تغییر استراتژی گازپروم در قبال ایران

گروه انرژی|نادی صبوری|

ویتالی مارکلوف مدیر ارشد اجرایی شرکت گاز پروم روسیه به خبرگزاری تاس این کشور گفت که همچنان احتمال مشارکت این شرکت در پروژه‌های حوزه نفت و گاز ایران وجود دارد اما این شرکت علاقه‌ای به شرکت در پروژه صادرات گاز ایران به عمان ندارد. «مطالعه 2 میدان نفتی چنگوله و منصوری»، «مطالعه ساخت کارخانه ال‌ان‌جی»، «احتمال حضور در پروژه صادراتی گاز ایران به پاکستان و ایران به هند» و «احتمال کمرنگ حضور در میدان گازی فرزاد B» از جمله پروژه‌هایی محسوب می‌شوند که تاکنون در خصوص فعالیت شرکت گازپروم که از غول‌های گازی روسیه است، منتشر شده است.

تاس می‌نویسد که گازپروم علاقه‌ای به مشارکت در پروژه خط لوله صادرات گاز ایران به عمان ندارد اما احتمال همکاری در دیگر پروژه‌ها همچنان باقی است.

به گزارش «تعادل» آذر ماه سال 95 بود که در جریان سفر الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه به تهران، مطالعه 2 میدان نفتی به شرکت گازپروم سپرده شد. در جریان حضور روس‌ها در سال 95، مقامات شرکت گازپروم همچنین در شرکت ملی گاز ایران حضور یافته و درباره پروژه‌های ال‌ان‌جی و خط لوله صادراتی گاز ایران به هند ابراز علاقه کرده بودند.  بیژن زنگنه وزیر نفت ایران یک بار در پاسخ به پرسشی از «تعادل» که آیا خط لوله صادراتی گاز ایران به پاکستان را عملیاتی می‌داند یا نه گفته بود که فکر می‌کند ورود عنصری سوم می‌تواند عملیاتی شدن پروژه را تضمین کند.  وزیر نفت ایران تایید کرد که این عنصر سوم می‌تواند شرکت گازپروم روسیه باشد.  به گزارش «تعادل» گازپروم از آخرین دستاوردهای شوروی سابق به حساب می‌آید. شوروی درست در بحبوحه جنگ جهانی، صنعت گاز خود را کلید زد و توانست به غول تولید گاز در دنیا بدل شود. گازپروم نیز شرکتی بسیار عظیم‌تر از حال حاضر بود که توسعه منابع گازی تمام اتحادیه جماهیر شوروی را در اختیار داشت. با فروپاشی شوروی در سال 1991 هر یک از این شرکت‌ها با نام هر کشور و پسوند «پروم» حفظ شدند و مقر گازپروم در مسکو باقی ماند. هر‌چند این شرکت از ابتدا شرکتی گازی بود اما با خریداری شرکت سیب نفت، شاخه نفتی خود را نیز راه‌اندازی و سن‌پترزبورگ را به عنوان مقر آن انتخاب کرد.

در سال 95 الکساندر مدودف معاون مدیرعامل شرکت گازپروم در مراسم امضای تفاهمنامه با شرکت ملی گاز ایران عنوان کرد که این شرکت علاقه‌مند است در احداث خط لوله گاز از ایران به هندوستان حضور داشته باشد.

پاییز سال 96 نیز شرکت گاز پروم، شرکت ملی نفت ایران و صندوق بازنشستگان صنعت نفت ایران یادداشت تفاهم همکاری در زمینه پروژه ایران ال‌ان‌جی به امضا رساندند.

یکی از دیگر پروژه‌هایی که صحبت از حضور گازپروم در آن مطرح بوده، میدان گازی فرزاد B است. در دوره‌ای که ایران با شرکت هندی ONGC بر سر مدل مالی ارایه شده برای توسعه این میدان به توافق نرسیده بود این موضوع از طرف بیژن زنگنه مطرح شد که گازپروم یکی از گزینه‌های جایگزین برای توسعه این میدان گازی به شمار می‌رود.

درباره موضع روسیه نسبت به صادرات گاز ایران در برخی مناطق روایت‌های مختلفی وجود دارد چرا که این دو کشور در برخی بازارها از جمله اروپا رقیب محسوب می‌شوند.  تیر ماه سال 95 مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی نوشت که تمایل ایران برای ورود به بازار گاز اروپا مورد حساسیت کارشناسان موسسه تحقیقات استراتژیک روسیه قرار گرفته است. در آن دوره مسافرت‌های پرتردد مسوولان کرواسی و اوکراین به تهران، شاخک‌های روس‌ها را درباره اهداف ایران از بازار گاز روسیه فعال کرده بود؛ هر‌چند در همین گزارش‌ها روس‌ها تاکید می‌کردند طبیعی است ایران بعد از 10 سال تحریم دنبال تمام فرصت‌های اقتصادی خود باشد.   پس از آنکه الکساندر مدودف معاون مدیرعامل شرکت گازپروم در مراسم امضای تفاهمنامه‌ای با شرکت ملی گاز ایران در آذر ماه سال 96 عنوان کرد که این شرکت علاقه‌مند است در احداث خط لوله گاز از ایران به هندوستان حضور داشته باشد، برخی این فرضیه را مطرح کردند که روسیه به دنبال این است که قطب‌نمای صادراتی گاز ایران حتی‌المقدور به سمت غرب حرکتی نداشته و همچنان درگیر شرق باشد. جهتی که برای ایران به واسطه حضور 2 کشور پرتنش افغانستان و پاکستان با مخاطرات فراوانی همراه است.  مشخص نیست خبر خبرگزاری تاس در خصوص عدم تمایل گازپروم به پروژه صادرات گاز به عمان در عین تمایل به حضور در دیگر پروژه‌ها از چه رو در حال حاضر منتشر شده است.  ایران و عمان در سال 2013 تفاهم‌نامه‌ای در خصوص صادرات گاز امضا کردند. بهمن ماه 95 و در جریان حضور وزیر نفت و گاز عمان در تهران برای مذاکرات در خصوص این پروژه عنوان شد که شرکت‌های سرمایه‌گذاری حوزه انرژی نیز در جریان مذاکرات حضور داشتند.

بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در آن تاریخ گفت: «شرکت‌های خارجی علاقه‌مند به مشارکت در احداث خط لوله صادرات گاز ایران به عمان و موضوع بازاریابی گاز در جمع هیات‌های ایرانی و عمانی گزارش‌ها و توضیحاتی ارایه کردند. در نتیجه پرسش‌هایی مطرح و مواضع ما روشن شد».

دی ماه سال 96 علی کاردر مدیرعامل وقت شرکت ملی نفت با مجله گازپروم روسیه مصاحبه‌ای کرده بود، مصاحبه‌ای که در آن از احتمال مشارکت گازپروم در پروژه صادرات گاز به عمان صحبت شده بود. علی کاردر گفته بود: علاقه زیادی از طرف گازپروم در چشم‌انداز احداث خطوط گاز ایران-پاکستان-هند و ایران–عمان مشاهده می‌شود. فاز نخست پروژه ایران ال‌ان‌جی در بر دارنده احداث دو خط تکنولوژیک مایع‌سازی گاز با ظرفیت 5.25 میلیون تن در روز است. در فاز دوم این پروژه با اضافه شدن دو خط فرآوری دیگر، ظرفیت مایع‌سازی گاز به 21 میلیون تن در سال خواهد رسید. خط لوله انتقال گاز ایران به عمان قرار است ذخایر گازی ایران را به مصرف‌کنندگان عمانی و همچنین یک مجتمع ال ان جی در این کشور برساند تا از آنجا به بازارهای دیگر صادر شود. ورود شرکت‌های حوزه انرژی روسیه به ایران در حجم گسترده تا قبل از برجام سابقه نداشت، پس از آن اما گازپروم، زاروبژنفت، لوک‌اویل و چند شرکت روسی دیگر وارد ایران شدند تا در مناقصات توسعه میدان‌ها حضور یابند.  گازپروم در تفاهم‌نامه‌های استراتژیکی که میان ایران و روسیه در حوزه انرژی پس از سفر ماه نوامبر الکساندر نواک وزیر انرژی این کشور به تهران منعقد شدند در کنار رسنفت سهمی قابل توجه داشت. تفاهم‌نامه‌هایی که ارزش آنها 30 میلیارد دلار برآورد شده بود.