ایجاد ارزش افزوده اقتصادی از طریق صنایع تبدیلی روستایی
مهدی بشارتده سلوطی
استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه مازندران
1-با توجه به میزان ارزش افزوده‌ای که در بخش کشاورزی وجود دارد ارزش افزوده این صنایع با صنایع پتروشیمی برابری می‌کند. ناگفته پیداست که برای رقم زدن اقتصاد بدون نفت با جایگزینی و صدور محصولاتی که با صنایع تکمیلی به وجود می‌آید می‌توان به جای صادرات فرآورده‌های نفتی، از ظرفیت‌هایی چون صادرات محصولات تبدیلی استفاده کرد.
واقعیت آن است که موضوعاتی چون؛ توجه به توسعه روستاها، نیاز روز افزون به غذا، کاهش منابع غذایی همزمان با رشد جمعیت باعث شده نظر دولتمردان، اندیشمندان و محققان به امر گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی روستایی جلب شود. چرا که در شرایط فعلی، راه‌اندازی صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی در روستاها عاملی برای توسعه است. نباید فراموش کرد بسیاری از محصولات دارای زمان تولید و مصرف متفاوتی هستند، تولید و برداشت این محصولات در زمان مشخص و کوتاهی انجام می‌شود اما مصرف آنها در زمان طولانی‌تری صورت می‌گیرد و صنایع تبدیلی این قابلیت را دارد که با حفظ و نگهداری محصولات در آنها به گونه‌ای تغییر و تبدیل ایجاد کند که امکان مصرف آنها طی سال میسر شود.
2-یکی از مهم‌ترین مشکلات بخش کشاورزی ضایعات محصولات است. صنایع تبدیلی بخش کشاورزی می‌تواند در بخش‌هایی مانند؛ جلوگیری از ضایعات کشاورزی، ایجاد ارزش افزوده در بخش کشاورزی، افزایش سطح درآمد روستاییان، بالا بردن بهره وری بخش کشاورزی و افزایش سهم اشتغال صنعتی را در مناطق روستایی به عنوان جزئی از فرآیند توسعه روستایی نقش مهمی ایفا کند.
البته صنایع تبدیلی و تکمیلی با وجود اهمیتی که دارد یک مقوله‌ای نسبتاً جدید در کشورمان محسوب شده که هنوز آنگونه که شایسته است در بخش کشاورزی مورد حمایت قرار نگرفته است، اما با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری به تولید محصولات کشاورزی در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی یا تولید ملی، باید صنایع تبدیلی در خود روستا به وجود آید.
آنچه که اکنون در صنایع تبدیلی کشورمان دیده می‌شود آن است که بسیاری از کارخانه‌های صنایع تبدیلی دور از مناطق روستایی و در جوار شهرها و شهرک‌های صنعتی ایجاد می‌شود، فروش محصولات کشاورزی به این قبیل کارخانه‌ها نه به وسیله خود کشاورز بلکه توسط دلال و واسطه انجام می‌شود یا عواملی که در استخدام این کارخانه‌ها هستند در فصل برداشت، محصول را به قیمت ناچیز می‌خرند و با فرآوری و ذخیره‌سازی آن را طی سال با چندین برابر قیمت اولیه به فروش می‌رسانند.
3-آنچه در این بین می‌تواند به کشاورزان کمک کند این است که با آگاهی دادن به کشاورزان آنها را تشویق کرده که سرمایه‌های خرد خود را در قالب یک شرکت تعاونی جمع کنند، باید کارخانه تبدیلی تکمیلی بومی در همان منطقه احداث شود و همچنین ضروری است از محصولات تولیدی خودشان استفاده کنند تا ارزش افزوده به روستایشان بازگردد. ضمن اینکه صنایع تبدیلی و تکمیلی در نقاطی که از اقتصاد کشاورزی برخوردار هستند فرصت‌های شغلی و سرمایه‌گذاری مناسبی را در مناطق روستایی به وجود می‌آورد و موجب جلوگیری از اشتغال‌های فصلی و مهاجرت از روستا می‌شود.
4-توسعه صادرات از دیگر مزیت‌های این صنایع است. بدون تردید گسترش این صنایع با فرآورده‌های محصولات کشاورزی و افزایش ماندگاری موجب مزیت رقابتی و افزایش صادرات شده است و باید گفت بخش اعظم محصولات کشاورزی به علت ضعف در صنایع تبدیلی صادر نمی‌شود.
در کنار بحث توسعه صادرات، تکمیل زنجیره بازاریابی از دیگر اثرات مثبت ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی است که با گسترش این صنعت علاوه بر ایجاد اشتغال برای فارغ‌التحصیلان این بخش، قدرت پاسخگویی به بازار را در انواع سلیقه‌های مختلف در مردم به وجود آورده و زنجیره بازاریابی را تکمیل می‌کند. صنایع غذایی بیش از ۸۵ درصد صنایع تبدیلی و تکمیلی را تشکیل می‌دهد و با توجه به آثار مستقیم و غیر مستقیمی که در تولید و اشتغال در بخش کشاورزی دارد موجب رشد و شکوفایی در سطح کلان می‌شود. نکته‌ای که کشورمان در شرایط حساس فعلی بیشتر از هر عامل دیگری به آن نیازمند است.
