اختلاف بر سر کارآمدی طرح کاهش آلودگی هوا
گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری|
حدود دو هفته از اجرای طرح کاهش آلودگی هوا می‌گذرد. طرحی که اما و اگر‌های فراوان و همچنین مخالفان فراوانی داشت و دارد. در این طرح، طرح زوج و فرد بعد از 14 سال حذف شد و شهروندان تهرانی برای ورود به این محدوده باید قوانین جدیدی را رعایت کنند. روز گذشته محسن پورسیدآقایی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با حضور در صحن علنی شورای شهر به ارایه گزارشی در خصوص اجرای این طرح و تاثیرات آن پرداخت. به گفته او، طی این دو هفته که از اجرای طرح جدید می‌گذرد، شاهد کاهش ۲۴ درصدی متوسط ورود به محدوده کاهش آلودگی هوا نسبت به سال گذشته بوده‌ایم. اما برخی از اعضای شورای شهر تهران معتقد بودند که دلیل این امر به آغاز تعطیلات تابستان و بسته شدن مدارس و دانشگاه‌ها بر می‌گردد.
آذر ماه سال ۸۴ در حالی که شرایط آلودگی هوا در پایتخت شدت گرفته بود، برای اولین‌بار طرح زوج و فرد مطرح شد. در ادامه این طرح در سال ۸۵ به عنوان طرحی موقت مورد استفاده قرار گرفت و پس از فروردین ماه همان سال به طرحی دایمی تبدیل شد. در ادامه در سال ۹۰ محدوده طرح ترافیک در بحث زوج و فرد گسترش پیدا کرد و در مهر ماه ۹۵ از ساعت ۱۹ به ۱۷ کاهش یافت و در نهایت در سال 98 طرح کاهش آلودگی هوا جایگزین طرح زوج و فرد شد. طرح زوج و فرد طرح ناعادلانه‌ای محسوب می‌شد، زیرا تعداد ساعت‌هایی مورد استفاده خودروهای با پلاک زوج به دلیل اینکه این طرح در روزهای پنج‌شنبه تا ساعت 13 اجرا می‌شود، بیش از تعداد ساعت‌های مورد استفاده خودروهای دارای پلاک فرد بود. از سوی دیگر، تمکن مالی برخی از افراد منجر به خرید دو خودرو با پلاک‌های متفاوت شد و همین مساله سرانه مالکیت خودرو را از ۱.۳۳ به ۲.۶ افزایش داد.
واقعیت این است که اجرای طرح زوج و فرد عملا نتوانست گره کور ترافیک تهران را بگشاید و برخی شهروندان که از تملک مالی بیشتری برخوردارند با خرید خودروهایی با پلاک زوج و فرد هر روز می‌توانستند وارد این محدوده شوند و این به نوعی اجحاف در حق شهروندان دیگر بود که چنین توانایی را نداشتند. بنابراین مدیریت شهری تصمیم گرفت تا راه‌های جدید را تجربه کند. در این راستا دانشگاه تربیت مدرس به عنوان مشاور برای بررسی راهکارهای جدید با معاونت حمل‌ونقل و ترافیک همکاری خود را با شهرداری آغاز کرد.
پورسیدآقایی با اشاره به اینکه برای دستیابی به راهکار جایگزین، شیوه عملکرد در ۱۳ شهر مهم دنیا مورد بررسی قرار گرفت، تصریح کرد: تردد خودروها در شهرهای امریکای جنوبی، امریکا و آسیا با سایر کشورها متفاوت بود. در کشورهای امریکای جنوبی و آسیای شرقی به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم ترددها به صورت نوبتی صورت می‌گرفت و در کشورهای اروپایی با توجه به فراهم بودن زمینه استفاده از تکنولوژی‌های الکترونیکی شیوه تردد متفاوت بود. این در حالی است که تردد نوبتی زمینه افزایش سرانه مالکیت خودرو را به همراه دارد، زیرا افراد تلاش می‌کنند تا در راستای استفاده از خودروی شخصی به خرید خودروهای ارزان‌قیمت و بعضاً دست دوم اقدام کنند. در شهرهای اروپایی از روش قیمت‌گذاری استفاده می‌شود، نوع خودرو و میزان آلایندگی ابزاری برای تعیین عوارض است و در شهرهایی مانند لندن و استکهلم که زیرساخت‌های لازم وجود دارد، کنترل آلایندگی به سمت الکترونیکی شدن رفته است.
موافقت ۴۳ درصدی شهروندان تهرانی
به گفته پورسیدآقایی، برای اجرای این طرح جنبه‌های مختلف محیط‌زیستی مورد بررسی قرار گرفت و پرسشنامه‌هایی توسط مشاوران در اختیار مردم گذاشته شد. او در این باره افزود: در این نظرسنجی بیش از ۵ هزار نفر شرکت کردند .۵۳ درصد از آنها معتقد بودند طرح زوج و فرد ناعادلانه است. در حالی که طرح ترافیک در اسفند سال ۹۶ پیش از آغاز از سوی شهروندان مورد نظرسنجی قرار گرفت و ۳۳ درصد آنها با اجرای طرح موافق بودند. این میزان موافقت در مهر ماه ۹۷ به ۵۶ درصد و در دی ماه ۹۷ به ۶۴ درصد رسید.بعد از اجرای طرح کاهش آلودگی هوا به جای طرح زوج و فرد، نظرسنجی‌ها حاکی از موافقت ۴۳ درصدی شهروندان تهرانی بود.
یکی از موضوعات مهم و بحث برانگیز در طرح ترافیک جدید قیمت‌گذاری آن است. عده‌ای معتقدند شهرداری با این شیوه و این قیمت‌ها به دنبال کسب درآمد است. موضوعی که معاون حمل و نقل شهرداری به‌شدت آن را تکذیب می‌کند. او درباره قیمت‌گذاری این طرح نیز توضیحاتی ارایه کرد و گفت: با توجه به بررسی‌های انجام شده برای کاهش آثار ترافیکی و زیست محیطی تصمیم بر این شد تا قیمت تردد در محدوده زوج و فرد ۵۰ درصد قیمت طرح ترافیک باشد و در این راستا توجه ویژه‌ای به ساکنان محدوده مرکزی شهر تهران شد. شورا بدون کوچک‌ترین سوال و اعتراضی با اتفاق آراء به طرح ترافیک جدید رأی مثبت داد و این طرح به تصویب رسید.
بر اساس این طرح شهروندان پایتخت در هر فصل می‌توانند ۲۰ روز به صورت رایگان در محدوده طرح کاهش آلودگی هوا حرکت کنند و اگر تصمیم داشتند روزهای بیشتری از خودروهای شخصی خود استفاده کنند باید عوارض طرح را بپردازند. این در حالی است که حداقل و حداکثر این عوارض برای ساکنان محدوده از ۳,۶۰۰ تومان تا ۱۰ هزار تومان و برای سایر شهروندان تهرانی از 7 هزار تومان تا ۲۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است که با توجه به نوع معاینه فنی و ساعت اوج این قیمت‌ها متفاوت خواهد بود.
کاهش نرخ عوارض در طرح جدید
پورسیدآقایی در دفاع از این طرح عنوان کرد: در گذشته افراد برای اینکه بتوانند در 3 روزی که پلاک خودرویشان همخوانی نداشت در سطح شهر حرکت کنند باید قیمت تمام یک طرح یعنی ۴۱ هزار و ۴۰۰ تومان را می‌پرداختند که این در طول ۳ روز ۱۲۴ هزار تومان تمام می‌شد، اما امروز با شرایط فعلی افراد می‌توانند در طول هفته ۱.۵ روز به صورت رایگان تردد کنند و برای ۴.۵ روز بعدی اگر در ساعات اوج هزینه تردد برای آنها ۲۰ هزار تومان در نظر گرفته شود عوارضی که باید بپردازند ۹۲ هزار تومان خواهد بود و این به معنی کاهش نرخ عوارض است.
معاون شهردار تهران با اشاره به استقبال پایتخت‌نشینان از ثبت‌نام در سامانه تهران من تصریح کرد: در پایان سال گذشته تنها ۶۰۰ هزار نفر در این سامانه ثبت‌نام کرده بودند اما آخرین آمارها حاکی از آن است که تا امروز یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر در سامانه تهران من ثبت‌نام کرده‌اند.تا امروز مدارک
۶۵ هزار نفر از ساکنان محدوده تأیید شده است، همچنین تاکنون ۲۶ هزار خودرو که زیر چهار سال عمر دارند برای گرفتن معاینه فنی برتر اقدام کرده‌اند. در طرح جدید به خودروهای هیبریدی هم ۹۰ درصد تخفیف داده می‌شود و البته عوارض حاصل از این طرح امسال به صورت جداگانه ذخیره می‌شود تا صرف گسترش حمل‌ونقل عمومی شود.
کاهش ۲۴ درصدی ورود به محدوده
پورسیدآقایی با بیان اینکه طی دو هفته گذشته به دنبال اجرای طرح جدید شاهد کاهش ۲۴ درصدی متوسط ورود به محدوده کاهش آلودگی هوا نسبت به سال گذشته بوده‌ایم، عنوان کرد: در هفته اول ورود به محدوده در ساعات اوج صبح ۱۶ درصد و در ساعات اوج بعدازظهر با ۱۸ درصد کاهش مواجه بوده است. این در حالی است که در هفته دوم اجرای طرح به‌طور متوسط شاهد کاهش ۱۶ درصدی ورود در ساعت اوج صبح و ۲۸ درصدی در اوج عصر بوده‌ایم. مشاهدات حاکی از این است ترافیک در محدوده مرکزی شهر تهران به طرز محسوسی کاهش پیدا کرده است.
او با بیان اینکه برخی معتقدند این طرح کاسبکارانه است، گفت: در سال ۹۶ درآمد حاصل از طرح ترافیک ۳۶۵ میلیارد تومان بود، اما در سال ۹۷ درآمدمان از طرح ترافیک ۲۹۰ میلیارد تومان است. پس با یک محاسبه می‌بینید که طرح‌مان کاسبکارانه نبوده، اما عباراتی همچون پولی شدن، حربه مردم‌پسندی علیه یک طرح است؛ چرا که اگر مدام به مردم بگویید که شهرداری می‌خواهد شما را سر کیسه کند و پول‌تان را بگیرد، نظرشان منفی می‌شود.
به گفته پورسیدآقایی، آلودگی امسال هوای تهران ناشی از آلاینده ازن است و ربطی به گازهایی که از اگزوز خودروها خارج می‌شود، ندارد. در واقع هر چه تابش خورشید بیشتر باشد، میزان گاز ازن افزایش پیدا می‌کند.بر اساس آمارها امسال ۱.۵ درجه متوسط گرما و یک درجه تابش خورشید افزایش داشته است و البته تعداد روزهای آلوده از ۲۰ روز در سال گذشته به ۱۵ روز در امسال کاهش پیدا کرده است.
ناتوانی دوربین‌ها در کنترل خودروها
اعضای کمیسیون حمل و نقل شورای شهر همواره از مخالفان طرح ترافیک جدید بوده و انتقاداتی را نسبت به آن ابراز می‌کردند. علاوه بر این اختلافات رییس کمیسیون یعنی محمد علیخانی که غایب این جلسه بود با پورسیدآقایی معاون حمل و نقل و عمران شهرداری بر کسی پوشیده نیست.
افشین حبیب‌زاده، عضو کمیسیون حمل و نقل و رییس کمیته نظارت پس از شنیدن گزارش معاون شهردار به بیان انتقادهای خود به این گزارش پرداخت و گفت: آقای پورسیدآقایی در توضیحات خود اعلام کرد که قبلا افرادی که خودروی پلاک زوج داشتند، خودرویی با پلاک فرد خریداری می‌کردند که این امر باعث افزایش تعداد و مالکیت خودروها می‌شود. سوال من این است که با طرح جدید این تعداد مالکیت چگونه کاهش یافته است؟ زمانی که فرد خودروی دارای پلاک زوج و فرد داشته، اکنون خودروی سومی خریداری می‌کند که به جای ۴۰ روز بتواند ۶۰ روز در محدوده طرح تردد کند. در نتیجه این طرح نه تنها تعداد خودرو را کاهش نمی‌دهد بلکه ممکن است موجب افزایش تعداد خودرو نیز بشود.
افزایش تردد در محدوده دوم ترافیک
یکی از اشکالاتی که کمیسیون حمل و نقل به این طرح وارد می‌کند، این است که تعداد دوربین‌ها کافی نیست و به همین دلیل این طرح به شکل کامل اجرا نمی‌شود. حبیب‌زاده با تاکید دوباره این موضوع گفت: طبق آخرین بررسی‌ها و مشاهدات عینی کارشناسان ما، تردد خودروها خصوصا در محدوده دوم افزایش یافته است و دوربین‌هایی که در خروجی‌های طرح تعریف شده، کامل نیست و برخی به روش‌های گوناگون اقدام به مخفی کردن پلاک‌هایشان می‌کنند که این نشان می‌دهد دوربین‌ها به‌طور کامل قادر به کنترل تردد خودروها به محدوده طرح ترافیک نیستند. آقای پورسیدآقایی در ارایه گزارش باید با عدد و رقم مشخص درباره کنترل آلودگی هوا توضیح می‌داد. اگر اجرای طرح خوب بوده پس چرا در دو هفته اخیر با آلودگی‌های خاص در شهر تهران مواجه بوده‌ایم.
شاید بتوان گفت، شدیدترین انتقادها را احمد مسجد جامعی، رییس کمیسیون فرهنگی شورای شهر به این طرح وارد کرد. او مدیران شهری را متهم به خودعقل پنداری کرد و گفت: مگر قرار است روش پیشینیان را داشته باشیم. مسجد جامعی با انتقاد از نحوه ارایه گزارش معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران درباره «کاهش ترافیک و آلودگی هوا در محدوده‌های مرکزی شهر تهران در سال 1398» گفت: این چه گزارش و چه شورایی‌است که گزارشی بدون ارسال به کارشناسان، اعضا و کمیسیون‌های شورا، یک‌باره در صحن آن هم با تعدادی اسلاید ارایه می‌شود؟ اگرچه ارایه این گزارش لازم بود ولی اشکالی جدی بر آن وارد است؛ این گزارش در قالب اسلایدهایی از دانشگاه تربیت مدرس ارایه می‌شود. علاوه بر آن به کمیسیون‌ها نیامده است. بعد از ارایه گزارش از آقای حبیب‌زاده، معاون نظارت شورا پرسیدم آیا گزارش در کمیسیون تخصصی آمده است، ایشان هم پاسخ دادند خیر.
مسجدجامعی با بیان این نکته که من به ذات این گزارش اشکال وارد می‌دانم، اظهار کرد: از هیات رییسه می‌خواهم دست کم دو، سه ورق خلاصه گزارش به ما و به کمیسیون‌ها بدهند . نمی‌توان قبول کرد که گزارشی در صحن خوانده شود اما نه اعضا، نه کمیسیون و نه کارشناسان هیچ اطلاعی از آن نداشته، ندانند و قبلا نخوانده باشند.
عضو شورای اسلامی شهر تهران ادامه داد: نکته دوم این است که پافشاری در تحول وضعیت موجود خوب است اما با چه سبک وشیوه‌ای، مگر ما نظامی هستیم، مگر ما قرار است روشی را که پیشینیان داشتند داشته باشیم. نباید این‌گونه پنداشته شود که با عمل خود بگوییم مردم عقلشان نمی‌رسد و ما آمده‌ایم به عنوان عقل کل به شما راه‌حل بدهیم .خودعقل کل پنداری مهم‌ترین مشکل مدیریت‌هایی است که قصد ایجاد تحول دارند. تحول بدون مشارکت مردم و گفت‌وگو با آنها معنایی ندارد. وقتی حتی کمیسیون ذی‌ربط ما از این گزارش اطلاعی ندارد دیگر تکلیف شهروندان معلوم است و جای چه تحولی باقی می‌ماند. این رفتارها با شعارهایی که مبنی بر مشارکت مردم دادیم مغایر است. نباید فراموش کنیم آن شعارها یک چارچوب و مبنایی داشته است.
حجت نظری عضو کمیسیون فرهنگی شورا نیز در واکنش به بخشی از سخنان معاون حمل و نقل و ترافیک شهردار تهران درباره رضایت شهروندان از طرح جدید گفت: ادعا شد که ساکنان محدوده زوج و فرد رضایت دارند. درحالی که بسیاری از شهروندان در فضای حقیقی و مجازی به ما مراجعه کرده و ناراضی هستند. هنوز خیلی از شهروندان نمی‌دانند این 20 روز را چطور باید استفاده کنند و سردرگم هستند.در مورد نظرسنجی هم که در مورد رضایت مردم به آن استناد شد، فکر می‌کنم آقای پورسیدآقایی هم مثل روحانی نظرسنجی کرده‌اند. جناب پورسیدآقایی از منظری که خودشان می‌خواهند نظرسنجی می‌کنند.
ابطال ۴۰ هزار طرح ترافیک خاص
البته برخی از اعضای شورا نیز موافق این طرح بودند از جمله محمود میرلوحی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه منتقدان را متهم کرد که به دلیل قطع کارت رایگان طرح ترافیک شان به انتقاد از این طرح می‌پردازند. او با بیان اینکه این مسیر باید ادامه یابد، گفت: ۴۰ هزار کارت ترافیک خواص را قطع کردیم و همه آنها تلاش می‌کنند به نحوی با استفاده از تربیون‌هایشان که فعال‌تر از ما است به این طرح انتقاد کنند.رقبای ما با ایجاد نارضایتی اساساً می‌گویند که ما هیچ کاری در این دو سال نکردیم
آرش میلانی، رییس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران در تصمیم شورای شهر از دیگرمدافعان این طرح بود و آن را شجاعانه اعلام کرد. به گفته او، اگر چشم‌اندازی برای وضعیت ترافیک تهران و بهبود آن متصور نمی‌شدیم، خیانت به افراد جامعه بود. او با بیان اینکه طرح ترافیک جدید از نظر محیط زیستی قابل دفاع است، گفت: می‌بینید که تحقیقات نشان داده مونواکسید کربن دیگر مشکل اصلی شهر نیست اما ما به مطالعات جامع‌تر و کامل‌تر از نظر آلایندگی و مدل‌سازی نیاز داریم.
واکنش به انتقادات اعضای شورای شهر
محمد سالاری، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران اما پس از ارایه گزارش معاون حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران در واکنش به انتقادات اعضای شورای شهر به این طرح گفت: این طرح را ما خودمان در شورای شهر تصویب کردیم و اکنون داریم به این طرح انتقاد می‌کنیم.امروز غالب تصمیم‌گیران نظامات تصمیم‌گیری کشور از شخص اول دولت تا سطوح دیگر، اپوزیسیون شده‌اند، چراکه اپوزیسیون بودن محبوبیت می‌آورد.
او با بیان اینکه من اکنون در تایید یا رد این طرح صحبت نمی‌کنم، اظهار کرد: مگر روزی که به این طرح رای دادیم نسبت به آن آگاهی نداشتیم که اگر نداشتیم، اشکال به خودمان وارد است. ما مسوول اداره شهر هستیم و اکنون باید پاسخگو باشیم، نه اینکه صرفا پاسخگویی را از معاونت بخواهیم. باید زمانی را تعیین کنیم و فرصتی برای اجرا بدهیم، سپس گزارشی از میزان تاثیرگذاری اجرای این طرح در کاهش ترافیک و آلودگی هوا یا رضایتمندی ساکنان محدوده طرح بیاورند و بعد تعیین تکلیف کنیم.
این عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه یکی از رویکردهای غالب شورای پنجم تصمیم‌گیری مبتنی بر پیوست‌های مطالعاتی است، گفت: اینکه دایما روال گذشته را ادامه دهیم صحیح نیست و باید به مدیرانمان اجازه تغییر و خلاقیت بدهیم البته خلاقیت مبتنی بر پیوست‌های مطالعاتی، اصلا دلیل برخی مشکلات امروز در کشور نیز همین اصرار بر ادامه روند‌های گذشته است.
