ایران، «ترامپ و بحران اعتباری»

منصور   بیطرف|

سردبیر|

بامداد روز پنج‌شنبه پدافند هوایی سپاه پاسداران یک پهپاد آرکیو - 4 متعلق به ارتش ایالات متحده امریکا را سرنگون کرد. از لحظه‌ای که خبر توسط خود سپاه پخش شد که البته در ابتدا با تکذیب پنتاگون همراه بود اما بعدا به گونه دیگری خبر را تایید کردند - مبنی بر اینکه این پهپاد بر فراز آب‌های بین‌المللی بوده - تا دیروز صبح جهان یک شوک 24 ساعته را پشت سر گذاشت. سر خط خبری تمامی شبکه‌های خبری جهان خبر این رویداد را می‌دادند و منتظر واکنش امریکا بودند. اعضای تیم بی ‌به ویژه نتانیاهو این را فرصتی دانستند برای اقدام نظامی ایالات متحده علیه ایران و حتی خود ترامپ مستاصل بود که آیا اقدام بکند یا خیر؟ از این رو عصر روز پنجشنبه رهبران کنگره در کاخ سفید در کنار رییس‌جمهوری ایالات متحده، مشاوران امنیتی و پنتاگون گردهم آمدند تا به موضوع ایران بپردازند. از این جلسه یک خبر به بیرون درز کرد و آن اینکه تاکید کنگره به ترامپ این بود که بدون تایید کنگره به ایران حمله نکند. روزنامه نیویورک‌تایمز هم روز گذشته خبر داد که امریکا آماده یک ضربه نظامی به ایران بود اما در آخرین لحظات ترامپ آن را لغو کرد. کارشناسان دلایل متعددی را برای این لغو اعلام کردند از جمله آنکه بنا به نوشته نیویورک‌تایمز در آخرین لحظات پنتاگون گزارشی به ترامپ داد که بر تصمیم او تاثیر داشت. می‌گویند در این گزارش آمده که پهپاد گران‌قیمت - 220 میلیون دلار- امریکا واقعا به فضای ایران نفوذ کرده بود و ایران هم دو مرتبه به آن اخطار داده بود اما توجهی به این اخطارها نشده بود. اما سوالی که کارشناسان در اینجا مطرح می‌کنند این است: چرا کار به اینجا کشید؟ پاسخ به این سوال را می‌توان از منظرهای گوناگون بیان کرد. یک منظر می‌تواند این باشد که برخی از کشورهای خلیج فارس مانند عربستان سعودی و نیز اسراییل در دامن زدن به این بحران نقش‌آفرینی می‌کنند و ترامپ را ملعبه دست خود کرده‌اند. این منظر عملا ساده کردن یک بحث کاملا پیچیده است. یعنی آنکه سیاست‌هایی را که ترامپ در پیش گرفته و باعث به وجود آمدن این بحران شده را مبری بدانیم. فی‌الواقع آنچه سبب این تنش شده و هر روز دامنه ‌آن دارد گسترده‌تر می‌شود سیاست‌هایی است که از سال گذشته ترامپ با خارج شدن از برجام در پیش گرفته است. این، همان منظر واقع‌بینانه قابل طرح است. پارسال که ترامپ از برجام خارج شد 5 کشور باقی‌مانده در معاهده پیامدهای خطرناک این خروج یکجانبه را به وی گوشزد کرده بودند اما او که از نگاه نخبگان امریکایی مانند استیگلیتز مصیبتی است که نه‌تنها بر امریکا بلکه بر جهان نازل شده نه‌تنها از برجام خارج شد بلکه اقدام به اعمال تحریم‌های سخت بر ایران هم کرد. تحریم‌هایی که نه فقط اقتصاد ایران را مورد هدف قرار می‌داد بلکه حتی شرکت‌ها و بنگاه‌های اروپایی را که با ایران ارتباط داشتند را از هر گونه رابطه تجاری منع می‌کرد. در واقع این اقدام امریکا آغازگر تنشی شد که ایران و نیز دیگر کشورهای اروپایی را دربر گرفت. ممنوعیت خرید نفت از ایران، آن هم کشوری که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا آخرین گزارش خود که دو هفته پیش هم منتشر شد بر قانونی و مشروع بودن فعالیت هسته‌ای ایران تاکید کرده بود، اقدام یکجانبه و به قول فارن پالیسی قلدرمابانه‌ای بود که ترامپ از خود نشان داد. این همان نکته‌ای است که دیروز ستون سردبیری روزنامه نیویورک‌تایمز که دیدگاه سردبیری و ناشر روزنامه را دربرمی‌گیرد، هم به آن اشاره کرده بود و اذعان هم داشت که رفتار و خروج یکجانبه ترامپ از برجام آغازگر تنش منطقه خاورمیانه است. اتهامات بی‌اساسی که ترامپ و دولت وی به ایران می‌زنند – از قبیل حمله به دو نفتکش ژاپنی - که در هیچ نهاد بین‌المللی حتی شورای امنیت سازمان ملل هم به آن وقعی نهاده نشد، ‌به نظر می‌آید تماما در جهت مشروع جلوه دادن حرکات خود است. اما ترامپ شاید نداند که جنگی را که خود شروع کند پایان‌دهنده آن نیست اما نخبگان امریکا این را به خوبی می‌دانند. این همان آغازی است که پایانش دست خود آنها نیست. زیرا به نوشته یادداشت سردبیری نیویورک تایمز «اکنون رییس‌جمهور ترامپ با بحران اعتباری مواجه است - اینکه آیا او کار عاقلانه‌ای کرده که دیپلماسی هسته‌ای را به نفع تقابل کنار گذاشته؛ بحران اعتباری بر سر مشروعیت استفاده از حملات تروریستی به عنوان یک توجیه حقوقی برای نبرد دیگری در خاورمیانه؛ بحران اعتباری بر سر اخلاقیات که یک نبرد را در یمن که سازمان ملل آن را مصیبت‌بار‌ترین جنایت بشری تاریخ دانسته کلید زده است. و نگران‌تر از آن اینکه با وجود انحراف بیانی رییس‌جمهور برای ورود به یک جنگ دیگر او، نشان داده شده که ترامپ از کنش دو دهه گذشته نظامی امریکا درس نگرفته و آن اینکه شروع نبردها آسان است اما پیش‌بینی اینکه چگونه پایان یابد غیرممکن.»