سیاست کاخ سفید: راهبرد سردرگمی یا سردرگمی راهبردی؟
رسانه‌های غربی تصمیم‌های دولت «دونالد ترامپ» در مورد تمدید معافیت هستهای در کنار تحریم وزیر امور خارجه ایران و بستن مسیر دیپلماسی را ادامه سیاست‌های متناقض کاخ سفید می‌دانند. به گزارش ایرنا، واکنش متناسب جمهوری اسلامی ایران به خروج واشنگتن از برجام و بی‌عملی کشورهای اروپایی در اجرای تعهداتشان عامل بسیار مهمی در محاسبات مقام‌های غربی به ویژه کاخ سفید ارزیابی می‌شود.
پاسخ کوبنده تهران اگرچه موجب شده است واشنگتن هم با احتیاط بیشتری خط مشی‌های خود را دنبال کند اما دولت امریکا سیاست‌های متناقضی را از خود به نمایش می‌گذارد که نمونه‌های آن در چند روز اخیر تمدید معافیت هستهای ایران در قالب برجام و افزوده شدن نام وزیر امور خارجه کشورمان به فهرست تحریم‌ها است.
تهران در پاسخ به خروج «دونالد ترامپ» از توافق هستهای برجام و عملی نشدن تعهدات اروپا تاکنون دو گام را در قالب کاهش تعهدات برجامی برداشت. ایران تاکید کرده است اگر همین روند ادامه پیدا کند گام سوم را محکم تر برمی‌دارد.
برخلاف تبلیغات سنگینی که ترامپ از ماه گذشته در زمینه تشدید رویکرد فشار علیه ایران انجام می‌داد، رسانه‌های امریکایی اعلام کردند رییس‌جمهوری امریکا معافیت شرکت‌های فعال در برنامه صلح آمیز هستهای ایران را برای سه ماه تمدید کرده است.
همکاری هستهای بین‌المللی ایران با جامعه جهانی به ویژه در زمینه رآکتور آب سنگین اراک و مرکز هستهای فردو از جمله بندهای توافق برجام بود. به نظر می‌رسد ترامپ پس از مشاوره با نزدیکان خود رفع معافیت‌ها را فعلا در سیاست‌های ضدایرانی خود موثر ندیده است. به همین دلیل بسیای از رسانه‌ها همچون خبرگزاری «آسوشیتدپرس» ضمن اعلام خبر فوق، شرایط کنونی را آزمون سخت رویکرد فشار حداکثری ترامپ ارزیابی کردند.
تحلیلگر نشریه «پلیتیکو» نیز با اشاره به تصمیم ترامپ برای تمدید معافیت‌های هستهای اعتقاد دارد رییس‌جمهوری امریکا تندروها (بازها) علیه ایران را ناامید کرد. پس از همه تلاش‌هایی که از سوی کاخ سفید برای فشار حداکثری بر ایران انجام شد برخلاف خواست تندروها این فشار افزایش پیدا نکرد.
براساس این تحلیل گام‌های هستهای ایران موجب شده است تا برخی از قانون‌گذاران امریکایی با تندروها هم نظر شوند اما باید توجه داشت گرچه پایان دادن به این معافیت موجب افزایش فشار بر ایران می‌شد اما نه تنها می‌توانست آتش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن را شعله ورتر کند بلکه نارضایتی اتحادیه اروپا و خطر رو دررویی در منطقه را افزون می‌ساخت. تصمیم رییس‌جمهوری امریکا برای تمدید معافیت‌ها با وجود تاکید «جان بولتون» و «مایک پومپئو» برای افزایش فشاربر تهران، به پیشنهاد «استیو منوچین» وزیر خزانه داری اتخاذ شد.
این در حالی است که تا هفته گذشته ترامپ بر پایان دادن به همه معافیت‌های ایران تاکید می‌کرد. رسانه‌های امریکایی اقدامات رییس‌جمهوری امریکا را ارسال پیام متناقض دیگری در زمینه سیاست‌های کاخ سفید ارزیابی کردند که برآیند اظهارات تندروها و تلاش‌های دیپلماتیک بوده است. نمونه این دوگانگی در اجازه دونالد ترامپ به «رند پال» برای دیدار با مقام‌های ایرانی و ابراز تمایل وزیر امور خارجه امریکا برای سفر به تهران عنوان شده است. همزمان ترامپ هم در توییتر در مورد توانایی مذاکره‌ای ایران پیامی را منتشر کرد. البته تحریم «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران که در همین شرایط رخ داد گامی متفاوت و نشانه روشن سردرگمی کاخ سفید در اتخاذ یک راهبرد مشخص در قبال ایران است. با وجود این مسائل برخی تحلیلگران همچون «مایکل دورن» از پژوهشگران موسسه «هودسون» اعتقاد دارند دولت امریکا از این نکته در هراس بود که تمدید نکردن معافیت‌ها باعث افزایش سطح تنش شود.
وی افزود: اما پرسشی که باقی می‌ماند آن است که آیا برای ایالات متحده بهتر نیست مذاکره را هنگامی آغاز کند که فعالیت هستهای ایران جنبه مشروع دارد و قوانین و ناظران بین‌المللی از اروپا، روسیه و چین هم در آن مشارکت می‌کنند.
بطور قطع این رویکرد ارجح است. سیاست‌های غیرقابل پیش بینی دولت امریکا در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ، تنها باعث سردرگمی است. تمدید معافیت هستهای به عنوان یک حرکت مثبت درست زمانی رخ داد که وزارت خزانه داری امریکا وزیر امور خارجه ایران را در فهرست تحریم‌ها قرار داد. تارنمای خبری تحلیل «گلوبال نیوز» در گزارشی برنامه‌های ترامپ را دارای سیاست‌های متناقض در قبال ایران می‌داند به گونه‌ای که حتی رویکرد فشار حداکثری کاخ سفید را در مسیری مبهم قرار داده است. طبق این تحلیل، از نگاه حامیان ترامپ پایان دادن به این معافیت‌ها اقدامی منطقی در چارچوب افزایش فشار بر ایران دیده می‌شد اما همزمان می‌توانست باعث تشدید تنش‌ها میان کاخ سفید با ایران و حتی متحدان اروپایی شود. همین تصمیم هم به نقل از برخی منابع، در دولت ترامپ شکاف‌هایی را ایجاد کرد. این اختلاف نظرها بود که اعلام نظر نهایی کاخ سفید در مورد تحریم‌ها را دو بار به تعویق انداخت. به نوشته گلوبال نیوز این امور از مجموعه پیام‌های متناقضی هستند که ترامپ در مورد ایران صادر می‌کند و باعث سردرگمی طرفداران و حتی منتقدان رییس‌جمهوری ایالات متحده می‌شود. برخی کارشناسان معتقد هستند که ارسال پیام‌های نامشخص باعث تشدید منازعه در خلیج فارس می‌شود. یک کارشناس موسسه کارنگی هم بر این باور است مشکلی که همیشه وجود داشته این است که ایالات متحده سیاست منسجمی نداشت و همین امر پیام‌های نامشخصی را فرستاده است که موجب افزایش مخاطرات ناشی از اشتباه محاسباتی می‌شود. ترامپ همزمان که چرخه تشدید فشار بر ایران را تندتر به حرکت در می‌آورد به گونه‌ای وانمود می‌کند که مخالف درگیری است.
مهم‌ترین چهره حامی فشار بر ایران مایک پومپئو وزیر امور خارجه امریکا است که مانع از بسیاری از اقدامات تعاملی با ایران می‌شود. تحلیلگر گلوبال نیوز اعتقاد دارد این اقدامات نه تنها نزدیک‌ترین همفکران ترامپ را دلزده کرده بلکه باعث نارضایتی در آسیا و اروپا هم شده است. گفته می‌شود توافق اصولی برای تمدید ۹۰ روزه معافیت هستهای در کاخ سفید احتمالا از نتایج دیدار هفته گذشته سناتور رند پال با ظریف بوده است. شاید همین ترس از اثرگذاری وزیر امور خارجه کشورمان بود که تصمیم برای تحریم وی را در واشنگتن عملیاتی ساخت.
گزارش گلوبال نیوز می‌افزاید: این اقدام ترامپ در کنار حرکات نوسانی وی تندروهای دولت همچون وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی امریکا را دچار سرگردانی و نارضایتی کرده است. بولتون از مدت‌ها قبل خود را حامی حمله نظامی به ایران و تغییر نظام این کشور نشان داد. پومپئو نیز گرچه همین خواسته را دنبال می‌کند اما به اندازه بولتون به فکر حمله نظامی نیست. با این حال همان‌گونه که کارشناسان تاکید می‌کنند ترامپ با این اقدام خود بر ابهامات افزوده است.
روزنامه «واشنگتن پست» هم عنوان داشت اقدام ترامپ باعث دلسردی تندروها در کاخ سفید شد. تنش همیشگی در داخل دولت امریکا این بوده است که برخی کارشناسان تاکید دارند بخش‌هایی از توافق هستهای باید به عنوان چارچوبی برای مذاکرات آتی حفظ شود اما برخی دیگر همچون «مارک دوبوویتز» مدیر اندیشکده دفاع از دموکراسی تاکید دارند سیاست کاخ سفید افزایش حداکثری فشار است اما این معافیت در چارچوب چنین رویکردی احساس نمی‌شود.
اما همان‌گونه که رسانه‌های امریکایی تاکید دارند در هر صورت هدف این فشارها بازگرداندن ایران به میز مذاکره و امضای توافقی بهتر از برجام است. بنابراین واشنگتن از یک طرف نمی‌خواهد که در روند رویکرد فشار حداکثری مانعی ایجاد کند و از طرف دیگر به‌شدت نگران پیامدهای این تصمیم و اقدامات بعدی یا گام سوم ایران است. به همین دلیل است که برخی تحلیلگران همچون «داریل کیمبال» مدیر انجمن کنترل تسلیحات به کاخ سفید توصیه می‌کنند: در هر صورت فشار حداکثری کارساز نخواهد بود. این در راستای منافع ملی و بین‌المللی امریکا است که با تمدید معافیت‌ها، باعث ادامه همکاری هستهای با ایران شود.
