پایداری ایرانیان در شغل چقدر است؟

گروه اقتصاد کلان|

مطابق با بررسی‌های صورت‌گرفته از سوی مرکز آمار و مطالعات کاربردی سازمان برنامه و بودجه، از 23.8 میلیون نفر شاغل 10 ساله و بیشتر در سال 1397 حدود 4.2 میلیون نفر در بخش کشاورزی، 7.6 میلیون نفر در بخش صنعت، 11.2 میلیون نفر در بخش خدمات و بیش از 3 هزار و هشتصد نفر در فعالیت‌های نامشخص مشغول به فعالیت هستند. از این 23.8 میلیون نفر طول مدت اشتغال بیش از 16.5 میلیون نفر نیروی کار کمتر از 15 سال است.

به گزارش«تعادل»، هر فرد در صورت اشتغال رسمی‌ در کشور می‌تواند (بدون در نظر گرفتن موارد استثنا) پس از سی سال کار، بازنشسته شود. لذا بررسی وضعیت نیروی کار کشور از نظر طول مدت اشتغال، می‌تواند در برنامه‌ریزی‌های مربوط به منابع انسانی نقش اساسی ایفا کند. به علاوه این بررسی می‌تواند ساختار نسبی و جنسی اشتغال کشور را در ارتباط با طول مدت اشتغال در شغل اصلی شفاف کند. مطابق با بررسی‌های صورت گرفته از سوی وزارت کار، از 23.8 میلیون نفر شاغل 10 ساله و بیشتر در سال 1397 حدود 4.2 میلیون نفر در بخش کشاورزی، 7.6 میلیون نفر در بخش صنعت، 11.2 میلیون نفر در بخش خدمات و بیش از 3 هزار و هشتصد نفر در فعالیت‌های نامشخص مشغول به فعالیت هستند که از این 23.8 میلیون نفر طول مدت اشتغال بیش از 16.5 میلیون نفر نیروی کار کمتر از 15 سال است. نتایج آخرین بررسی‌های میدانی در کشور در سال 1397 نشان می‌دهد که ویژگی‌های 23.8 میلیون نفر شاغل در کشور به این شرح است:  طول مدت اشتغال در شغل اصلی بالغ بر 12.9 میلیون نفر از شاغلان کشور (حدود 54.2 درصد)، کمتر از10 سال (دهه اول اشتغال) است. همچنین طول مدت اشتغال در شغل اصلی برای حدود 6 می‌لیون نفر از شاغلان کشور (25.3 درصد)، بین 10 تا 20 سال (دهه دوم اشتغال) است. طول مدت اشتغال در شغل اصلی برای حدود 3.1 میلیون نفر از شاغلان کشور (13.2 درصد)، بین 30 -20 (دهه سوم اشتغال) است و طول مدت اشتغال در شغل اصلی برای حدود 1.7 میلیون نفر (7.3 درصد)، بیش از 30 سال است. این ساختار نشان می‌دهد، نیروی کار کشور از نظر طول مدت اشتغال بسیار جوان بوده و بیش از 16.5 میلیون نفر از نیروی کار کشور (69.5 درصد) طول مدت اشتغال‌شان کمتر از 15 سال است.

    برآوردی از میانگین طول اشتغال

بر این اساس، میانگین طول مدت اشتغال در کشور بیشتر از 11 سال و 11 ماه، برآورد می‌شود که این شاخص برای زنان حدود 10 سال و 5 ماه و برای مردان حدود 12 سال و 4 ماه است. میانگین طول مدت اشتغال در سال 1397 به نسبت سال 1396 کاهش داشته و از 12 سال و 1 ماه به 11 سال و 11 ماه رسیده است. این مقدار برای مردان در 12 سال و 4 ماه ثابت بوده و برای زنان از 10 سال و حدود 9 ماه به 10 سال و 5 ماه رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال 1397، به‌طور مطلق حدود 434 هزار نفر به تعداد شاغلان کشور نسبت به سال 1396، افزوده شده که از این تعداد حدود 34.6 درصد مربوط به زنان است. لازم به ذکر است که این مدت اشتغال برای مردان و زنان کمی‌ متفاوت است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود هرچه طول مدت اشتغال افزایش می‌‌یابد نقش زنان در اشتغال کمرنگ‌تر می‌شود. به عبارت دیگر زنان با اشتیاق بیشتری وارد عرصه فعالیت اقتصادی می‌شوند ولی بسیار زودتر از مردان از نیروی کار کشور خارج می‌شوند، که دلیل آن را می‌توان به عوامل اجتماعی از قبیل ازدواج، داشتن فرزند و... مرتبط دانست. به عبارت دیگر با افزایش اشتغال زنان، تمایل به حضورشان در بازار کار کمرنگ‌تر می‌شود. براساس این بررسی، بیش از 1.7 میلیون نفر از شاغلان (7.3 درصد) بیش از 30 سال در شغل اصلی خود فعالیت دارند. البته بخشی از نیروی کارکشور عمدتاً در بخش خصوصی به فعالیت اشتغال دارند و غالب آنان کارکنان مستقل، کارکنان فامیلی بدون مزد و کارفرماها است که در مقوله اشتغال رسمی‌ و قوانین بازنشستگی نمی‌گنجند.

    طول مدت اشتغال به تفکیک بخش‌های عمده اقتصادی

آخرین بررسی‌های میدانی در کشور در سال 1397 نشان می‌دهد که از 23.8 میلیون نفر شاغل 10 ساله و بیشتر، حدود 4.2 میلیون نفر در بخش کشاورزی، 7.6 میلیون نفر در بخش صنعت، 11.9 میلیون نفر در بخش خدمات و بیش از 3 هزار و هشتصد نفر در فعالیت‌های نامشخص مشغول به فعالیت هستند. همچنین از حدود 4.2 میلیون نفر شاغل در بخش کشاورزی، طول مدت اشتغال در شغل اصلی برای تعداد بالغ بر 1.5 میلیون نفر (37.9 درصد) کمتر از ده سال (دهه اول اشتغال)، حدود 956 هزار نفر (22.7 درصد) بین 20-10 سال (دهه دوم اشتغال)، حدود 711 هزار نفر (16.9 درصد) بین 30-20 سال (دهه سوم اشتغال) و حدود 947 هزار نفر (22.5 درصد) بیش از 30 سال است. بنابراین بیشترین و کمترین سهم مدت اشتغالِ این بخش در شغل اصلی، به ترتیب با 37.9 درصد مربوط به دهه اول اشتغال و با 16.9 درصد مربوط به دهه سوم اشتغال (20 تا 30 سال) است. این موضوع برای زنان و مردان شاغل نیز برقرار است.

همچنین با بررسی ساختار طول مدت اشتغال مشاهده می‌شود که نیروی کار کشور از نظر طول مدت اشتغال در بخش کشاورزی، با حدود 2.1 میلیون نفر (50.5 درصد) طول مدت اشتغال شان کمتر از 15 سال است. میانگین طول مدت اشتغال در این بخش حدود 18 سال برآورد شده است. از حدود 7.6 میلیون نفر شاغل در بخش صنعت، طول مدت اشتغال در شغل اصلی برای تعداد بالغ بر 4.2 میلیون نفر (55.5 درصد) کمتر از ده سال (دهه اول اشتغال)، حدود 2.1 میلیون نفر (27.7 درصد) بین 20-10سال (دهه دوم اشتغال)، حدود 896 هزار نفر (11.8 درصد) بین 30-20 سال (دهه سوم اشتغال) و حدود 391 هزار نفر (5.1 درصد) بیش از 30 سال است.

بنابراین بیشترین و کمترین سهم مدت اشتغالِ این بخش در شغل اصلی، به ترتیب با 55.4 درصد مربوط به دهه اول اشتغال و با 5.1 درصد مربوط به دهه چهارم اشتغال (30 سال و بیشتر) است.

 این موضوع برای زنان و مردان شاغل نیز برقرار است. همچنین با بررسی ساختار طول مدت اشتغال مشاهده می‌شود که نیروی کار کشور از نظر طول مدت اشتغال در بخش صنعت نیز بسیار جوان بوده و بیش از 5.5 میلیون نفر (72.4 درصد) طول مدت اشتغال شان کمتر از 15 سال است. میانگین طول مدت اشتغال در این بخش حدود 11 سال و 1 ماه برآورد شده است. همچنین از حدود 11.9 میلیون نفر شاغل در بخش خدمات، طول مدت اشتغال در شغل اصلی برای تعداد بالغ بر 7 میلیون نفر (59.2 درصد) کمتر از ده سال (دهه اول اشتغال)، حدود 2.9 میلیون نفر (24.6 درصد) بین 20-10 سال (دهه دوم اشتغال)، حدود 1.5 میلیون نفر (12.8 درصد) بین 33-20 (دهه سوم اشتغال) و حدود 405 هزار نفر (3.4 درصد) بیش از 30 سال است.

بنابراین بیشترین و کمترین سهم مدت اشتغالِ این بخش در شغل اصلی، به ترتیب با 59.2 درصد مربوط به دهه اول اشتغال و با 3.4 درصد مربوط به دهه چهارم اشتغال (30 سال و بیشتر) است. این موضوع برای زنان و مردان شاغل نیز برقرار است. همچنین با بررسی ساختار طول مدت اشتغال مشاهده می‌گردد که نیروی کار کشور از نظر طول مدت اشتغال در بخش خدمات نیز بسیار جوان بوده و بیش از 8.8 میلیون نفر (74.3 درصد) طول مدت اشتغال شان کمتر از 15 سال است. میانگین طول مدت اشتغال در این بخش حدود 10 سال و 4 ماه برآورد شده است.