گورهای روبازی که مبارزان مشروطه در آن خوابیده‌اند

فکر می‌کنید تصاویر گورستان‌های مخوف که قبرها در دود محو شده‌اند، فقط ساخته و پرداخته ذهن کارگردانان فیلم‌های ترسناک است؟ مشابه این صحنه را می‌توانید در ‌گورستان امامیه تبریز و محل دفن شخصیت‌های برجسته فرهنگی و سیاسی ببینید، اینجا تکه‌ای دیگر از تاریخ فراموش شده تبریز است که گویا کسی قصد حرف زدن در این مورد و مرمت قبور قدیمی آن را ندارد.   این گورستان، قدمتی 120 ساله دارد و زمین آنکه بیرون از تبریز و در جایی به نام «یانیخ تپه» قرار داشته، متعلق به بانو «نورالسلطنه»، دختر مظفرالدین شاه و همسر «سید‌کاظم امامی‌طباطبایی» است. زمین این گورستان در سال 1275 به نام گورستان مسلمانان وقف شد، بسیاری از بزرگان از جمله خانواده امامی‌ها در این گورستان دفن شده‎اند، مزار تعداد زیادی از شهدای مشروطه مثل «ابراهیم قافقایچی» که در عاشورای 1330 قمری در میدان دانشسرای تبریز اعدام شد هم در گورستان امامیه قرار دارد. همچنین «میرزا آقا فرشی»، برادرش «غلام حسین فرشی» و «میرزا علی‌اکبر سراج» مدیر مسوول روزنامه تکامل از سران مشروطیت نیز در این گورستان دفن شده است. پیکر افراد مشهوری چون «صمد بهرنگی»، «آیت‌الله توتونچی غروی»، «میرزا عباسقلی واعظ چرندابی» و «آقا میرزا حسین واعظ» نیز در گورستان امامیه به خاک سپرده شده است. بررسی‌های میدانی ایسنا از این گورستان قدیمی نشان می‌دهد که قبور تخریب شده و به سر و سامان دادن اساسی نیاز دارد. تصاویر و فیلم‌های پیوستی این گزارش در روز پنجشنبه، بیستم تیر ماه ثبت شده‌اند، این مستندات تخریب بسیاری از سنگ مزارها را نشان می‌دهد. به محض ورود به این گورستان، بوی دود توجه حاضران را به خود جلب می‌کند، کمی جلوتر سیاهی‌ ناشی از سوختگی در کنار برخی مزارها کاملاً مشهود بوده و شعله بی‌جانی هنوز در جاهای دیگر در حال سوختن است. حاضران معتقدند که این زبانه‌های خفیف آتش ناشی از حرارت هوا و ته سیگارها است، اما دود ناشی از این آتش، علاوه بر آلوده کردن هوا، چهره سنگ قبرها و محیط را هم تخریب می‌کند. برای راه رفتن در این گورستان باید احتیاط کنید چرا که هر لحظه امکان دارد پای شما در یکی از گورهای روباز که سنگ قبر آن تخریب شده است، گیر کند. نکته تاسف برانگیز دیگر در این گورستان، گمنامی شخصیت‌های تاریخی برجسته همچون شهدای مشروطه و هشت سال دفاع مقدس، خاندان فرشی و صمد بهرنگی است، شاید بتوان گفت اینها دو بار مرده‌اند، یک بار به مرگ طبیعی و بار دگیر در یاد مسوولانی که ترجیح می‌دهند تا قبور این شخصیت‌ها با هیچ نام و نشانی مشخص نشود.  تعدادی از افرادی که برای سر زدن به امواتشان به این گورستان آمده‌اند از جولان زنده‌هایی که پیش از مرگ مرده‌اند در این مکان خبر می‌دهند و می‌گویند، شب‌ها این مکان به پناهگاهی برای معتادان تبدیل شده است. یک پژوهشگر مسائل تاریخی با ارایه مطالبی در خصوص تاریخچه گورستان امامیه تبریز به ایسنا می‎گوید: شهرداری در طی 10 سال اخیر اجازه دفن در این گورستان را نداده است و به نظر می‎رسد که پس از گذشت چند 10 سال، شاید یکی از برنامه‎های شهرداری تبریز، تبدیل این گورستان به پارک باشد که در این صورت، این گورستان به عنوان هویت تبریز از بین خواهد رفت. وی ادامه داد: چنین اتفاقاتی در تبریز در روزگاران گذشته رخ داده و یکی از گورستان‎های این شهر در سال 1308 توسط «میرزا محمد‌علی خان تربیت» تخریب شده است. کریم میمنت‌نژاد اضافه می‌کند: گورستان‌های تاریخی در استانبول جزو جاذبه‌های گردشگری بوده و علاوه بر شخصیت‎های مدفون در این گورستان، نوع سنگ‎ها، رسم‎الخط‎ها و سنگ نوشته‎ها نیز حائز اهمیت هستند و اهل تحقیق به این منابع مراجعه می‎کنند. گورستان امامیه تبریز به ویژه ضلع جنوبی آن به‌علت فرصت‌سوزی مسوولان امر و عملی نشدن شعارها، تبدیل به مخروبه‎ای متروکه شده است؛ ضلع جنوبی این گورستان که به‌علت خیابان‌کشی، بیرون از گورستان قرار گرفته، تبدیل به زباله دانی شده و سنگ مزارهای آن با انبوهی از علف‌‌های هرز پوشانده شده است و به زحمت می‎توان تشخیص داد که سنگ مزاری در اینجا قرار دارد. خواندن اسامی سنگ قبرها در این قسمت از گورستان که بی‌شباهت به گودال نیست، سخت بوده و سنگ مزارها بر اثر ترک خوردگی، در حال نابودی هستند. با توجه به قدمت این گورستان و مدفون بودن بسیاری از شخصیت‌های مهم در این مکان، اندکی توجه از سوی مسوولان ذی‌ربط می‌تواند این گورستان قدیمی را به یکی از جاذبه‌های تاریخی مهم برای گردشگران تبدیل کند.