چرا ادعای تحریم صادرات پتروشیمی پوچ است
گروه انرژی|نادی صبوری|
وزارت خزانه‌داری ایالات متحده روز شنبه با انتشار متنی روی وب‌سایت خود اعلام کرد هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس و 39 شرکت وابسته به آن را به خاطر آنچه آنها مدعی هستند حمایت مالی از قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا است، تحریم کرده است. در گزارش پیش رو آنچه این تحریم‌ها می‌توانند در عمل موجب شوند در گفت‌وگو با غلامحسین نجابت مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی بررسی شده است. همچنین تلاش شده نشان داده شود تحریم امریکا چه دسته از شرکت‌ها با چه محصولی را هدف قرار داده است؟
وزارت خزانه‌داری ایالات متحده روز شنبه در وب‌سایت خود نوشت که «بزرگ‌ترین هلدینگ پتروشیمی ایران» را هدف تحریم قرار داده است. در مقدمه متنی که از سوی این نهاد انتشار یافته ادعا شده است که هلدینگ خلیج فارس که 40 درصد تولید پتروشیمی ایران و 50 درصد صادرات آن را در دست دارد، برای پروژه‌های قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا حمایت مالی فراهم می‌کند.
اما فارغ از ادعاهای مطرح شده در این متن که مستنداتی نیز با خود به همراه نداشته است، این پرسش در میان افکار عمومی ایجاد شده که این تحریم‌ها دقیقا چه اثری خواهد گذاشت و اساسا چه حوزه‌هایی را هدف قرار داده است؟
اوفک 39 شرکت زیر مجموعه هلدینگ خلیج فارس را تحریم کرده که بررسی فهرست آن نکات جالب توجهی را به همراه دارد. نکته اول هم‌پوشانی نام چندین شرکت در این فهرست، با فهرستی است که اوفک سال 2018 در خصوص تحریم منتشر کرده بود. پتروشیمی‌های بوعلی، نوری، مبین و پارس که در این فهرست به تحریم آنها اشاره شده اساسا بیشتر از یک سال قبل در فهرستی دیگر با عنوان «افراد و شرکت‌های منع شده» منتشر شده بود.
نکته دیگر تحریم کردن پالایشگاه گازی بیدبلند است. این طرح قرار است در نیمه اول 98 افتتاح شود و با توجه به تاکیدهای فراوان نهادهایی همچون IEA بر جمع‌آوری گازهای همراه، پروژه‌ای بسیار مهم در راستای حرکت در جهت توسعه پایدار در ایران محسوب می‌شود.
نکته سوم وجود شرکت‌های ارایه‌دهنده خدمات یوتیلیتی در میان این فهرست است، در واقع بر‌خلاف تصوری که ایجاد شده است، این فهرست الزاما شرکت‌هایی که محصول صادراتی دارند را هدف قرار نداده است؛ شرکت پتروشیمی مبین یکی از این موارد است. مبین در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس واقع شده و برق و بخار و محصولاتی از این دست برای دیگر واحدهای پتروشیمی تامین می‌کند.
اما جدا از این موارد، چند شرکت تولیدکننده کود اوره، تولیدکننده اتلین، پلی‌اتیلن‌های سبک و سنگین، رزین و پلی کربنات که در گستره وسیعی از صنایع از جمله تولید پلاستیک، صنعت ساختمان و خودرو، لوله‌های صنعت نفت و گاز، صنایع قند و شکر و از همه مهم‌تر کشاورزی و صنعت خوراک کاربرد دارند در فهرست تحریمی اعلام شده از سوی اوفک قرار گرفته‌اند.
مسوولان در ایران بارها اعلام کرده‌اند صنعت پتروشیمی ایران تحریم‌پذیر نیست. شاید از دیدگاه آنها این گستره وسیع کاربرد و بالطبع مصرف‌کنندگان گسترده یکی از دلایل آن باشد. اما غلامحسین نجابت مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی با تاکید بر اینکه باید توجه کرد نه «صنعت پتروشیمی ایران» بلکه «هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس» تحریم شده است در مورد تبعات این اقدام می‌گوید: «هلدینگ خلیج فارس محصولات متنوعی دارد که یکی از محصولات پرحجم آن اوره است. اوره در محصولات کشاورزی کاربرد دارد و آنچه به کشاورزی و خوراک مربوط می‌شود حتی در دوره تحریم‌های سازمان ملل نیز آزاد بود.»
اما همانطور که بررسی نشان می‌دهد صرفا تولیدکنندگان اوره در هلدینگ خلیج فارس نیستند که در فهرست تحریمی خزانه‌داری امریکا قرار گرفته‌اند؛ صادرات دیگر محصولات از جمله پلیمرها چطور خواهد شد؟ مدیرعامل اسبق شرکت ملی پتروشیمی در این باره می‌گوید: «در مورد دیگر محصولات عمده بازار بازار شرق است. خصوصیت این بازار این است که از زمانی که تحریم‌ها در دوره قدیم و جدید طراحی شدند مشکلی در آن وجود نداشته و حتی از نظر حمل و نقل هم با مشکلی روبرو نبوده است.»
در حالی که وزارت خزانه‌داری امریکا در وب‌سایت خود می‌نویسد که فراهم کردن بیمه برای جابه‌جایی محصولات پتروشیمی ایران «قابل تحریم شدن» است، نجابت می‌گوید که خریداران محصولات پتروشیمی ایران مشکلاتی از این قبیل را سال‌هاست در دوران تحریم قبلی و فعلی حل کرده‌اند. او می‌گوید: «برای انتقال پول این حوزه هم مشکلی وجود نداشته است.»
غلامحسین نجابت در نگاهی واقع‌گرایانه به اقدام وزارت خزانه‌داری امریکا در اعلام تحریم هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس و 39 شرکت وابسته آن می‌گوید: «برای محصولاتی به غیر از اوره که در کشاورزی کاربرد دارد، در نهایت ممکن است این وضعیت مقداری هزینه را بیشتر کند اما اینکه باعث قطعی صادرات شود یا مشکل لاینحلی ایجاد کند را سبب نخواهد شد و تاکنون نیز چنین اتفاقی رخ نداده است.» او می‌گوید: «آنچه می‌شود در جمع‌بندی گفت این است که قطع به یقین به دنبال این اقدام وزارت خزانه‌داری امریکا، مشکلاتی برای بعضی از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ خلیج‌فارس به وجود می‌آید اما اینها مشکلاتی نیستند که سابقه آن وجود نداشته و پیش‌تر راه‌حلی برای آن پیدا نشده باشد.»
نجابت همچنین بر این مساله تاکید می‌کند که در وضعیت فعلی، سیاست‌های کلی نظام در سطح بانک مرکزی، وزارت اقتصاد، شورای امنیت و نهادهایی از این دست هستند که این موضوع را مدیریت می‌کنند. او همچنین عنوان می‌کند که در سطح هلدینگ نیز از مشورت مدیران مختلف استفاده می‌شود.
با وجود این مسائلی نیزدر این زمینه مطرح می‌شود که اگرچه صادرات پتروشیمی مشکلات به مراتب کمتری را تجربه خواهد کرد اما ممکن است پروژه‌هایی مانند مبین یا بیدبلند برای وارد کردن تکنولوژی به مشکل برخورد کنند. هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس تاکنون واکنش رسمی به این اقدام وزارت خزانه‌داری امریکا نشان نداده است.
