ضربه تحریم و مدیریت ناصحیح بر پیکر دارو
از نخستین روزهای اجرای دور تازه تحریم‌ها علیه ایران، مقامات امریکایی، تاثیرگذاری تحریم‌ها بر حوزه بهداشت و سلامت ایران را یک «توهم» اعلام کرده بودند اما مسدود شدن فعالیت‌های مالی و بانکی از یک سو و محدودیت واردات از سوی دیگر عملا حوزه دارو و درمان را به انجماد کشاند تا جایی که بارها مسوولان با سازمان ملل درباره این موضوع مذاکره کرده و خواهان چاره‌اندیشی شدند. آخرین تلاش در این زمینه هم نامه سعید نمکی، وزیر بهداشت به تئودرو آدهانوم تدروس، دبیرکل سازمان جهانی بهداشت بود که با اشاره به «تحریم‌های ظالمانه و تصمیمات و اقدامات شتاب‌زده و نابخردانه زمامداران امریکا، از مجامع بین‌المللی به‌ویژه، سازمان جهانی بهداشت به عنوان مدافع حقوق سلامت شهروندان در عرصه جهانی خواست تا در برابر جنایات این دولت سکوت نکرده و اجازه ندهند، یک دولت با زورگویی و قانون‌گریزی، در کشوری که موضوع سلامت، محور اصلی برنامه‌های ملی حکومت است، این‌گونه بر سلامت مردم تاثیر منفی و مخرب بگذارد.» حالا بعد از مدت‌ها سرانجام سازمان ملل سکوت خود در برابر تاثیر تحریم‌ها بر حوزه دارو و درمان را شکست. آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل درباره این موضوع بیان کرد: افزایش چشمگیر قیمت داروها و کاهش سهام موجود، همراه با افزایش خطر فساد و موانع توسعه صنعت داروسازی، همچنان بر بخش بهداشت و درمان ایران تأثیر خواهد گذاشت که این امر می‌تواند منجر به افزایش مرگ و میر قابل پیشگیری و تأثیر منفی بر بهره‌مند شدن مردم از حق سلامت شود. او با اشاره به اظهارات مقامات ایران که ۹۷ درصد داروها در ایران تولید می‌شود اما به مواد اولیه وارداتی متکی است، گفت: داروهای خارجی به ویژه داروهای تخصصی مورد نیاز برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج همچون سرطان، بیماری‌های قلبی، تالاسمی و‌ام اس یا بیماری‌های نادر از اوایل سال ۲۰۱۸ در ایران کمیاب شده‌اند. البته پاره‌ای از اظهارات گوترش در تضاد با صحبت‌های مسوولان بهداشت و درمان در ایران است چرا که بارها بر این نکته از سوی وزارت بهداشتی‌ها تاکید شده که ایران با کمبود دارو مواجه نیست اما گوترش در صحبت‌های خود اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران با کمبود ۸۰ مورد دارویی مواجه است و بیمارستان‌ها کمبود دارو، تجهیزات پزشکی و کالاهای مصرفی را تجربه می‌کنند.
بی‌مهری دولت به بیماران خاص
اظهارات دبیرکل سازمان ملل البته در حالی است که برخی نمایندگان مجلس بر این باورند که اگرچه نمی‌توان از تاثیر تحریم‌ها در حوزه دارو و درمان چشم‌پوشی کرد اما بخشی از مشکلاتی که امروز بیماران به‌ویژه مبتلایان به بیماری‌های صعب‌العلاج را اذیت می‌کند ناشی از مدیریت ناصحیح و بی‌مهری بیمه‌هاست.
احمد همتی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس روز گذشته درباره این موضوع به خانه ملت گفت: شرایط تحریمی کشور برای بیماران خاص سخت‌تر از افراد دیگر است؛ تامین دارو برای این افراد هزینه مالی بسیار دارد و در برخی از موارد داروی مورد نیاز این افراد توسط سازمان‌های بیمه‌گر حمایت نمی‌شود، بخشی از این بی‌مهری ازسمت دولت است .
او افزود: بعد از شروع تحریم‌ها دارو و مواد غذایی یکی از مواردی بود که مورد تحریم قرار گرفت، برخلاف بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی که می‌گویند دارو و مواد غذایی جزو تحریم‌ها نیست؛ با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شویم زمانی که ارز برای کشور تحریم شد بنابراین توانایی هیچ گونه معامله‌ای در سطح بین‌المللی برای کشور وجود ندارد حتی اگر این معامله در حیطه دارو و مواد غذایی باشد.
نماینده مردم سمنان، مهدیشهر و سرخه در مجلس شورای اسلامی افزود: قبل از تحریم‌ها وزارت بهداشت و درمان، آینده نگری در حوزه کمبود دارو داشته و اقدامات لازم را بررسی کرده بود؛ در حال حاضر ۹۷ درصد داروها در داخل تولید می‌شود و حدودا ۳درصد داروها وارداتی هستند ولی با تمام این شرایط باز 3 درصد واردات دارو برای کشور هزینه مالی بسیاری به همراه داشته و دارد؛ در برخی از مواقع می‌توانیم بگوییم این سه درصد برابری می‌کند با 97 درصد دیگر با تمام این شرایط وزارت بهداشت در تلاش است تا 3 درصد داروی وارداتی را هم در داخل کشور تولید کند .
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس دهم یادآور شد: شرایط تحریمی کشور برای بیماران خاص سخت‌تر از افراد دیگر است تامین هزینه دارو برای این افراد هزینه مالی بسیار به همراه دارد در برخی از موارد داروی مورد نیاز این افراد توسط سازمان‌های بیمه‌گر حمایت نمی‌شود؛ این بی‌مهری ازسمت دولت است چرا که سهم بیمه در پوشش دادن این داروها از طرف دولت تامین نمی‌گردد و بیمه‌ها در ارایه خدمات دچار مشکل هستند چرا که به لحاظ تامین منابع درآمدی دچار مشکل هستند .
ارز دولتی و تحریم بانکی چه بر سر دارو آورد؟
این وضعیت در حالی است که پیش از این عباس کبریایی‌زاده، نایب‌رییس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران در مقاله‌ای که در نشریه امریکایی فارین پالیسی منتشر شد، نوشت: «تحریم‌های بانکی اعمال شده بر ایران بیش از پیش خطرناک هستند. این تحریم‌ها سبب ایجاد اختلال در روند دسترسی مردم ایران به ویژه افراد فقیر، سالخورده، کودکان، زنان و بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن به داروهای مورد نیاز آنها شده است. داروها بیش از پیش گران شده‌اند و کیفیت آنها نیز کاهش یافته است. وجود چرخه نامطمئن تهیه و تدارک سبب درمان ناکامل بیماری‌ها و مزمن شدن آنها شده است. این بحران زمانی تعمیق می‌شود که کاهش تولید در داخل سبب افزایش نیاز ایران به واردات دارو شود. همه این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که منابع دولت ایران کاهش یافته در حالی که دولت مجبور شده است داروها را با قیمت بیشتر وارد کند.»
اظهارات کبریایی‌زاده در حالی است که چندی پیش رییس سازمان غذا و دارو در نامه‌ای به بانک مرکزی از تخصیص نیافتن ارز به کارخانجات داروسازی به دلیل عدم رفع تعهدات ارزی ناشی از صادرات و واردات خبر داد. محمدرضا شانه‌ساز معاون وزیر بهداشت و رییس سازمان غذا و دارو امروز در نامه‌ای به غلامرضا پناهی معاون ارزی بانک مرکزی درباره این موضوع نوشت: «در سه هفته اخیر تعداد زیادی از کارخانجات داروسازی بنابه به دلایل مختلف از جمله عدم رفع تعهدات ارزی ناشی از صادرات و واردات در پرتال بانک مرکزی به عنوان شرکت غیرمجاز در تخصیص ارز رویت می‌شوند که امکان تخصیص ارز جهت تامین واردات دارو و مواد اولیه دارویی مورد نیاز امکان‌پذیر نیست. از آنجایی که تامین داروهای مورد نیاز کشور برمبنای برنامه‌ریزی و تعهدات این شرکت‌ها شکل گرفته است که با ادامه روند فعلی دچار کمبود و بحران بی‌سابقه ناشی از کمبود دارو در کشور خواهیم شد و صدمات غیرقابل جبرانی را به سلامت جامعه وارد می‌سازد با توجه به تطویل دوره وصول مطالبات شرکت‌های دارویی از مراکز درمانی و مشکل نقدینگی شرکت‌های مذکور خواهشمند است در صورت امکان دستور فرمایید تدابیری اندیشیده شود تا ضمن اعطای مهلت مشخص جهت تسویه حساب بعدی در اسرع وقت نسبت به رفع مسدودی تخصیص ارز برای کارخانجات دارویی اقدام مقتضی به عمل آید.»
بنابراین نه‌تنها تحریم‌های بانکی بلکه مناسبات ارزی داخلی هم به دلیل عدم شفافیت از سوی برخی واردکنندگان دارو، این حوزه را بیش از پیش ضعیف می‌کند.
