توسعه و ثبات منطقه‌ای بدون ایران ممکن نیست
تاریخ نشان داده است که توسعه، شکوفایی، امنیت و ثبات در منطقه با شیوه‌ای غیرجامع و عدم مشارکت ایران امکان پذیر نیست. سرنوشت طرح امید به توانایی ایران در تبدیل این پیشنهاد به گام‌های استوار در راستای اعتمادسازی با همسایگان عربش و همچنین جلب حمایت جامعه بین‌المللی، از جمله ایالات متحده، بستگی دارد.
ایران از دهه 1990 میلادی به دنبال یک گفت‌وگوی منطقه‌ای جامع، مشابه با سازمان امنیت و همکاری اروپا (OESC) بوده است تا از طریق آن روابط بین کشورهای حاشیه خلیج فارس، یا به عبارت دیگر اجتماع تنگه هرمز، بهبود یابد. «طرح امید» نسخه به روزشده این ایده است.
ابتکار «صلح هرمز» یا «طرح امید» بر مبنای پاسخگویی و مسوولیت‌پذیری کشورهای منطقه در برابر تضمین صلح، ثبات و شکوفایی منطقه و تعامل با جامعه جهانی شکل گرفته و به دنبال تامین نفع حیاتی مشترک در حفظ آزادی کشتیرانی و امنیت انرژی برای همگان است. این طرح می‌تواند شروعی باشد برای بررسی گسترده مسائل امنیتی و همکاری در زمینه‌های گوناگون از جمله امنیت انرژی، کنترل تسلیحات، اقدامات اعتمادسازی، قراردادهای نظامی، ایجاد یک منطقه عاری از تسلیحات کشتار جمعی و معاهده عدم‌تعرض در اجتماع تنگه هرمز.
علاوه بر این، طرح امید به دنبال تشکیل یک کارگروه مشترک پیرامون مسائل مختلف است که ارایه اقدامات عملی برای گسترش تدریجی همکاری در زمینه هشدار زودهنگام، پیشگیری و حل کشمکش‌ها، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و انسان، سرمایه‌گذاری‌های مشترک در انرژی، ترانزیت و حمل و نقل و همچنین همکاری در امنیت سایبری را شامل می‌شود.
این اهداف فقط با پیروی از اصول همسایگی از جمله گفت‌وگو و احترام متقابل، احترام به حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و تغییرناپذیری مرزهای بین‌المللی، حل و فصل صلح‌آمیز تمام اختلافات، عدم‌پذیرش تهدید و استفاده از زور، عدم تعرض و عدم مداخله در امور داخلی یا خارجی یکدیگر و عدم‌پذیرش و عدم‌مشارکت در ائتلاف‌ها و اتحادیه‌ها علیه یکدیگر عملی خواهند شد. ایران همچنین مشارکت و حمایت سازمان ملل از این طرح را خواهان است تا منافع قانونی جامعه بین‌المللی تامین شود.
ورای منافع امنیتی طرح امید به ملاحظات کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز پرداخته است. با این حال، پنهان نیست که هدف نهایی ایران خروج ایالات متحده از منطقه است.
اما در این راهکار ایران خواهان خروج فوری نیروهای امریکایی نیست، بلکه بر عدم پذیرش و عدم مشارکت کشورهای منطقه در ائتلاف‌ها و اتحادیه‌های علیه یکدیگر تاکید می‌کند. یعنی تا زمانی که نیروهای امریکایی امنیت ایران را تهدید نکنند، همزیستی امکان پذیر است.
با توجه به شکاف‌های کنونی در سازمان همکاری خلیج فارس پذیرفتن پیشنهاد ایران پیرامون امنیت منطقه‌ای برای کشورهای عضو این سازمان دشوار است.
اگرچه کشورهایی مانند عمان، قطر، کویت و امارات متحده نیز در زمینه گفت‌وگوهای منطقه‌ای پیشنهادهای مشابهی داده‌اند اما مشکلاتی مانند تحریم قطر از سوی عربستان سعودی و امارات متحده عربی و همچنین نبود روابط دیپلماتیک بین عربستان و بحرین با ایران نیز باید مورد توجه قرار بگیرد.
تاریخ نشان داده است که توسعه، شکوفایی، امنیت و ثبات در منطقه با شیوه‌ای غیرجامع و عدم مشارکت ایران امکان پذیر نیست. سرنوشت طرح امید به توانایی ایران در تبدیل این پیشنهاد به گام‌های استوار در راستای اعتمادسازی با همسایگان عرب‌اش و همچنین جلب حمایت جامعه بین‌المللی، از جمله ایالات متحده، بستگی دارد.
روشن است که بیشتر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس آمادگی مشارکت نظامی بدون حضور ایالات متحده امریکا در منطقه را ندارند. اگرچه به نظر نمی‌رسد که این کشورها از پیشنهاد ایران استقبال گرمی داشته باشند اما زمان آن فرا رسیده است که تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس راهی مشترک برای خروج از بحران‌ها و دشمنی‌های کنونی بیابند.
منبع: دیپلماسی ایرانی
