تناقض در تحویل خودروهای معوق شده

تعادل|گروه صنعت|

تحویل خودروهای معوق شده در شرایط کنونی با دو تناقض روبه‌رو است. اولین مورد را می‌توان تاکید خودروسازان بر تحویل این خودروها به مشتریانشان عنوان کرد. این سخنان از سوی مسوولان خودروسازی در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از مشتریان همچنان از عدم تحویل خودرو و حتی عدم دریافت دعوتنامه برای تکمیل وجه گله‌مند هستند. برخی از مشتریان از تکمیل وجه خود پس از دریافت دعوتنامه می‌گویند که ثمره‌ای برایشان نداشته و باز هم از تاریخ مندرج در قراردادشان ماه‌ها می‌گذرد اما خبری از تحویل خودروهایشان نیست. و اما دومین تناقض را می‌توان در آمار ارایه شده از زمان پیش فروش‌ها دنبال کرد در برخی موارد خودروهایی که تولید آنها متوقف شده است همچنان پیش فروش شده و برخی از آنها نیز میزان تولیدشان بیش از پیش فروش‌های صورت گرفته است. این اتفاقات در حالی است که وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده است که خودروسازان برای تکمیل تعهدات خود تنها تا پایان امسال مهلت دارند و در صورت عدم تحویل خودروها توسط خودروسازانی که توان تحویل تعهدات را داشتند اما عامدانه و برای کسب منفعت از عمل به آن سرباز زدند، به تعزیرات معرفی خواهند شد. حال باید دید با توجه به شرایط به وجود آمده از سوی خودروسازان و نگرانی مشتریان از عدم دریافت خودروهایشان در این مدت عکس العمل دولت چه خواهد بود؟

  مشتریان منتظر

خودروسازی‌ها در سال گذشته با مشکلاتی مواجه شدند که به گفته خودشان باعث شد تا خودروهای آنها ناقص مانده و نتوانند به تعهدات خود به مردم پایبند باشند. همچنین خریداران به دلیل تاخیر در تحویل خودروها و بعضا درخواست افزایش وجه برخلاف قرارداد فی مابین آنها و خودروسازان دست به اعتراض زده و اعتصاب‌هایی را رقم زند. این سر و صداها باعث شد تا وزارت صنعت به این بحث ورود کرده و رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت علاوه پیگیری‌های خود در راستای تخلفات مالی خودروسازان و تغییرات مدیریتی به خودروسازان برای تکمیل تعهدات تنها تا پایان امسال مهلت دهد. همچنین او درباره خودروسازانی که به تعهدات خود عمل نکردند، تاکید کرد که شرکت‌هایی که توان تحویل تعهدات را داشتند اما عامدانه و برای کسب منفعت از عمل به آن سر باز زدند، به تعزیرات معرفی شدند. اما خودروسازان که پیش از این قرار بود تا پایان مهر ماه امسال تعهدات معوق خود را انجام دهد، همچنان دعوتنامه‌های تکمیل وجه را به دست خریداران نرسانده‌اند. این در حالی‌است که مسوولان زمان تسویه تعهدات معوق شرکت‌های خودروسازی را پایان مهر اعلام کرده بودند که پس از مدتی این زمان تا پایان سال تمدید شد. هنوز در مورد وضعیت فعلی این تعهدات، میزان دقیق آنها و زمان تسویه‌شان، اطلاعات دقیقی وجود ندارد.

بررسی‌های میدانی «ایرنا» نشان می‌دهد، بسیاری از خریداران از سال 96 تاکنون به دنبال دریافت خودرو ثبت نامی خود هستند؛ اما همچنان پیشنهادهای دیگری غیر از خودرو مورد نظر خود دریافت می‌کنند. پیشنهاد جایگزینی خودروهای ثبت نامی با خودروهایی کم‌قیمت‌تر از قبلی با پرداخت ما به التفاوت برای دریافت خودرویی با قیمت بالاتر که در صورت عدم پذیرش همچنان خریداران درگیر تحویل خودرو ثبت نامی خود هستند یا در صورت پذیرش و تبدیل آن به خودروهایی کم‌قیمت‌تر یکی از آنها دریافت و دیگری همچنان با بی‌تفاوتی خودروسازان در تحویل مواجه است. دلیل این رویکرد نیز این است که خودروهای ثبت نامی با افزایش قیمت رو به رو شده‌اند یا در برخی موارد به دلیل تحریم‌ها خودروهای پیش فروش شده قابلیت تولید ندارد.  حال اما خودروسازان طی اخباری اعلام کرده‌اند که تعهدات معوق خود را درباره فروش فوری ندارد و خریدارانی که تکمیل وجه خود را انجام داده‌اند، خودروهایشان را دریافت کرده‌اند. در واقع اگر بخواهیم به تفکیک پاسخ خودروسازان را مورد نظر قرار دهیم. مسوولان ایران خودرو اعلام کرده‌اند که ایران‌خودرو اکنون هیچ‌گونه تعهد معوق درباره فروش فوری ندارد و با افزایش تیراژ تولید و همدلی قطعه‌سازان، روند کاهشی تعهدات معوق سال ۹۷ و تحویل خودروهای ثبت‌نامی چشمگیر هم بوده است. بطوریکه فرشاد مقیمی، مدیرعامل ایران خودرو از روند کاهشی تعهدات معوق این خودروساز با موعد تحویل سال 97 و عرضه خودروهای ثبت نامی خبر داده و گفته است: از ابتدای امسال تا دوازدهم آبان ماه حدود 200 هزار دستگاه خودرو از تعهدات معوق تحویل مشتریان شده است. البته برخی از تعهدات نیز از سال قبل وجود دارند که به دلیل شرایط خاص اقتصادی کشور، خودروی آنها قابل تولید و تحویل نیست که پیشنهاداتی به مشتریان ارایه شده تا در صورت تمایل و رضایت، خودروی مورد نظر تبدیل و با تعیین تکلیف نهایی، خودروی تبدیلی به سرعت در لیست تحویل قرار گیرد. به گفته او، تعهدات معوق در فروش فوری محصولات شرکت در هفته اول مهرماه در حدود 3 هزار و600دستگاه بود که اکنون این شرکت هیچ‌گونه تعهد معوقی برای فروش فوری محصولات خود ندارد.  و اما در مورد تعهدات معوق خودروسازی سایپا نیز مجید باقری، قائم‌مقام مدیرعامل سایپا در امور فروش نیز چندی پیش اعلام کرد که تمام مشتریانی که در سال ۹۷ اقدام به تکمیل وجه کرده و پذیرش آنها در صف فاکتور قرار گرفته بود، خودروهای خود را دریافت کرده‌اند. او تاکید کرده که تعدادی از مشتریان هستند که در سال ۹۷ ثبت‌نام کرده‌اند اما باوجود صدور دعوت‌نامه، بنا به دلایل مختلف در مهلت مقرر نسبت به تکمیل وجه و پرداخت الباقی قیمت خودرو خود اقدامی نکرده‌اند. بدیهی است در این مورد، پس از صدور دعوتنامه جدید، در صورت تمایل به تکمیل وجه، خودروهای این دسته از مشتریان نیز با قید اولویت در فهرست برنامه تحویل قرار خواهد گرفت. باقری توضیح داد: مشتریانی نیز از سال قبل وجود دارند که به دلیل تحریم‌ها، خودروی آنها قابل تولید و تحویل نیست (نظیر ساندرو، برلیانس و...) که پیشنهادهایی به این گروه از مشتریان ارایه شده و در صورت تمایل و اقدام مشتریان به تبدیل و تعیین تکلیف خودروی ثبت نام شده، خودروی تبدیلی آنها به سرعت در لیست تحویل قرار خواهد گرفت. بر اساس اظهارات او، در بهمن ماه سال گذشته ۵۴۰ هزار تعهد معوق وجود داشت، اما از میزان دقیق تعهدات فعلی، آماری اعلام نشده است. اما در مقابل آمار و ارقام ارایه شده از سوی خودروسازان مبتنی بر انجام تعهدات معوق، همچنان خریداران بر عدم تحویل خودرو خود اصرار ورزیده و می‌گویند که پول آنها همچنان در دست خودروسازان باقی مانده و سود اندکی در سال‌های گذشته به آن تعلق گرفته است. این در حالی است که قیمت خودرو در کارخانه از قیمت آن در بازار بیشتر است و از آنجا که باقی مبلغ بر اساس قیمت روز با خریداران محاسبه می‌شود، این خریدار است که از هر دو سو متضرر شده است. همچنین در گزارش‌های میدانی آمده، که برخی از خودروسازان نیز پس از دریافت دعوتنامه و پرداخت وجه در قرار داد مدت زمان 60 روز را برای تحویل خودرو اعلام کرده بودند که در قرار داد 60 روز کاری ذکر نشده اما همچنان از زمان مذکور تاکنون 4 ماه گذشته و هیچ خبری از تحویل خودرو نیست. این در حالی است که ۱۴ شهریور ماه، مجید باقری، قائم‌مقام مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا در امور فروش، گفته بود: تمام خودروهای معوق سال گذشته و تعهدات مرتبط با سال ۹۷ را تا پایان مهرماه به مشتریان تحویل می‌دهیم .با توجه به تکمیل و تجاری‌سازی تعداد زیادی از خودروهای دارای کسری قطعات و همچنین اجرای موفقیت‌آمیز طرح عبور مستقیم و تولید تمام محصولات سایپا به‌صورت کامل، تا پایان مهرماه همه تعهدات مربوط به سال ۹۷، تحویل داده خواهد شد.

مشکلات تحویل خودروهای پیش خرید شده در انواع مختلف همچنان ادامه دارد و مردم نمی‌دانند که شکایت خود را باید به کجا ببرند که به نتیجه برسد. این مشکلات مردمی در حالی است که «عباس تابش»، رییس سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و معاون وزیر صنعت نیز ۲۶ خرداد ماه امسال گفته بود که خودروسازان تا پایان مهر ماه تمام تعهدات معوق خود را اجرا می‌کنند. تابش آن زمان گفته بود که بر اساس برنامه‌ای که دو خودروساز به ما اعلام کرده‌اند تا آخر شهریور و مهرماه تعهدات خود را بطور کامل ایفا می‌کنند. بنابراین پیش‌فروش‌ها برای مدت قبل از پایان تعهدات و تحویل معوقات ممنوع شد. در پی درخواستی که در یک برنامه‌ریزی جدید اعلام داشتند، اجازه پیدا کردند که به اندازه ایفای تعهداتشان بتوانند برای سال بعد پیش فروش داشته باشند. او در آنزمان با اشاره به فاصله بین بازار و قیمت‌گذاری‌ها که بر اساس سیاست‌ها باید 5 درصد باشد اما از آن هم بیشتر است، اعلام کرد که این فاصله ماندگار نیست و پیش‌بینی ما این است که با توجه به سیر نزولی که در قیمت‌ها شاهد هستیم به زودی تفاوت قیمت بازار و قیمت خودروسازان همان پنج درصد خواهد شد.

  تناقض در تولید خودرو و تعهدها

حال آمارها در ۵ ماهه اول امسال از افت 40 درصدی تولید خودرو حکایت دارد. براساس آخرین داده‌های آماری وزارت صمت، در حالی که تا پایان مردادماه امسال تعداد کل سواری‌های تولید شده در شرکت‌های خودروسازی ۲۹۱ هزار دستگاه محاسبه شده، این رقم در مدت مشابه سال قبل ۴۸۴ هزار دستگاه بوده است. از سویی دیگر، بنابر گزارشی که خودروسازان از تولید خود به بورس ارایه داده‌اند، در مجموع ۳۷۶ هزار و ۲۶۸ دستگاه انواع محصول سواری تا پایان شهریور در این سه شرکت به تولید رسیده است، در حالی که در نیمه نخست سال گذشته، این رقم بیش از ۵۳۶ هزار دستگاه بود. در واقع خودروسازان اصلی کشور در نیم‌سال ابتدایی امسال بیش از ۱۶۰ هزار دستگاه کمتر از مدت مشابه سال گذشته تولید داشته‌اند. این آمار از عملکرد شش ماه نخست امسال نشان می‌دهد، 8 خودروی عمدتا مونتاژی با توقف تولید در شهریور امسال مواجه شده‌اند. «سراتو»، «آریو»، «سوزوکی گرندویتارا»، «تندر۹۰ ایران‌خودرو»، «تندر۹۰ پارس‌خودرو»، «ساندرو»، «پارس تندر» و «دانگ‌فنگ» با توقف تولید مواجه شده‌اند. در چنین شرایطی، گفته می‌شود که آنها حداقل ۲۰۰ تا ۴۵۰ هزار تعهد معوق دارند. البته آمار دقیقی از میزان معوقات خودروسازان موجود نیست. در این راستا مهدی صادقی‌نیارکی، سرپرست معاونت صنایع وزارت صمت، دو هفته پیش اعلام کرد که از زمان ایفای تعهدات توسط خودروسازن ۲۶۲ هزار تعهد متعلق به سال ۹۷ و قبل از آن ایفا شده است و ۱۷۰ هزار تعهد معوق باقی مانده است. رییس سازمان حمایت از حقوق تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نیز از ۴۱۰ هزار خودرو تعهد معوق خودروسازان خبر داده بود.

  گزارش میدانی از خودروهای ثبت نامی

در همین حال، اما گزارش‌های میدانی از مردم نشان می‌دهد، از خودروهای ثبت نامی سال گذشته بسیاری تحویل داده نشده و قیمت خودروهای ثبت‌نامی با زمان اولیه آن بسیار متفاوت است. خریداران معتقدند که پیش خرید خودروها به ظاهر سود است اما آنها خودرو می‌خواستند نه پول؛ همچنین اگر به دنبال سود هم بودند در صورت سپرده‌گذاری در بانک بیش از این مقدار سود دریافت می‌کردند. معوقات «پراید» و «ساینا» در حالی‌است که سایپا در نیمه نخست امسال، پرتیراژترین خودروساز کشور بوده است. با وجود این، بر اساس آماری که سایپا به بورس ارایه کرده، این شرکت تا پایان شهریور امسال ۱۷۹ هزار و ۸۱۳ دستگاه محصول سواری را به تولید رسانده که در مقایسه با ۶ ماه نخست سال گذشته ۳.۲ درصد کاهش تیراژ داشته است.  گزارش‌های قبلی نشان می‌داد تولید «برلیانس» در گروه خودروسازی سایپا متوقف شده، با این حال در آمار «پارس خودرو»، تیراژی پنج دستگاهی برای این محصول در شهریور به ثبت رسیده است. خودروی «چانگان» نیز طی ۶ماه ابتدایی امسال، سه هزار و ۷۲۱ تیراژ داشته و بنابراین تولید آن ۵۵ درصد افت کرده‌، که میزان فروش آن نیز ۲ هزار و ۸۱۸ دستگاه بوده است. اما تولید دیگر محصول چینی سایپا یعنی «آریو» متوقف شده است. سایپا تا پایان شهریور امسال تنها ۱۲۰ دستگاه «آریو» به تولید رسانده که نسبت به ۶ ماه ابتدایی سال گذشته ۹۷ درصد افت را نشان می‌دهد.

از آن‌سو، ایران‌خودرو در ۶ ماه ابتدایی امسال تیراژ ۱۵۸ هزار و ۶۱۷ دستگاهی را به ثبت رسانده که نشان می‌دهد در مقایسه با بازه زمانی مشابه سال گذشته ۴۰ درصد کاهش تولید داشته است. بر اساس آخرین اطلاعات ارایه شده در سایت کدال، ایران‌خودرو در گروه «پژو» از ابتدای سال مالی تا پایان شهریور امسال، ۱۰۲ هزار و ۸۹۱ خودرو تولید کرده‌ است و در همین دوره، ۱۰۶ هزار و ۵۳۱ خودروی پژو فروخته است. این در حالی است که شرکت ایران خودرو طرح پیش فروش عادی خود از فردا آغاز می‌کند. در این طرح گروه محصولات «پژو405، سمند، پژو 206، پژو پارس، دنا و پژو 207 » با موعد تحویل مهر و آبان سال 99 عرضه می‌شود.

  پاسخ وزیر به تخلف در تعهدات معوق

در حالی که فضای تحویل خودروهای معوق همچنان مبهم باقی مانده است، وزیر صمت در گفت‌وگویی با ایلنا درباره گرانی برخی از خودروها و شکایت‌های صورت گرفته و تمهیدات وزارت صمت در این مورد، عنوان کرده است که علت گرانی برخی از خودروها مربوط به عرضه و تقاضای آنان در بازار است، هنگامی که ما از یک خودرو یک میلیون دستگاه تولید می‌کنیم اما بیرون کارخانه چیزی حدود 6 تا 7 میلیون متقاضی وجود دارد بدیهی است که آن محصول گران شود. رضا رحمانی معتقد است که این روزها فضای سرمایه‌گذاری در بازار خودرو تصحیح شده و دیگر آن دسته از خریدها که از سر نیاز نیست و برای انباشت سرمایه است را مشاهده نمی‌کنیم. بنا به اظهارات وزیر صمت، گاهی متقاضی یک محصول برای نیاز و استفاده نیست افراد از آن به عنوان سرمایه استفاده و با خرید آن به نوعی سرمایه‌گذاری می‌کنند. سعی شد با توجه به نیاز واقعی جامعه تیراژ تولید برخی از محصولات که مصرف‌کننده واقعی دارد را بالا ببریم که همین امر باعث کاهش قیمت آنان شده است، این نشان می‌دهد اگر عرضه و تقاضا مدیریت شود می‌توان جلو بسیاری از سواستفاده‌ها را گرفت. رحمانی درباره پیشنهاد جایگزینی خودرو به جای خودروهای پیش فروش شده و اینکه آیا این روند تخلف محسوب می‌شود یا خیر نیز توضیح داده است: باید دید که اتفاق برای کدام محصولات رخ داده است، آنهایی که تولید می‌شوند یا آن دسته از خودروهایی که بر اثر تحریم وارد نمی‌شوند. این اتفاق بیشتر برای خودروهای خارجی افتاده است که یا وارد نمی‌شوند یا اینکه قطعات‌شان برای تولید به کشور نمی‌آیند. اگر خودرویی تولید می‌شود اما به جای آن دیگر محصولات را به مشتری پیشنهاد می‌دهند این کار خلاف است اما اگر خودرو تولید نمی‌شود تخلف به حساب نمی‌آید. در صورت اتفاق دوم به خودروسازان پیشنهاد دادیم که با مشتری به تفاهم برسند زیرا در هر صنعتی مشتری مهم‌ترین اصل است و همیشه حق با اوست، بنابراین گفتیم سود و جریمه پرداخت کنند یا به طریق دیگری اقدام کنند.