تحرکات تازه اروپا برای نجات برجام

گروه ایران | در حالی که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، برای شرکت در نشست سالانه مقامات عالیرتبه شورای اقتصادی- اجتماعی ملل متحد عازم نیویورک شده بود، درست در فاصله 5885 کیلومتری شرق نیویورک، وزیران خارجه اتحادیه اروپا در آستانه چهارمین سالگرد توافق برجام گرد هم جمع شده بودند تا به بررسی این توافقنامه بپردازند . توافقنامه‌ای که امریکا یکسال پیش از آن خارج شد و ایران هم از دو ماه پیش اقدام به کاهش تعهدات خود کرد.

نشست شورای وزرای خارجه اتحادیه اروپا روز گذشته در حالی در بروکسل برگزار شد که به گفته فدریکا موگرینی، صورت جلسه فشرده آن، محوریت ایران و حفظ توافق هسته‌ای بود.مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در چهارسالگی توافق برجام، پیش از حضور در نشست به خبرنگاران گفت: فکر می‌کنم این نشست، طولانی‌ترین نشست شورای وزیران در ۵ سال اخیر باشد؛ نشستی که در آن تمام اعضای اتحادیه اروپا و شرکای بین‌المللی برای حفظ برجام تلاش خواهند کرد.به باور ناظران، این اظهارات نشان از تحرکات اخیر اروپا برای حفظ بزرگ‌ترین دستاورد حقوقی بین‌المللی چند سال اخیر دارد. توافقی چند جانبه که با خروج امریکا و حرکات ایذایی پس از آن، در معرض آزمونی جدی قرار گرفته است؛ چه آنکه در سالگرد خروج امریکا از توافق، تهران در قبال نقض صریح و فاحش توافق هسته‌ای به صورت رسمی بخشی از تعهدات برجامی خود را که - به تأیید آژانس - در طول سه سال گذشته به صورت دقیق و کامل انجام داده بود، کاهش داد و گام دوم خود در کاهش تعهدات را نیز از ۱۶ تیر عملی کرد. به عبارت دیگر ایران بخشی از فعالیت‌هایی که در قالب برجام با محدودیت‌هایی همراه شده بود را مجدداً بدون محدودیت آغاز کرد و بخشی از تعهداتش را به حالت تعلیق درآورد.  این اقدام ایران علاوه بر آنکه متاثر از بازگشت تحریم‌های هسته‌ای، انسداد مسیر‌های مالی بین‌المللی، توسعه دامنه تحریم‌های غیرهسته‌ای و عدم تمدید معافیت‌های تحریمی توسط امریکا بود، واکنشی هم به بی‌عملی سایر طرف‌های برجام به ویژه اتحادیه اروپا به شمار می‌رفت که به هیچ‌وجه نتوانستند نخستین وعده خود مبنی بر راه‌اندازی عملی اینستکس را محقق سازند .

چنین شرایطی سبب شد تا روز گذشته و در پاسخ به اراده عینی ایران در کاهش تدریجی تعهدات، کشورهای اروپایی در مواضعی جدی‌تر از قبل، به ایران اطمینان دهند که همچنان برجام را نسخه معتبر همکاری‌های چندجانبه قرار می‌دهند.چنانکه موگرینی گفت که همه اقدامات را به‌کار می‌گیریم تا ایران همانند چند هفته یا چند روز پیش بتواند به پایبندی کامل به این توافق نامه باز گردد.

اما اشاره موگرینی به چه بود؟ ایران اردیبهشت ماه گذشته اعلام کرد که بخشی از تعهدات خود را طبق برجام کاهش می‌دهد. عبور از سطح غنی‌سازی ۳.۶۷‬ درصد و میزان اورانیوم غنی شده طبق بند ۳۶ برجام از جمله این موارد بودند.ایران با تاکید بر ادامه کاهش تعهدات برجامی خود تصریح کرد که این گام‌ها در چارچوب برجام و طبق بندهای ۲۶ و ۳۶ این توافق است و در صورتی که شرکای برجام گام‌های لازم برای ایفای تعهدات خود بردارند این اقدامات به سرعت قابل بازگشت است.

پس از آنکه ذخایر اورانیوم ۳.۶۷ درصد ایران از مرز ۳۰۰ کیلوگرم عبور کرد، فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام، با صدور بیانیه مشترکی از ایران خواستند تا به سقف مجاز ذخایر اورانیوم غنی شده در چارچوب برجام بازگردد.

   پنجره کوچک حفظ برجام

در حاشیه این نشست، ‌جرمی هانت، وزیر خارجه انگلیس که برای شرکت در نشست وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا به بروکسل سفر کرده، گفت: هنوز پنجره کوچکی برای حفظ برجام باز است.اظهار امیدواری جرمی هانت در شرایطی است که رسانه‌های انگلیسی گزارش دادند وزیر خارجه انگلیس با سفر به بروکسل تلاش‌های دیپلماتیک تازه‌ای را برای جلوگیری از فروپاشی توافق هسته‌ای با ایران و کاهش تنش‌ها در خلیج فارس آغاز کرده است.هانت درگفت‌وگو با خبرنگاران در بروکسل مدعی شد که این پنجره در حال بسته شدن است، اما برجام هنوز نمرده و ما به حفظ خلع سلاح هسته‌ای خاورمیانه متعهد هستیم.

هانت همچنین از برگزاری قریب‌الوقوع نشست کمیسیون مشترک برجام برای بررسی کاهش تعهدات ایران در این توافق خبر داد .

   فرانسه: ضمانت اروپا به ایران

از سوی دیگر وزیر خارجه فرانسه که به تازگی مشاور امانوئل ماکرون را روانه ایران کرد و تلاش‌های زیادی در سطوح عالی برای حفظ برجام داشته، تصریح کرد که فرانسه، آلمان و بریتانیا باید به ایران ضمانت داده و این کشور را همراهی کنند.البته لودریان بار دیگر با بیان اینکه کاهش تعهدات از سوی ایران یک واکنش بد به یک تصمیم بد بود، گفت: اروپا باید در موضوع ایران با هم متحد باقی بمانند.«ژان ایو لودریان» در بدو ورود به محل برگزاری نشست وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در جمع خبرنگاران اظهار داشت: از دیدگاه من موضوع اصلی این نشست به‌طور واضح مساله خاورمیانه و تنش‌ها در منطقه و نیز ادامه تصمیم ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم یش از سطح تعیین شده در توافق وین در سال ۲۰۱۵ میلادی است.او اضافه کرد: فرانسه، آلمان و بریتانیا باید به ایران ضمانت داده و این کشور را همراهی کنند.وزیر خارجه فرانسه پیش‌تر و در مصاحبه با شبکه تلویزیونی LCI هم گفته بود اتحادیه اروپا در مقابله با تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران به پیشرفت‌هایی دست یافته ولی هنوز کافی نیست.

   بلژیک: اروپا در کاهش تنش‌ها مشارکت کند

موضع‌گیری فرانسه و بریتانیا در حالی صورت گرفت که وزیر خارجه بلژیک با بیان اینکه اروپا باید در کاهش تنش‌ها در منطقه خاورمیانه مشارکت کند، گفت: ما به گفت‌وگوهای خود ادامه می‌دهیم تا ببینیم واکنش‌های طرفین چیست.«دیدی ریندرز» در بدو ورود به نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل در جمع خبرنگاران اظهار داشت: تمرکز ما بر موضوع ایران بوده و این دغدغه بزرگ ما است.او گفت: می‌خواهیم ببینیم که اروپا بر دفاع از ایده بازگشت ایران به تعهدات برجامی چگونه ادامه می‌دهد.وی تصریح کرد: باید روی فرمولی مثبت تمرکز کرد اما نمی‌دانیم که می‌شود این کار را انجام داد یا نه؟. با توجه به اینکه تنش‌ها در منطقه رو به افزایش است باید از ظرفیت‌های موجود برای کاهش تنش‌ها و بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای استفاده کرد.

   سوئد: حمایت از اینستکس

در همین حال، وزیر امور خارجه سوئد که به‌منظور شرکت در نشست وزیران امور خارجه اتحادیه به بروکسل سفر کرده، گفت: اتحادیه اروپا به رایزنی با امریکا درباره رویکرد ناکارآمد واشنگتن در برجام ادامه داده و معتقد است که افزایش تنش‌ها میان امریکا و ایران کمکی به حل این وضعیت نمی‌کند.مارگوت والستروم گفت: ما به برجام پایبند هستیم و این توافق برای ما مهم است.وی ادامه داد: می‌خواهیم نشان دهیم تلاش می‌کنیم که از اینستکس و سرمایه‌گذارهایی که می‌خواهند در ایران تجارت کنند، حمایت و همچنین تعهدات خود را دنبال می‌کنیم.

   روسیه: برجام سال پنجم خود را هم خواهد دید

از سوی دیگر اما نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت که برخی گمان می‌کنند برجام به پنجمین سال خود نخواهد رسید و از بین خواهد رفت.میخاییل اولیانوف روز گذشته در توییتر نوشت: برجام چهارمین سالروز امضای خود را در شرایط نه چندان خوب گذراند و شرکت‌کنندگان در آن به توافق بین‌المللی همچنان پایبند هستند.وی افزود: برخی معتقدند که برجام تا پنجمین سالروز امضای خود دوام نخواهد آورد و دلایلی برای چنین ارزیابی وجود دارد.نماینده روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصریح کرد: اما هنوز زود است که تسلیم بدبینی درباره بقای موجودیت این توافق بین‌المللی شد چرا که شرکت‌کنندگان باقیمانده در معامله هسته‌ای به آن پایبندند.

  کلام آخر ایران: شرکای اروپایی برجام گام‌های عملی و مسوولانه بردارند

نشت وزیران خارجه اروپا با خطاب ایران هم همراه بود . سخنگوی وزارت امور خارجه تاکید کرد: انتظار ایران از شرکای اروپایی برجام، اتخاذ تصمیم‌ها و گام‌های عملی، موثر و مسوولانه در روند اجرایی شدن برجام است.«سیدعباس موسوی» روز گذشته گفت: دولت جمهوری اسلامی ایران بیانیه‌ها و موضع‌گیری‌ طرف‌های اروپایی برجام را با دقت و بر اساس میزان انطباق با تعهدات این دولت‌ها وفق توافق مزبور و مصوبات کمیسیون مشترک مورد بررسی قرار می‌دهد.

وی تاکید کرد: تداوم اقدامات داوطلبانه مبتنی بر حسن نیت جمهوری اسلامی ایران مطابق با برجام ریشه در متقابل بودن حقوق و تکالیف پیش‌بینی شده در برجام دارد و چنین مسیری نباید به عنوان یک جاده یکطرفه تلقی شود.

سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه انتظار ایران از شرکای اروپایی برجام، اتخاذ تصمیمات و گام‌هایی عملی، موثر و مسوولانه در روند اجرایی شدن آن است، اظهار داشت: هرگونه انتظار از ایران برای بازگشت به شرایط قبل از ۸ مه ‌۲۰۱۹ بدون اثبات اراده سیاسی جدی و توانایی عملی طرف‌های اروپایی در ایجاد توازن در انجام تعهدات بر اساس برجام و منتفع شدن عملی ایران از آثار لغو تحریم‌ها به نحو پیش‌بینی شده در برجام یک انتظار غیرواقع‌بینانه و مغایر با اهداف، منطق و محتوای برجام است.موسوی افزود: تکرار می‌کنیم تا زمانی که طرف مقابل متعهد باشد ما نیز به همان میزان متعهد می‌مانیم.