نسخه عملیاتی ایمنی ساختمان‌های عمومی و بلند مرتبه پایتخت
گروه راه و شهرسازی|
بعد از حادثه پلاسکو در 30 دی ماه سال 1395، مسوولان شهری به فکر ایمنی ساختمان‌های تهران افتادند. بررسی‌ها در این باره آغاز شد و نتیجه، شناسایی ۲۲ هزار ساختمان ناایمن در تهران بود. بنابراین شورای شهر و شهرداری تهران تصمیم گرفتند برای ارتقای امنیت این ساختمان‌ها و جلوگیری از حوادثی نظیر ساختمان پلاسکو برنامه‌ای عملیاتی تدوین کنند. به همین منظور در شورای پنجم مصوبه‌ای تحت عنوان «الزام شهرداری تهران به ارایه لایحه برنامه عملیاتی ایمن‌سازی ساختمان‌های نا ایمن بلند مرتبه» تصویب و قرار شد شهرداری تهران این لایحه را طی زمان ۶ ماه برای شورای شهر ارسال کند. این لایحه مربوط به ساختمان‌های مسکونی و غیر مسکونی بود.
نخستین لایحه‌ای که از سوی شهرداری به شورای شهر تهران با محوریت سازمان آتش نشانی، معاونت خدمات شهری و معاونت معماری و شهرسازی تهیه شده بود، اشکالات زیادی داشت. از جمله اینکه لایحه به ساختمان‌های نا ایمن بلند مرتبه محدود شده بود و ساختمان‌های دیگر که بلند مرتبه نیستند اما بزرگ مقیاس و پر خطرند و حتی میزان خطرات ناشی از آتش سوزی وعدم رعایت اصول ایمنی در آنها برای جامعه شهری بیشتر است، نادیده گرفته شده بود. بنابراین عنوان این لایحه به «برنامه عملیاتی ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن بلند مرتبه و پرخطر شهر تهران (اعم از مسکونی و غیرمسکونی) و رفع خطر احتمالی» تغییر کرد.
به گفته محمد سالاری، رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران در این لایحه شهرداری تهران مکلف شده است از طریق تقویت تعامل و همکاری، هماهنگی و جلب مشارکت سازمان‌ها و مراجع ذی مدخل در موضوع ایمن‌سازی ساختمان‌های بلند مرتبه و پر خطر (اعم از مسکونی و غیرمسکونی) با اولویت حفاظت در برابر حریق، اقدامات و هماهنگی‌های لازم را انجام بدهد. تمامی اقداماتی که باید انجام شود نیز مبتنی بر اسناد فرادست از جمله اسناد مباحث مربوط به نظام مهندسی و مبحث سوم و بیست و دوم قانون مقررات ملی ساختمان است.
سالاری جزییات لایحه برنامه عملیاتی ایمن‌سازی ساختمان‌های ناایمن بلند مرتبه و پرخطر شهر تهران را تشریح کرد و گفت: شهرداری تهران مکلف است ظرف مدت شش ماه از تاریخ ابلاغ این مصوبه نسبت به شناسایی کلیه ساختمان‌های موضوع مصوبه در شهر تهران در قالب یک سامانه برخط به تفکیک نوع کاربری، تصرف و مالکیت (دولتی، خصوصی، وقفی و سایر موارد) اقدام کند به نحوی که دسترسی لازم برای شهرداران مناطق، سازمان‌ها و سایر نهادهای مرتبط مانند مراجع قضایی و کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی بنا بر تشخیص کمیته‌ای که پیش بینی شده فراهم کند و هشدارهای کنترلی لازم به صورت مستمر بر اساس دستورالعملی ارایه دهد.
تهیه نقشه ایمنی ساختمان ها
رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه نخستین مرحله هشدارهای کنترلی، مرحله شناسایی و اولویت‌بندی است، گفت: در این مرحله کلیه مستندات موجود از مشخصات ساختمان‌های موضوع این مصوبه اعم از گواهی پایان کار، نقشه‌های معماری، نقشه‌های سازه‌ای، نقشه پلان تخلیه اضطراری (با درج محل استقرار تجهیزات آتش نشانی ساختمان روی نقشه) و نوع معابر اطراف ساختمان بلند مرتبه و پرخطر از نظر امکان نفوذ در زمان بحران و امکان استقرار تجهیزات آتش‌نشانی و امداد و نجات باید در سامانه مزبور درج شود. در صورت فقدان این مستندات، اخطار عدم وجود در سامانه درج می‌شود و به مالک اخطار الزام به تهیه نقشه‌های مزبور ابلاغ شود.
او اضافه کرد: همان‌طور که در ساختمان پلاسکو دیدید این نقشه‌ها و همچنین نقشه‌های خروج اضطراری برای آتش نشان‌ها وجود نداشت و شاید دلیل عمده این حد از فاجعه و از دست دادن جان تعدادی از آتش‌نشان‌ها همین عدم وجود اطلاعات در سامانه بوده است.در این مرحله ساختمان‌های شناسایی شده بر اساس درجه خطرپذیری مطابق شیوه نامه‌ای که توسط کمیته تخصصی پیش‌بینی شده بر مبنای مباحث مقررات ملی ساختمان و استانداردهای مرجع تهیه می‌شود و بر مبنای این اولویت بندی، مراحل اخطار، ایمن‌سازی و بازرسی دوره‌ای اعمال می‌شود.
سالاری با اشاره به اینکه مرحله دوم، مرحله اخطار و ایمن‌سازی است، گفت: در این مرحله سازمان آتش‌نشانی موظف به صدور اخطار و دستورالعمل ایمنی بهره‌برداری موقت و دایم متناسب با شرایط ساختمان به منظور تأمین حداکثر شرایط ایمنی قابل اجرا بر اساس مباحث مقررات ملی ساختمان و استانداردهای مرجع برای ساختمان‌های پرخطر در اولویت است. این اخطارها به مدیران (مالکان و ذی‌نفعان) ساختمان‌های مذکور داده می‌شود و مهلت حداکثر شش ماهه هم جهت اجرای دستورالعمل ایمنی ابلاغی و انجام تمهیدات اصلاحی جهت رفع خطر از ساختمان داده می‌شود.
او افزود: در صورت عدم تمکین و عدم همکاری موثر مدیران (مالکان و ذی‌نفعان) ساختمان‌ها، شهرداران مناطق بیست و دوگانه مکلف به صدور اخطار طی دو مرحله با فواصل یک ماهه برای الزام مالکان به رفع خطر از ساختمان‌های پر خطر هستند. پس از اتمام مدت اخطارهای مزبور و در صورت عدم صدور تاییدیه ایمنی با اعتبار یک‌ساله برای ساختمان‌های مذکور، شهرداران مناطق بیست و دوگانه مکلف هستند با استفاده از کلیه ظرفیت‌های قانونی خود و ظرفیت‌های قانونی قوه قضاییه و نیروی انتظامی و سایر نهادها، سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی و عمومی نسبت به ممانعت از بهره‌برداری تا زمان اجرای کامل دستورالعمل ایمنی و صدور تاییدیه ایمنی اقدام کنند. رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران با بیان اینکه ساختمان‌های شناسایی براساس میزان پر خطری اولویت‌بندی خواهندشد، گفت: در مرحله بعد بازرسی دوره‌ای و پایش مستمر باید انجام شود. در این مرحله سازمان موظف است پس از صدور «تاییدیه ایمنی ساختمان»، نسبت به نظارت مستمر در خصوص حسن نگهداشت و حفظ استمرار کارکرد بهینه تمهیدات و تأسیسات ایمنی و آتش‌نشانی توسط مدیران (مالکان و ذی‌نفعان) ساختمان اقدام کند. در صورت نقض شرایط صدور تاییدیه ایمنی ساختمان، سازمان مکلف به لغو تاییدیه ایمنی ساختمان و ارجاع مجدد پرونده ساختمان مذکور به مرحله اخطار و ایمن‌سازی است.
سالاری در این رابطه توضیح داد: دربسیاری از ساختمان‌های نوسازی که اصول ایمن‌سازی و مقررات ملی ساختمانی را رعایت کرده‌اند و مجهز به سیستم‌های ایمنی قابل توجهی هستند، در نظارت‌های دوره‌ای متوجه می‌شویم که این تجیهزات از کار افتاده‌اند و ذی نفعان از آنها استفاده نمی‌کنند. بنابراین سازمان آتش نشانی موظف است پس از صدور تایید ایمنی ساختمان، نظارت‌های دوره‌ای داشته باشد. زمان‌بندی بازرسی‌های دوره‌ای و چک لیست‌های مربوطه در چارچوب دستورالعملی که توسط کمیته تخصصی بر مبنای مباحث ۳، ۱۲، ۱۳، ۱۵، ۱۷، ۲۰ و ۲۲ مقررات ملی ساختمان و مطابق مفاد مصوبه شورای اسلامی شهر تهران با عنوان «توسعه و بهبود خدمات ایمنی و آتش نشانی» تهیه می‌شود انجام می‌پذیرد. کلیه چک لیست‌ها و مستندات بازرسی دوره‌ای باید در سامانه موضوع این ماده قابل رویت پیگیری باشند.
تایید ایمنی رسمی ساختمان‌ها
به گفته سالاری، پیش از این تایید ایمنی ساختمان به‌طور رسمی که مصوبه شورای شهر تهران را داشته باشد نداشتیم و این تایید ایمنی می‌تواند به عنوان شاخصی در مرغوبیت ساختمان‌ها مطرح شود. سالاری در پاسخ به این پرسش که آیا تمامی ساختمان‌های بلند مرتبه امکان اصلاح و ایمن‌سازی دارند گفت: با توجه به اینکه در گذشته چنین قواعدی نبود و شهرداری هم سهل انگاری کرده و مجوزهایی برای کاربری تجاری و… صادر کرده است .برخی از این امکان در حال حاضر تبدیل به رستوران و امکان تجاری شده و مجوز قانونی هم برای فعالیت دارند و امکان رعایت استانداردهای ایمنی به روز در این ساختمان‌ها وجود ندارد.
او افزود: قرار بر این شد که ما موضوع ایمنی را در این نوع ساختمان‌ها به صورت صفر و صد نبینیم و بر اساس کمیته تخصصی که پیش‌بینی شده میزان ایمن‌سازی برای این نوع ساختمان‌ها نیز مشخص شود، در هر صورت فراهم کردن ۳۰ درصد ایمنی در برخی ساختمان‌ها بهتر از نا ایمن بودن است و باید از این ساختمان‌ها تا آنجا که امکان دارد رفع خطر شود. همچنین شهرداری تهران مکلف است ظرف مدت 6 ماه از ابلاغ این مصوبه به نحو مقتضی فهرست ساختمان‌های دارای تاییدیه ایمنی (به همراه تاریخ اعتبار) و ساختمان‌های فاقد تایید ایمنی را از طریق پرتال سازمان آتش‌نشانی برای ساختمان‌های مشمول را منتشر و اطلاع‌رسانی کند. به گفته سالاری در صورت تصویب این لایحه در صحن شورا که در کمیسیون مشترک معماری و شهرسازی و سلامت بررسی و نهایی شده است برندینگ ساختمان‌ها از نظر ایمنی مشخص می‌شود.
