مقررات بازار پایه دوباره عوض شد

گروه بورس|‌

ثبات شرایط، ‌قوانین و مقررات حاکم بر بازارها، یک از مهم‌ترین فاکتورهایی است که می‌تواند سرنوشت ورود و خروج سرمایه‌گذاران از بازارها را مشخص کند. طی سال‌های اخیر، تزلزل مقررات در برخی از بازارها، ریسک غیرقابل پیش‌بینی را به سرمایه‌گذاران و بازیگران آن بازارها تحمیل کرده است. به عنوان نمونه می‌توانیم به مالیات گرفتن از سکه‌های پیش‌فروش شده بانک مرکزی در سال 97 اشاره کنیم که با بیان ناگهانی این موضوع، هزینه مالیاتی و به بیان واقع‌بینانه‌تر، ریسک سیستماتیک را افزایش دادند.

در واقع ریسک‌هایی که در بازارها وجود دارد در یک قاعده کلی، به 2 دسته سیستماتیک و غیرسیستماتیک تبدیل می‌شوند. ریسک‌های سیتماتیک، ‌به آن دسته از ریسک‌هایی گفته می‌شود که کنترل آن در اختیار سرمایه‌گذار نیست یا غیر قابل اجتناب هستند. نمونه عینی آن همین مالیات بر سکه‌های طلاست و موضوعاتی مانند نرخ تورم، بهره بانکی، سیاست‌های اقتصادی و سیاسی، نرخ ارز و… از دیگر مواردی هستند که می‌توانند به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سودآوری شرکت و در نتیجه قیمت سهام آن‌ تاثیرگذار باشند. توجه کنید که کنترل این ریسک‌ها در اختیار سرمایه‌گذار نبوده و به نوعی مربوط به سیستم است.

اما ریسک‌های غیرسیستماتیک که به واقع ریسک‌های منطقی بازارها هستند، این ریسک‌ها معمولا به عوامل کلان اقتصادی وابسته نبوده و ناشی از خصوصیات خاص شرکت‌ها هستند. برای مثال، اگر شرکتی که خرید سهام آن مدنظر سهامداران است، سهم بازار فروش محصولات خود را از دست بدهد، یا به دلیل نرخ‌گذاری‌های جهانی، با کاهش قیمت محصول تولیدی یا افزایش قیمت مواد اولیه روبرو شود، می‌توان گفت که این شرکت، ریسک غیرسیستماتیک دارد و برای خرید سهام آن، یا باید بررسی بیشتری انجام شود یا از ابزارهای پوشش ریسک استفاده شود.

   ریسک سیستماتیکی که پایان ندارد

زمستان سال گذشته، فرابورس ایران طی اعلامیه‌ای از تغییر مقررات بازار پایه فرابورس در خردادماه سال 98 خبر داد. اما تغییرات در خردادماه رخ نداد و به زمانی دیگر موکول شد. در همین مدت نیز جلسات کارشناسی با فعالان بازار برگزار شد و در نهایت مقرراتی بسیار پیچیده بر بازار 3 رنگ فرابورس حاکم شد که به یک روز حراج در وسط هفته داشت و نوسانات 1، ‌2 و 3 درصدی این بازارها را منوط به رخ دادن اتفاقات پیچیده‌ای مبنی بر مچینگ قیمتی در روز حراج منوط کرده بود.  25 شهریور ماه بازار پایه که چند روزی بسته شده بود، با این مقررات بازگشایی شد اما باز هم اعتراضات به پایان نرسید. به همین دلیل مقرر شد که از روز 4 مهرماه، مقررات مجددا عوض شود و با قوانینی شبیه به قوانین حاکم بر بازار اول، اما با نوساناتی 1، 2 و 3 درصدی کار خود را ادامه دهد.

اما این مقررات باز هم دوام نیاورد و در کمتر از 2 هفته، دوباره عوض شد. به این ترتیب قرار است در هر یک از تابلوهای زرد نارنجی و قرمز به ترتیب نوسانات به 5، 4 و ۲ درصد برسد. بنابراین ریسک غیرسیستماتیک، دوباره بر سر این بازار سایه افکنده و در واقع اجازه نمی‌دهد که سرمایه‌گذاران بتوانند با تکیه بر تثبیت قوانین این بازار، استراتژی‌های سرمایه‌گذاری خود را تدوین کنند.

   دلایل تغییرات جدید

در همین رابطه، محسن خدابخش، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار ضمن برشمردن مصوبات هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار با موضوع بازار پایه فرابورس، گفت: روز یکشنبه چهاردهم مهرماه جلسه‌ای با حضور فعالین محترم بازار پایه فرابورس ایران برگزار شد و باتوجه به تاکید همیشگی رییس محترم سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر کسب نظر از فعالین و خبرگان بازار سرمایه، موارد پیشنهادی در اولین جلسه هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار بررسی و بندهایی مصوب شد.

مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: بر اساس مصوبه امروز سازمان بورس و اوراق بهادار در صورت وجود صف خرید یا فروش در سه روز متوالی، چنانچه صف خرید یا فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل دو در ده هزار تعداد کل سهام شرکت باشد در جلسه معاملاتی بعد دامنه نوسان در هر یک از تابلوهای زرد نارنجی و قرمز به ترتیب 5، 4 و ۲ درصد خواهد شد و سپس دامنه نوسان به شرایط قبل بازمی‌گردد و محاسبات صف خرید و فروش مجددا پس از روز اعمال تغییر دامنه نوسان انجام می‌شود.

محسن خدابخش ضمن بیان اینکه حضور صندوق‌ها در بازار پایه یکی از پیشنهادات و درخواست‌های فعالین بازار پایه بود گفت: بر این اساس صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام می‌توانند تا ۱۰ درصد از دارایی‌های تحت مدیریت صندوق را در بازار پایه سرمایه‌گذاری کنند.

مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار افزود: در صورتی که قابلیت اتکا و به موقع بودن ارایه اطلاعات ناشر درج شده در بازار پایه مطابق دستورالعمل اجرایی افشای اطلاعات شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان بهبود یابد فرابورس ایران می‌تواند نسبت به ارایه پیشنهاد به سازمان در راستای افزایش نسبت سرمایه‌گذاری صندوق‌ها در بازار پایه اقدام کند.

وی ادامه داد: الزام ناشران بورسی حاضر در بازار سرمایه به افزایش شفافیت اطلاعات مالی یکی دیگر از درخواست‌ها بود و بر این اساس از تاریخ ابلاغ این مصوبه شرکت‌هایی که صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده آنها تا دو سال مالی متوالی ارایه نگردد مدیران شرکت علاوه بر جریمه نقدی حسب مورد سلب صلاحیت خواهند شد.

مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار افزود: با هدف ارتقای شفافیت شرکت‌های بازار پایه و با توجه به اینکه معاملات این شرکتها قبلا در بازار مورد معامله قرار گرفته است، در صورت درخواست ناشر، مقرر شد این شرکت‌ها در هیات پذیرش فرابورس در اولویت بررسی باشند.

وی عنوان کرد: با توجه به درخواست فعالان بازار پایه مبنی بر عدم اجرای مصوبه شورا در خصوص عدم نمایش مظنه‌های قیمت پس از شش ماه، تصمیم گرفته شد این موضوع در شورای عالی بورس مجددا مطرح شده و بر اساس مصوبه ایشان اقدام لازم صورت پذیرد.

خدابخش گفت: امکان انجام خرید اعتباری و قرار گرفتن سهام درج شده در بازار پایه به عنوان ارزش تضمین نیز مورد تصویب قرار گرفته و بر این اساس ضرایب مربوطه توسط کمیته پایش ریسک بازار تعیین و ابلاغ می‌گردد. وی ادامه داد اداره نظارت بر بازار سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت‌های بورس و فرابورس ایران نظارت‌های روزانه و آنلاین در بازار انجام می‌دهند و برخی از اقدامات پیشگیرانه از قبیل عدم تایید معاملات یا تذکرات کتبی و شفاهی از جمله این اقدامات است. و بعد نظارت‌های آنلاین تریگرهای فعال در بازار مورد بررسی ویژه قرار گرفته و تخلفات احتمالی به مرجع رسیدگی به تخلفات اعلام می‌گردد. با وجود این موضوع مقرر شد معاونت نظارت بر بورس‌ها و ناشران به شکل ویژه کدهای حقیقی و حقوقی فعال در بازار پایه را رصد کرده و در صورت احراز تخلف، علاوه بر پیگیری قانونی، موارد به شورای عالی بورس و اوراق بهادار گزارش گردد. در خصوص بازار گردانی در بازار پایه نیز با توجه به اینکه این موضوع در دستورالعمل‌های فعلی این بازار نیز وجود دارد مقرر شد در صورت درخواست برای بازارگردانی در این بازار موارد در اسرع وقت بررسی و نصاب‌ها تعیین گردد.

مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار افزود با وجود اینکه پیش از این نیز رویه این سازمان اخذ نظرات از فعالین و خبرگان بازار سرمایه بوده است و در خصوص بازار پایه نیز همین رویه اجرا شده بود عنوان کرد در خصوص بازار پایه مجددا موارد پیشنهادی نمایندگان فعالین بازار پایه که در جلسه کمیسیون محترم اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز حضور داشتند، بر اساس تاکید رییس محترم سازمان بورس و اوراق بهادار مجددا در هیات‌مدیره سازمان بورس اوراق بهادار بررسی و ترتیب اثر داده شد.

وی ادامه داد: سازمان بورس و همه بورس‌ها و فرابورس ایران همواره با فعالین بازار سرمایه و خبرگان این بازار در تعامل هستند و همواره موارد پیشنهادی مد نظر قرار گرفته است و امیواریم که در سایه این تعاملات بازار سرمایه پر رونقی داشته باشیم.

مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس و اوراق بهادار در پایان گفت‌وگو با سنا؛ به سرمایه‌گذاران توصیه کرد همواره از رفتار هیجانی در بازار سرمایه پرهیز و با علم و آگاهی داد و ستد کنند. وی ادامه داد: با توجه به توسعه روز افزون بازارهای مالی به سرمایه‌گذاران توصیه می‌شود همواره نسبت به افزایش سواد مالی خود اهتمام ورزیده و در صورت لزوم از خدمات شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری یا سبدگردان‌های دارای مجوز برای سرمایه‌گذاری استفاده نمایند.

وی همچنین عنوان کرد: سرمایه‌گذاری در واحد‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به ریسک‌پذیری افراد نیز راهکار دیگری برای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه است.