تغییرات بازار پایه حاصل 18 ماه بررسی و مطالعه است

گروه بورس|

بازار پایه که بر پایه نوسان‌های بی‌مرز استوار بود، قرار است از روز یکشنبه پایه‌های خود را از دست بدهد. به گفته امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس ایران قرار است تا آخر هفته نوسان همه نمادهای بازار پایه روزانه ۳ درصد باشد. این تغییر در تابلوی «ب» که ۱۰ درصد بود و تابلو «ج» که دامنه نوسان ندارد، نیز تا پایان هفته ۳ درصد خواهد بود.

     در بازار پایه چه می‌گذشت؟

 بازار پایه در واقع به چار چوبی اطلاق می‌شود که در آن نمادهایی معامله می‌شوند که شرایط حضور در تابلوی‌های اصلی فرابورس یا بورس را ندارند. بر این اساس شرکت‌هایی در این بازارها پذیرفته می‌شوند که به هر دلیلی از شفافیت لازم به منظور اطلاع‌رسانی دقیق و به موقع برخوردار نیستند یا ساختار مالی آنها به گونه‌ای بوده که توانایی لازم برای سوددهی ندارند. تمامی این شرایط سبب می‌شود تا شرکت‌های یاد شده نتوانند به شکلی مناسب و به دور از ریسک‌های غیر معمول نظیر ریسک ورشکستگی در جهت تداوم فعالیت خود گام بردارند.

 بر این اساس نمادهای یاد شده قابل معامله در بازارهای اول و دوم فرابورس نبودند، در تابلوهای «الف»، «ب» و «ج» درج می‌شدند که هر یک از نمادهای یاد شده دارای سطح متفاوتی از ریسک و شرایط گوناگونی برای انجام معاملات بودند. به موجب مقررات یاد شده که آخرین بار در تاریخ 28 اردیبهشت سال 1395 به روزرسانی شده بود، از آن تاریخ مقرر شد تا تمامی تشکل‌های خودانتظام و نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان از قبیل بورس‌ها و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با دامنه نوسان 5 درصدی در تابلوی «الف» درج نماد شوند. نمادهایی که در این تابلو درج نمی‌شدند نیز تمامی شرکت‌هایی بودند که در تعریف فوق نمی‌گنجیدند، اما همچنان شرایط مورد نیاز برای حضور در تابلوهای عادی را دارا نبودند. تنها فرق معاملاتی نمادهای مورد اشاره در این بود که دامنه نوسان نمادهایی که در تابلوی «ب» درج می‌شدند روزانه

 10 درصد و تابلوی «ج» بدون دامنه نوسان بود. نمادهای این دو تابلو فاقد معافیت مالیاتی بودند و تنها دلیل تفاوت قانونی آنها در این بود که سهم‌های داد و ستد شده در تابلوی «ب» لازم بود تا در دوره مالی مورد رسیدگی، مفاد دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان را به تشخیص کمیته درج رعایت کرده باشند.

     قرار است در بازار پایه چه اتفاقی بیفتد؟

در نشست خبری مدیرعامل فرابورس ایران که روز گذشته پیرامون اصلاحات مقررات بازارپایه در محل این شرکت برگزار شد .  هامونی گفت: به موجب دستورالعمل جدید قوانین بازار پایه فرابورس برای قرار گرفتن شرکت‌های حاضر در بازار پایه در تابلوهای رنگی زرد، نارنجی و قرمز نماد شرکت‌های حاضر در بازار پایه از روز چهارشنبه ۱۳ شهریور تا روز ۲۵ شهریور متوقف خواهند بود. هدف اصلی مقررات جدید بازار پایه افزایش شفافیت و حاکمیت شرکتی در مورد شرکت‌های حاضر در بازار پایه است.

مدیرعامل فرابورس ایران در خصوص میزان لزوم توجه بازارگردان به قیمت پایانی برای قیمت‌گذاری گفت: دست بازارگردانان در خصوص قیمت‌گذاری باز است، البته باید حداقل حجم معاملات و دامنه مظنه در این خصوص رعایت شود. این موضوع با توانگری بازارگردان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ارتباط است و به‌طور حتم فرابورس رعایت این حداقل‌ها را نظارت و بررسی می‌کند.

     مرزهای دامنه نوسان تا به کجا می‌رسد؟

هامونی در ادامه به دلایل محدود کردن دامنه نوسان در این بازار اشاره کرد و افزود: با محدود کردن دامنه نوسان به مقیاس‌های جهانی در داینامیک شدن دامنه نوسان نزدیک خواهیم شد. در این شرایط برای حجم معاملات و نقدشوندگی آن با مشکلات کمتری مواجه خواهیم شد. به این ترتیب دیگر شاهد ایجاد صف‌های سنگین خرید و فروش نخواهیم بود؛ همچنین در دستورالعمل جدید برای این کار امکان افزایش تعداد جلسات حراج را هم داریم. وی تاکید کرد: با توجه به برگزاری مجامع شرکت‌ها و شفافیت اطلاعات موجود برای شرکت‌های سهامی، اکنون بهترین زمان برای اجرایی شدن دستورالعمل جدید بازار پایه است. اجرایی شدن این قانون سبب افزایش شفافیت و بهبود عملکرد بازار پایه می‌شود. در صورت نیاز در سال‌های آینده بازهم به اصلاحات قوانین موجود ادامه خواهیم داد. مدیرعامل فرابورس ایران در خصوص ورود صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهام و مختلط به بازار پایه بیان کرد: با هماهنگی سازمان بورس و اوراق بهادار درصدد ارایه مجوز به صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهام و مختلط هستیم تا بخشی از پرتفوی خود را تا سقف مشخصی به بازار پایه اختصاص دهند. هامونی در اهمیت نقش بازارگردانان اظهار کرد: در حال حاضر عمده بازار پایه در اختیار حقیقی‌ها بوده و حقوقی‌ها نقش کمرنگی در این بازار دارند، به کمک فعالیت صندوق‌ها در بازار پایه، حرفه‌ای‌ها نیز در بازار پایه حضور خواهند یافت، همچنین از ظرفیت‌های دستورالعمل جدید بازار پایه امکان حضور بازارگردان است که کمک می‌کند محدودیت دامنه نوسان یک، ۲ و ۳ درصد برای تابلوهای قرمز، نارنجی و زرد برداشته شود.

     مظنه‌ها تدریجی پنهان می‌شوند

وی تصریح کرد: در فاز کنونی اجرایی شدن دستورالعمل جدید بازار پایه مظنه‌ها مخفی نیست و سهامداران فعلا به‌طور آنلاین و آشکارا مظنه‌ها را مشاهده می‌کنند. در مراحل بعدی و برحسب تابلوهای مختلف به تدریج مظنه‌ها مخفی خواهند شد.

     امکان تکرار حراج در هر روز کاری

مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه طبق دستورالعمل جدید در روزهای دوشنبه هر هفته حراج معاملاتی نماد بازار پایه صورت می‌گیرد، گفت: جای هیچ نگرانی برای فعالان بازار وجود ندارد و این اختیار وجود دارد که تعداد حراج‌ها را طی هفته در صورت داشتن شرایط و صف خرید افزایش دهیم. البته آغاز حراج‌ها از روز دوشنبه است. در هر روز می‌توان یک حراج برگزار کرد و به تعداد روزها امکان تکرار حراج وجود دارد. در صورت تعطیل بودن رسمی روز دوشنبه، آغاز حراج روز سه‌شنبه خواهد بود.

     افزایش شفافیت در آینده

هامونی همچنین با بیان اینکه رنگ‌بندی تابلوهای بازار فرابورس دارای بار معنایی خاصی است، گفت: هدف این است که شرکت‌های بازار پایه برای افزایش شفافیت تلاش کنند و از تابلوی قرمز به تابلوی نارنجی سپس به تابلوی زرد و حتی به بازار پایه اول و دوم فرابورس ارتقاء پیدا کنند همان‌گونه که در حال حاضر ۱۵ شرکت حاضر در تابلوی نارنجی به تابلوی زرد ارتقاء پیدا کردند که قبلا ۱۱۲ شرکت در تابلوی زرد بودند الان این تعداد به ۱۲۷ شرکت افزایش پیدا کرده است و این ارتقاء ظرف دو ماه انجام شده است. وی اظهار کرد: افتخار ما این نیست که بازار پایه بزرگی داشته باشیم بلکه هر چه تابلوهای اصلی بازار بزرگ‌تر شوند این هدف بازار و هدف قانونگذار از دستورالعمل محقق شده است.

     از تصمیم‌گیری هیجانی اجتناب شود

هامونی در مورد ارزنده بودن سهام بازار پایه گفت: من به عنوان ناظر بازار فقط می‌گویم رفتار غیرطبیعی و دستکاری در قیمت سهام باید بررسی شود، اما به سهامداران همیشه توصیه می‌کنم از رفتارهای هیجانی خودداری کنند. در بررسی‌ها به این رسیدیم که یک گروه تلگرامی یا مسوول آن گروه با ایجاد جو روانی می‌خواست از رفتار هیجانی سهامداران سوء‌استفاده کند که با این گروه‌ها از طریق قوه قضاییه برخورد می‌کنیم و توصیه می‌شود سهامداران به اخبار و شایعاتی که در کانال‌های غیررسمی منتشر می‌شود، توجهی نکنند.

مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه قاطبه بازار به دستورالعمل جدید بازار پایه اعتماد کرده است، گفت: اکثر نمادهای بازار پایه روال عادی دارند و برخی مثبت هستند. هامونی در مورد نظارت بر معاملات نیز گفت: هر روز ساعت ۱۲ و نیم که بازار بسته می‌شود، نیم ساعت وقت بررسی وجود دارد که اگر به موردی برسیم که ظن و گمان دستکاری در قیمت باشد به صورت فعال وارد می‌شویم و عدم تایید معاملات آن نماد را اعلام می‌کنیم و از ساعت ۱۳ به بعد نظارت پس از معاملات انجام می‌شود.

     معاملات چهارشنبه ابطال نمی‌شود

وی همچنین در پاسخ به پرسشی در مورد اینکه امکان ابطال معاملات چهارشنبه گذشته در فرابورس وجود دارد، گفت: عملا طبق بررسی انجام شده این امکان وجود ندارد. مدیرعامل فرابورس ایران در مورد آینده بازار پایه گفت: در سال آینده با کمک اهالی بازار موارد دستورالعمل را به تدریج دنبال می‌کنیم و امیدواریم بازار آینده شفاف‌تر و با حاکمیت شرکتی بهتر و وضع معاملات روان‌تر باشد.

هامونی همچنین در مورد اینکه اگر یک شرکت بازار پایه تلاشی برای ارتقاء پیدا نکرد، ‌گفت: ‌قانون به ما اجازه نمی‌دهد که بگوییم شرکت از بازار سرمایه بیرون برود. تنها امکان این وجود دارد که شرکت در تابلوی قرمز بازار قرار گیرد، زیرا بعد از قانون برنامه پنجم دیگر اخراج کامل از بازار سرمایه نداریم. بلکه شرکت‌ها از تابلویی به تابلوی دیگر یا از بازاری به بازار دیگر منتقل می‌شوند.

مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه تابلوی قرمز پایین‌ترین تابلو در بازار پایه فرابورس به لحاظ درجه ریسک است، گفت: ما به عنوان ناظر بازار نمی‌توانیم در فعالیت بنیادی شرکت‌ها ورود کنیم بلکه خود شرکت‌ها باید تلاش کنند تا شفافیت آنها افزایش یابد.

     ارزندگی به شرط سودآوری و فروش

هامونی همچنین با بیان اینکه قیمت هر سهام بر اساس سود شرکت‌هاست، گفت: ناظر بازار نمی‌تواند به ساختار شرکت‌ها وارد شود که چرا فلان قدر فروش داشته یا سود داشته است یا چرا فلان تعداد کارمند دارد و ارزنده بودن سهام به خاطر سودآوری و فروش آن است.

     ناظر بر صحت معاملات بازار هستیم

وی گفت: ‌اگر به این نتیجه برسیم که یک شرکت حساب‌سازی داشته یا سود غیرواقعی داشته است آن موقع ورود پیدا می‌کنیم. به هر حال باید حاکمیت شرکتی در شرکت‌ها ارتقا پیدا کند، اما دستورالعمل بازار پایه کاری به تولید و فروش شرکت‌ها ندارد. باید حسابرس داخلی و حسابرس معتمد بورس باشد و شفافیت شرکت‌ها افزایش پیدا کند. مدیرعامل فرابورس ایران همچنین در مورد انحلال شرکت‌ها گفت: این کار بر عهده مجمع شرکت‌ها است که اعلام ورشکستگی کند و به قوه قضاییه اعلام شود اما اگر یک شرکت طبق قانون تجارت اعلام ورشکستگی کرد معمولا سهامداران نسبت به این امر اعتراض می‌کنند و برخی شرکت‌ها اصطلاحا با سیلی صورت خود را سرخ نگه می‌دارند و اعلام ورشکستگی نمی‌کنند و برخی نیز با به‌کارگیری شرکت‌های دانش‌بنیان خود را به‌روز می‌کنند.

     سفته بازی جزو ذات بازار سرمایه است

هامونی با بیان اینکه سفته بازی جزو ذات بازار سرمایه است گفت: مساله کج‌منشی و کج‌گزینی شرکت‌ها باید حل شود و فلسفه وجودی ناظر همین دو موضوع است و رفتار رگولاتور یا ناظر بازار خیلی اثرگذار است. وی با بیان اینکه حدود ۱۲ میلیون سهامدار فعال و غیرفعال در کشور ما وجود دارند، ‌گفت: این باعث افتخار کشور است که بورس ما مردمی است و هر روز حدود یک میلیون نفر سهامدار فعال به خریدو فروش اقدام می‌کنند که حتی برای بورس‌های اروپا هم این میزان یک رویاست.

مثلا بورس لندن قبلا بازاری برای اوراق راه‌اندازی کرد اما به خاطر رفتار هیجانی آن بازار را ۲۰ سال بسته نگه داشت و بعد از آن به این نتیجه رسید که باید بازار سرمایه‌اش مردمی شود. مدیرعامل فرابورس ایران گفت: هر روز حدود ۷۰۰ هزار معامله در فرابورس انجام می‌شود که حدود ۳۷۰ هزار معامله در بازار پایه است که خیر و برکت این بازار به حضور مردم است و ناظر از حق مردم دفاع می‌کند نه اینکه سیگنالی بدهد که مردم ضرر کنند.

     چالشی به نام کمبود سواد مالی

هامونی یکی از چالش‌های بازار را کمبود سواد مالی دانست و گفت: از دو شرکت استارت‌آپی برای افزایش سواد مالی کمک می‌گیریم. همچنین با پیشنهاد دکتر شاپور محمدی رییس سازمان بورس قرار است درس آشنایی با بورس وارد کتاب‌های درسی شود و هم‌اکنون حتی دیپلم بورس در دبیرستان وجود دارد که برخی از همکاران ما با دیپلم بورس به دانشگاه رفتند و اکنون در فرابورس مشغول کار هستند.

وی همچنین از پیگیری حقوقی و قضایی برای کانال‌های غیر‌سلامت که به هیجانی شدن بازار منجر می‌شوند، ‌خبر داد و گفت: دستورالعمل بازار پایه گامی رو به جلو است اما ادعا نمی‌کنیم با این دستورالعمل همه مشکلات این بازار پایه حل شود.

مدیرعامل فرابورس ایران همچنین مثال زد: ‌امروز در ساعت ۱۱ و ۱۷ دقیقه ۱۰ نماد در بازار پایه با صف فروش همراه بودند و ۱۷۲ نماد دیگر این مساله را نداشتند و ۲۵ درصد از نمادهای بازار پایه در این زمان مثبت بوده و بقیه صفر یا منفی و دارای صف فروش بودند. ۱۰ نماد دارای صف فروش است و توصیه من به سهامداران این است که هیجانی عمل نکنند.

     دستورالعمل جدید لازم‌الاجراست

هامونی در پاسخ به این پرسش که آیا اختیاری برای اجرای دستورالعمل جدید بازار پایه دارید، گفت: طبق قانون باید قوانین جدید بازار پایه اجرا شود و از روز چهارشنبه ۱۷ شهریور تا ۲۵ شهریور همه نمادهای بازار پایه فرابورس بسته می‌شود و باید قبل از آن طبق قانون این امر اطلاع‌رسانی شود، اما فعلا این نمادها کار می‌کنند و اگر این نمادها را نمی‌بستیم مردم نمی‌توانستند در صورت نیاز به پول سهام خود را بفروشند، بنابراین باید قبلا اطلاع‌رسانی شود. به عنوان مثال در دو روز کاری ۸۰۰ میلیارد تومان معامله انجام شده یعنی ۸۰۰ میلیارد سفارش خرید و این تعداد سفارش فروش بوده است. و ما روش‌های مختلف را در نظر گرفته‌ایم.

     ۱۸ ماه کارشناسی و بررسی

وی همچنین تصریح کرد: تصمیم دستورالعمل بازار پایه خلق‌الساعه نیست، بلکه ۱۸ ماه تلاش کارشناسی انجام شده و سهامداران نمایندگان کانون کارگزاران و سهامداران فعال در همین اتاق نشست خبری حاضر شدند و نظرات آنها را گرفتیم و به لحاظ قانونی باید اول اطلاع‌رسانی رسمی انجام شود و بعد نشست خبری برگزار شود و اطلاعیه رسمی فرابورس از طریق سایت رسمی اعلام می‌شود.

مدیرعامل فرابورس ایران همچنین در مورد تشویق شرکت‌های بازار پایه برای ارتقا گفت: اگر وضعیت شرکت‌ها از نظر شفافیت بهتر شود بطور اتوماتیک به تابلوهای بازار پایه می‌روند. همچنین در هیات پذیرش گرچه ترافیک کاری وجود دارد اما گفتیم جلسات فوق‌العاده برگزار کنند و با اولویت تقاضای ۱۵ شرکت بازار پایه که برای ارتقاء ارایه شده را بررسی کنند.

     پیشنهاد کاهش کارمزد در حال بررسی است

هامونی همچنین در مورد کاهش کارمزد برای بازار پایه گفت: این مطلب را به سازمان بورس پیشنهاد کرده‌ایم که اگر تصویب شد اطلاع‌رسانی می‌کنیم. این اقدام در جهت افزایش نقدشوندگی مطرح شده است. همچنین، تابلوی برتر نیز که در شرکت بورس مطرح شده در بازار فرابورس هم در حال پیگیری است.