش وی به موارد زیر می‌توان اشاره کرد: لغو مالیات‌های دست و پاگیر، وضع مالیات‌های نافع، اخذ مالیات از رجال و متنفذین مملکت، تاسیس ادارات مالیه و بسط و نفوذ مامورین مالیاتی در اغلب شهرهای ایران، تامین مخارج قشون‌کشی‌های رضاخان، برای قلع و قمع گردن‌کشان و بسط امنیت، موازنه بودجه کشور، تصویب قانون خزانه‌داری کل، تمرکز عایدات و مخارج در خزانه‌داری کل به موجب قانون، توقف در تبعیض در اخذ مالیات، اصلاح کارخانه ضراب‌خانه و صرفه‌جویی و بهبودی در عملیات آن، اصلاح تشکیلات اداری ایالات بزرگ مثل تهران، آذربایجان و خراسان. در نتیجه اقدامات دکتر میلسپو، تمرکز عایدات و نظارت برای اصلاح مالیه و خزانه، بودجه کشور که دچار عدم توازن شده بود، آرام آرام رو به توازن گذاشت و برای نخستین‌بار قانون استخدامی کارمندان دولت را تنظیم کرد. از‌‌ همان لحظه نخست که هیات مستشاران امریکایی شروع به کار کردند، با مخالفت مالکان بزرگ و اشراف کشور که سالیان متمادی از زیر بار پرداخت عوارض قانونی خود طفره می‌‌رفتند، روبرو شدند. در ۲۱ بهمن ۱۳۰۴ وقتی مجلس شورای ملی مخارج تاجگذاری رضاشاه را به مبلغ یکصد هزار تومان تصویب کرد، میلسپو که رییس کل خزانه بود موافقت کرد این پول را در اختیار دولت بگذارند و شاه در ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ تاجگذاری کرد. ولی در پاره‌ای از مواقع با تخصیص اعتبارات مخالفت کرد، چنانکه در تیرماه ۱۳۰۵ وقتی که در خراسان نظامیان به علت نرسیدن حقوق دست به شورش زدند، رضاشاه که می‌خواست برای رسیدگی به این امر به خراسان برود تقاضای یکصدهزار تومان از میلسپو کرد تا هزینه سفر کند ولی میلسپو آن را به شاه نداد. از آن زمان رضاشاه مصمم شد که ترتیب لغو قرارداد استخدام میلسپو را فراهم سازد. لذا محرمانه به رییس مجلس توصیه کرد که قرارداد او لغو شود. با آنکه به توصیه وزیر دارایی، محمدعلی فروغی مبلغ پنج میلیون دلار وام از بانک‌های امریکا تقاضا شده بود، میلسپو در رساندن اعتبارات سستی می‌کرد. مخالفین به هر وسیله ممکن مشکلات عدیده‌ای برای میلسپو به وجود می‌‌آوردند. مخالفت‌هایی نیز در مجلس برپا شد تا اینکه بعد از رسیدن رضاخان به رییس‌الوزرایی روابط تیره او با هیات امریکایی تشدید شد و پس از پنج سال بالاخره مجلس شورای ملی در خرداد ۱۳۰۶ همزمان با وزارت مالیه نصرت‌الدوله فیروز فرزند فرمانفرما، قرارداد خدمت میلسپو و هیات مستشاران امریکایی را لغو کرد و میلسپو در اواخر خرداد ۱۳۰۶ به خدمت خود خاتمه داد و در ۱۳ مرداد ۱۳۰۶ از ایران خارج شد و اختیارات او به حاج مخبرالسلطنه هدایت نخست وزیر منتقل شد.