جهان به اصلاح‌طلبان اهل عمل نیاز دارد
دکتر اعظم ملایی|
محقق و پژوهشگر روابط بین‌الملل|
در حالی که جامعه جهانی تصور می‌کرد «گرتا تونبرگ»، نوجوان سوئدی حامی محیط زیست، به دلیل فعالیت‌هایش در زمینه دفاع از محیط زیست و البته ایراد خطابه آتشین در سازمان ملل و محکوم کردن سران کشورهای قدرتمند به نابودی محیط زیست، شانس بالایی برای گرفتن جایزه صلح نوبل دارد، کمیته نروژی صلح نوبل روز جمعه ۱۹ مهر (۱۱ اکتبر) در بیانیه‌ای ابی احمد علی، نخست وزیر جمهوری دموکراتیک فدرال اتیوپی را شایسته دریافت این جایزه شناخت. دستیابی به صلح و همکاری بین‌المللی و به خصوص ابتکار قاطعانه برای حل و فصل اختلاف مرزی با کشور همسایه، اریتره دلیل اصلی اعطای این جایزه عنوان شده است.
اتیوپی (حبشه سابق) که با 105 میلیون جمعیت، دومین کشور پر جمعیت در قاره آفریقا (بعد از نیجریه با 190 میلیون جمعیت) است، در شمال شرق قاره آفریقا و منطقه موسوم به «شاخ آفریقا» واقع شده است. این کشور تا قبل از 1993، به جهت قرار گرفتن در کنار ساحل دریای سرخ و نزدیکی با تنگه باب‌المندب از موقعیت استراتژیک ویژه‌ای برخوردار بود؛ لیکن با جدایی اریتره در این تاریخ، اتیوپی به کشوری محصور در خشکی تبدیل و تا حدودی از اهمیت سوق الجیشی آن کاسته شد.
البته اریتره در سال ۱۹۶۱ اعلام استقلال کرد و این امر به جنگی 30 ساله با اتیوپی منجر شد و حتی زمانی که پس از برگزاری همه پرسی اعلام استقلال کرد و در سال 1993 توسط سازمان ملل متحد به عنوان یک کشور مستقل پذیرفته شد، اختلافات مرزی آن با اتیوپی همچنان باقی ماند. اریتره و اتیوپی بین سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ میلادی درگیر جنگ مرزی تمام‌عیار شدند که حدود ۸۰ هزار کشته برجا گذاشت. در اوایل قرن بیست و یک (در فوریه ۲۰۰۱) دو طرف در الجزیره توافقنامه آشتی و آتش‌بس را امضا کردند، اگرچه پس از آن نیز به دلیل عدم اجرای کامل این توافقنامه روابط دو کشور متشنج بود. در نتیجه به دلیل تداوم تنش‌های منطقه‌ای و البته خشکسالی فراگیر، اتیوپی به یکی از فقیرترین کشورهای جهان تبدیل شده است و حدود 24 درصد مردم آن زیر خط فقر قرار دارند.
چنین وضعیتی سبب شد تا ابی احمد بلافاصله بعد از آغاز دوران نخست وزیری خود اعلام کند به نظر سازمان ملل در مورد استقلال اریتره احترام می‌گذارد و سرانجام در ماه جولای سال گذشته (2018)، دو کشور در مورد خط مرزی توافق کردند و قرارداد صلح بین آنها امضا شد.
ابی احمد که در دوران جوانی به عنوان صلح‌بان سازمان ملل متحد در رواندا خدمت می‌کرد و فارغ التحصیل دوره دکتری در حوزه «صلح و امنیت بین‌الملل» نیز هست، با آغاز به کار خود در دولت اتیوپی، تحولات چشمگیری در سیاست داخلی و خارجی این کشور ایجاد کرد. او که می‌دانست سال‌ها جنگ با اریتره اقتصاد و توسعه هر دو کشور را نابود کرده است، نخستین اولویت خود را به آرام کردن فضای روابط خارجی کشورش داد تا بتواند در سایه صلح و امنیت منطقه‌ای، به اصلاحات اساسی در فضای سیاسی اتیوپی بپردازد.
نخست‌وزیر اصلاح‌طلب اتیوپی که 43 سال سن دارد، بلافاصله بعد از آغاز به کار، وضعیت اضطراری در کشورش را لغو و بسیاری از زندانیان سیاسی را آزاد کرد، سانسور اینترنت را کاهش داد و تا کنون اصلاحات انقلابی زیادی مانند آماده‌سازی شرایط برای انتخابات آزاد و عادلانه انجام داده است. ابی احمد، همچنین درصدد ایجاد تغییراتی در وضعیت زنان برآمده است. وی نیمی از کابینه خود را از بین زنان انتخاب و از جمله پست مهم وزارت دفاع را به «عایشه محمد»، یک زن مسلمان محجبه واگذار کرد. وی همچنین برای نخستین بار یک زن را در راس دیوان عالی اتیوپی قرار داد تا در کشوری که تبعیض‌های جنسیتی بیداد می‌کند، احترام خود را به مشارکت زنان در کشور سازی نشان دهد. ابی احمد همچنین توجه ویژه‌ای به مسائل زیست‌محیطی دارد و در میان دولتمردان جهان صاحب رکورد کاشت بیشترین درخت است.
از این رو مروری بر سابقه و عملکرد نخست‌وزیر جوان اتیوپی نشان می‌دهد اعطای جایزه صلح نوبل امسال به وی یک پیام روشن و واضح دارد؛ در جهانی که پر است از جنگ‌های منطقه‌ای مزمن، فقر و توسعه‌نیافتگی سیاسی و اقتصادی، خاموش کردن و در بند کشیدن مخالفان سیاسی، نادیده گرفتن زنان و بی‌توجهی به محیط زیست، بشریت به رهبران جوان، پرانگیزه و مصممی نیاز دارد که پا را از مرز محدودیت‌ها و تنگ نظری‌ها فراتر بگذارند و برای «تغییر واقعی» شرایط موجود آستین‌ها را بالا بزنند. سیاستمدارانی که واقعیت‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی را به خوبی درک می‌کنند، اولویت را به امنیت، آسایش و رفاه ملت‌ها می‌دهند و فراتر از قومیت و جنسیت به سمت عدالت گام بر می‌دارند. سخنرانی‌ها و خطابه‌های آتشین در سازمان ملل هر چند اثرگذار است و می‌تواند آغازی برای تغییرات مهم باشد؛ اما جهان پر آشوب و نابرابر امروز نیاز به چیزی بیش از شعار و هشدار دارد.
منبع: دیپلماسی ایرانی
