پرونده جامع با هدف کاهش هزینه سلامت

گره کور پرونده الکترونیک سلامت سرانجام باز شد. وظیفه 10 ساله‌ای که براساس ماده35 قانون برنامه پنجم توسعه برای وزارت بهداشت تعیین شد اما در این یک دهه بدون نتیجه باقی مانده بود. حالا در شرایطی که تحریم‌ها هزینه سلامت را بالا برده و فشار آن بر جیب مردم تحمیل می‌شود، پرونده الکترونیک سلامت به عنوان یکی از زیرساخت‌های طرح تحول نظام سلامت به سرانجام رسیده است تا آن‌طور که کارشناسان اقتصاد سلامت می‌گویند، با اجرای آن نه‌تنها تا 30 درصد از هزینه‌های سلامت کشور کاهش پیدا کند، بلکه راه برای فسادهایی که در این حوزه وجود داشت هم بسته شود.

   جزییات پرونده الکترونیک سلامت

بعد از یک دهه بلاتکلیفی، با راه‌اندازی پرونده الکترونیک سلامت، اطلاعات پزشکی هر ایرانی از تولد تا مرگ ثبت شده و به این ترتیب از بروز خطاهای پزشکی، تجویزهای بی‌مورد و در نهایت فشار هزینه اقتصادی بر مردم جلوگیری شود. محمد شریعتی، رییس مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت درباره این موضوع بیان کرد: به موجب قانون موظفیم خدمات سلامت را مبتنی بر سامانه‌های الکترونیک ارایه دهیم و این تکلیفی قانونی است که به ارتقای کیفی و کمی خدمات سلامت منجر می‌شود؛ به‌طوری که خدمات صحیح‌ و به موقع، با کیفیت‌تر، اثربخش‌تر و اقتصادی‌تر ارایه خواهد شد. این سامانه سیستم پشتیبانی از تصمیمات کلینیکی یا سیستم تصمیم‌یار کلینیکی است، به این معنا که وقتی کودکی بیمار را به خانه بهداشت می‌برند، بهورز پس از معاینه، علایم و شرایط وی را در سامانه وارد می‌کند و سامانه به‌طور اتوماتیک توصیه‌های لازم را به بهورز یادآوری می‌کند. به صورت خلاصه می‌توان گفت که بهورز یا مراقب سلامت با استفاده از این سامانه می‌توانند خدمات دقیق‌تری را به مردم ارایه دهند.

او افزود: این سامانه همچنین کمک می‌کند که ما در آنِ واحد بتوانیم اطلاعات هر فردی که در سامانه ثبت شده را در هر نقطه مورد نیاز، البته با داشتن مجوز، دریافت کنیم. به عنوان مثال اگر مادری باردار در تهران تحت مراقبت یکی از پایگاه‌های سلامت باشد اما برای زایمان به شهرستان و نزد والدینش برود، آنجا وقتی به پایگاه سلامت مراجعه ‌کند، با وارد کردن کد ملی‌اش به سامانه مشخص می‌شود که تحت پوشش کدام پایگاه در تهران بوده، اما برای ورود به پرونده وی و دریافت خدمت در پایگاه سلامت شهرستان مربوطه، پیامکی به تلفن همراه وی ارسال می‌شود و وی با ارایه کد ارسالی به مراقب سلامت، مجوز ورود به پرونده و دسترسی به اطلاعات را به مراقب سلامت می‌دهد و به این ترتیب نیازی به گرفتن شرح حال مجدد نیست.

شریعتی همچنین به تشریح استفاده از اطلاعات این سامانه در حوادث غیرمترقبه و به ویژه در سیل اخیر پرداخت و گفت: در سیل اخیر بخشی از پایگاه‌ها و خانه‌های بهداشت نیز دچار آسیب شد و اگر اطلاعات این پایگاه‌ها به صورت پرونده‌های کاغذی بود، قطعا دیگر به آنها دسترسی نداشتیم و مشخص نبود در فلان روستا چند زن باردار و کودک شیرخوار و چه بیماری‌های مزمنی داریم که لازم باشد بعد از سیل از آنها مراقبت کنیم. اما با توجه به برخورداری از پرونده الکترونیک، هنگام رخداد سیل و حتی آسیب به کامپیوترهای خانه‌های بهداشت، این اطلاعات در سرورهای محلی و مرکزی وجود داشت و با مجوزی که گرفتیم توانستیم اطلاعات سیل‌زدگانی که نیاز به خدمات خاص داشتند را استخراج کنیم. به این ترتیب لیست آنها در اختیار بهورزها و مراقبان سلامت و پزشکان و ماماها در مناطق سیل‌زده قرار گرفت و تک به تک به جست‌وجوی آنها پرداخته و خدمات ضروری به آنها ارایه شد.

وی با بیان اینکه پرونده الکترونیک سلامت تنها برای ثبت اطلاعات سلامت و بیماری نیست بلکه ابزاری است برای پیشگویی خدمات بهداشتی و درمانی مورد نیاز هر فرد، افزود: به این ترتیب با ورود کد ملی به سامانه، به صورت خودکار اطلاعات شناسنامه‌ای فرد از ثبت احوال ‌خوانده می‌شود و سامانه تعیین می‌کند چه خدماتی باید به فرد مورد نظر ارایه شود. همچنین این پرونده به ما کمک می‌کند که بتوانیم برنامه‌های مراقبتی نظیر فشار خون، دیابت، مراقبت‌های مربوط به کودکان، زنان باردار و ... که در مجموع بیش از ۱۲۰ برنامه را شامل می‌شود را پایش و ارزشیابی کنیم؛ به این معنا که آیا استانداردها در اجرای این برنامه‌ها به درستی رعایت می‌شوند؟ و آیا به نتایجی که قرار بوده برسیم، دست یافته‌ایم یا خیر. مثلا نتایج مورد لزوم در کنترل قند خون دیابتی‌ها یا مبتلایان به فشارخون، حاصل شده است یا خیر.

شریعتی بیان کرد: پرونده الکترونیک سلامت همچنین ابزار مدیریت عملکرد کارکنان ماست. بر اساس این سامانه مشخص خواهد بود که کلیه کارکنان در سطوح محیطی، کارشان را با چه کیفیتی انجام می‌دهند و با کمک این سامانه می‌توانیم پرداخت سرانه‌ای انطباق یافته با عملکرد را داشته باشیم.

   چرا اجرای پرونده الکترونیک مهم بود؟

اجرای پرونده الکترونیک سلامت هزینه درمان مردم را تا 30 درصد کاهش می‌دهد اما به جز مباحث اقتصادی، تجمیع اطلاعات پزشکی افراد در یک سامانه، از جهت آماری هم مهم است.

سعید حدادی، کارشناس اقتصاد سلامت درباره این موضوع به «تعادل» گفت: سالانه 80 میلیارد تومان برای تهیه کاغذ دفترچه‌های بیمه هزینه می‌شود که اجرای پرونده الکترونیک سلامت می‌تواند این‌بار مالی را از دوش دولت بردارد. همچنین ناخوانا بودن بعضی از نسخه‌های پزشکی، یکی دیگر از دردسرهای این دفترچه‌هاست.

از طرفی نفس نسخه‌های کاغذی هم می‌تواند فسادزا باشد، به‌طوری که پزشک هنگام نوشتن نسخه در دفترچه، نسخه خالی دیگری هم از دفترچه جدا می‌کند.

او افزود: این نسخه مانند چک سفید امضا در دست پزشک عمل می‌کند؛ یعنی پزشک می‌تواند در این نسخه داروهای گرانقیمتی را بنویسد و به داروخانه تحویل دهد. داروخانه هم این نسخه را تبدیل به فاکتور می‌کند و آن را تحویل بیمه می‌دهد و پول دارو را دریافت می‌کند از طرف دیگر سهمی از این مبلغ هم به جیب پزشک می‌رود. در صورتی که نه بیماری وجود داشته و نه دارویی تجویز شده است. این طرح جامع الکترونیک باعث جلوگیری از این قبیل مشکلات می‌شود.

حدادی گفت: پرونده الکترونیک سلامت همان نسخه دیجیتالی دفترچه‌های کاغذی است که می‌تواند تمام سوابق درمانی افراد را از بدو تولد تا مرگ ثبت و نگه‌داری کند. همچنین در این سیستم تمامی حساسیت‌ها و آلرژی‌ها هم ثبت می‌شود و به پزشک در تجویز دارو برای افردی که حساسیت دارند، کمک می‌کند تا دارویی تجویز کند که منجر به بروز علائم آلرژی در فرد نشود. علاوه براین موارد باتوجه به اینکه تمام سوابق دارویی در این پرونده ثبت می‌شود، مانع تداخل دارویی نیز می‌شود.

این کارشناس اقتصاد سلامت افزود: از آنجایی که تمام سوابق پزشکی افراد جامعه در این پرونده ثبت شده است، می‌تواند اطلاعات خوبی در مورد وضعیت بهداشت و سلامت جامعه را در اختیار سیاستگذاران قرار بدهد. برای مثال فرض کنید دریکی از شهرهای کشور 60 درصد افراد جامعه دچار کم خونی باشند. این اطلاعات در این سیستم ثبت شده و در اختیار مسوولان قرار می‌گیرد و آنها متوجه این موضوع می‌شوند، در نتیجه تصمیماتی اتخاذ می‌کنند تا روند کم خونی در جامعه کاهش یابد. از طرف دیگر پرونده الکترونیک سلامت باعث بهبود عملکرد پزشکان از طریق شفافیت می‌شود. یکی از مشکلاتی که در طرح تحول سلامت به وجود آمد تقاضای القایی بود. یعنی پزشک دستوری را تجویز می‌کرد که هزینه بالاتری داشت اما می‌توانست تجویز کم هزینه‌تری بکند؛ اما وقتی که پرونده الکترونیک سلامت باشد عملکرد پزشک هم ثبت می‌شود و تمام تجویزهای او در اختیار نهادهای نظارتی قرار می‌گیرد.