برگزاری کنفرانس مهم تهران

دوازدهم خرداد 1323، پس از برگزاری کنفرانس تهران با حضور رهبران سه کشور انگلیس، امریکا و شوروی، شهرداری تهران اعلام کرد که سه خیابان مهم این شهر به نام چرچیل، روزولت و استالین نامگذاری می‌شود. این کنفرانس در پی کنفرانس قاهره و پیش از کنفرانس‌های پوتسدام و یالتا برگزار شد. هدف کلّی همه این کنفرانس‌ها توافق درباره چهره جهان پس از پایان جنگ جهانی دوم بود. استقلال و تمامیت ارضی ایران با صدور اعلامیه‌ای در پایان کنفرانس تضمین شد.  موضوعات اصلی‌ای که به نتیجه رسید، عبارت بود از تاریخ و ابعاد پیاده شدن نیروهای بریتانیایی و امریکایی در فرانسه و حمله تهاجمی نیروهای روسی در ارتباط با آن، منابع اختصاص‌یافته به جبهه‌های ایتالیا، بالکان و برمه که چرچیل نمی‌خواست مورد غفلت واقع شوند. مهم‌ترین توافقی که در این کنفرانس به دست آمد، درباره گشایش جبهه در غرب اروپا بود. در خلال این کنفرانس، در روز ۲۹ نوامبر، چرچیل به جهت شجاعت و دلاوری نیروهای ارتش شوروی در پاسداری از شهر استراتژیک استالینگراد، یک شمشیر را که به شمشیر استالینگراد شهرت یافت، به استالین اهدا کرد. این کنفرانس از این جهت سرّی بود که آلمان‌ها درصدد ترور رهبران سه کشورِ درگیر در جبهه مقابل متحدین بودند. هیتلر خود به یک افسر آلمانی به نام سرهنگ کنراد زینر ماموریت ترور را واگذار کرد. نام این عملیات را هم آلمان‌ها «عملیات پرش بلند» نام نهادند (شرح این عملیات در کتابی با نام عملیات پرش بلند تدوین شده است) . این نشست تأثیر مهمی بر جنگ جهانی دوم داشت. امریکا، با تجهیز ارتش سرخ (شوروی)، به آن کمک کرد تا ارتش آلمان نازی را در دروازه‌های شهر استالینگراد نابود کند. به همین خاطر، ایران «پل پیروزی متفقین» لقب گرفت. برگزاری نشست رهبران متفقین در تهران در مشخص کردن سرنوشت جنگ هم نقش بسزایی داشت. عملیات دی‌دی و هجوم سربازان متفقین به سواحل نرماندی فرانسه در تهران کلید زده شد. استالین خواستار اجرای این عملیات بود تا از فشار ارتش آلمان در جبهه شرقی علیه شوروی کاسته شود. اما چرچیل مخالف بود و طرح‌های دیگری داشت. حضور روزولت در تهران و پشتیبانی او از ایده استالین، چرچیل را وادار کرد تا این طرح را بپذیرد. متفقین همچنین در تهران متعهد شدند که پس از جنگ از ایران خارج شوند و استقلال این کشور را به رسمیت بشناسند. اما با پایان جنگ، شوروی از این کار اجتناب کرد و اقدام به حمایت و تأسیس دولت‌های تجزیه‌طلب در آذربایجان و کردستان کرد که البته با زیرکی نخست‌وزیر احمد قوام و محمدرضاشاه و پشتیبانی امریکا، مجبور به عقب‌نشینی و ترک ایران شد.