منابع افزایش بنزین در رونق تولید هزینه شود

یک کارشناس اقتصادی در رابطه با افزایش قیمت بنزین می‌گوید: موفق بودن یا نبودن این طرح تنها به عملکرد و عزم دولت در به اجرا رساندن آن بستگی دارد. او می‌گوید: اگر این طرح کاملا به‌طور عینی اجرا شود زمینه‌ساز اتفاق‌های مثبتی در کشور از جمله کاهش میزان مصرف بنزین، کاهش ترافیک شهری و به نوعی انتقال ثروت از دهک‌های پردرآمدی جامعه به سوی کم‌درآمدی است.

به گزارش «تعادل» از ابتدای سال جاری بود که دولت آمار مربوط به یارانه‌های پنهان را منتشر و اعلام کرد که 450 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان مربوط به انرژی پرداخت می‌شود. در عین حال در آمارها و گزارش‌های سازمان برنامه و بودجه جزییاتی منتشر شد مبنی بر اینکه ثروتمندان 23 برابر فقرا از منابع یارانه‌های پنهان بهره‌مندند. همان زمان بود که بسیاری افزایش قیمت حامل‌های انرژی را پیش‌بینی کردند. با این حال به زعم بسیاری به دلیل تبعات سیاسی که برای این تصمیم پیش‌بینی‌ می‌شود دولت قدرت انجام چنین تصمیمی را نداشته باشد.

اکنون ولی به‌طور ناگهانی خبر رسید که نظام سیاسی عزم خود برای افزایش قیمت حامل‌ها را جزم کرده است. آن‌گونه که اخبار منتشر شده نشان می‌دهد طبق مصوبه سران سه قوه درباره قیمت بنزین، زین پس قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌ای 1500 و هر لیتر بنزین آزاد 3000 تومان محاسبه خواهد شد و در مقابل همان‌گونه که محمد باقر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرده است سازمان برنامه مکلف شده عینا همه منابع حاصل از اصلاح قیمت حامل‌های انرژی را در قالب کمک معیشتی به حساب سرپرستان خانوارها واریز کند.

در رابطه با جزییات این کمک معیشتی نیز نوبخت گفته است که دولت به خانوارها از یک نفر تا ۵ نفر، به میزان ۵۵ تا حداکثر ۲۰۵ هزار تومان پرداخت خواهد کرد و این کمک معیشتی یک هفته تا ۱۰ روز دیگر به حساب سرپرستان ۱۸ میلیون خانوار واریز می‌شود.

 اعلام این خبر از سوی دولت و مجلس چندان موجب رضایتمندی مردم نبود، به‌طوری که بسیاری از آنان به نحوی در شبکه‌های اجتماعی اعتراض خود را نسبت به این موضوع اعلام کرده‌اند اما این در حالی است که رییس‌جمهور افزایش نرخ بنزین را به نفع مردم دانسته و بیان کرده که این اقدام در جهت کمک به اقشار ضعیف جامعه بوده است. البته در میان کارشناسان اقتصادی کسانی بودند که از این تصمیم استقبال نکردند. مثلا فرشاد مومنی، کارشناس اقتصادی در نشست هفتگی موسسه دین و اقتصاد افزایش قیمت بنزین را اقدامی مخرب و غیرکارشناسی دانسته و اعلام کرد به باور او افزایش نرخ حامل‌هایی چون بنزین، موجب بالا رفتن میزان جنگل زدایی و در نهایت نابودی محیط زیست خواهد شد، از این سو رییس‌جمهور، رییس سازمان برنامه و بودجه و دیگر مسوولان مربوطه را به مناظره دعوت کرده است.

اما در مقابل کارشناس دیگری که تعادل به گفت‌وگو با او پرداخته است حذف یارانه انرژی بنزین را طرحی مفید می‌داند و موفق بودن آن را ابتدا به عزم دولت در به اجرا رساندن این طرح و سپس به زمان واگذار کرده است.

«تعادل» در گفت‌وگو با محمد هادی حق شناس کارشناس اقتصادی به این موضوع می‌پردازد که آیا حذف افزایش قیمت بنزین می‌تواند پروژه‌ای موفقیت آمیز باشد به‌طوری که دهک‌های کم‌درآمد جامعه از محل آن متنفع شوند؟ که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

  آیا افزایش قیمت حامل‌های انرژی مانند بنزین می‌تواند به نفع مردم باشد؟

اگر این طرح عینا متناسب با آنچه سازمان برنامه و بودجه و دستگاه‌های اجرایی متولی ذکر کرده‌اند اجرا شود، چند فایده بزرگ خواهد داشت، اول اینکه در کاهش میزان مصرف بنزین حتما اثر گذار خواهد بود، دوم اینکه آثار مثبت خود را به مرور در کاهش ترافیک شهری بروز خواهد داد و نکته مهم‌تر این است که اگر میزان پولی که از افزایش قیمت حامل‌های انرژی مانند بنزین استحصال می‌شود میان 60 میلیون نفر یا 18 میلیون خانوار توزیع شود، به نوعی انتقال ثروت از دهک‌های پر درآمدی برای دهک‌های کم درآمدی است.

 اگر بپذیریم که خانوارهای دهک پایین خودرو ندارند یا اگر هم دارند تعداد خودروهای دهک‌های پر درآمدی حتما بیش از دهک‌های کم‌درآمدی است، در این صورت به نظر می‌رسد در مرحله نخست هدفمند کردن یارانه‌ها که در آذرماه سال 89 صورت گرفت، پولی که میان مردم به ازای هر نفر 45 هزار تومان توزیع شد صرفا ناشی از افزایش قیمت حامل‌های انرژی نبود بلکه از سایر منابع هم اضافه شد، اما این‌بار تنها پولی که از محل افزایش قیمت بنزین قرار است حاصل شود میان مردم توزیع خواهد شد و این تفاوتی اساسی است، البته نکته دیگری که وجود دارد این است که ما در این مرحله تنها افزایش قیمت بنزین را داریم در حالی که در گذشته قیمت سایر حامل‌های انرژی هم افزایش پیدا کرده بود.

  آیا سطح عمومی قیمت‌ها افزایش پیدا خواهد کرد؟

در پی چندین باری که در دو دهه گذشته قیمت حامل‌های انرژی اضافه شد، سقف عمومی قیمت‌ها یا همان نرخ تورم در حد 2 الی 3 درصد افزایش یافت. طبیعتا در این مقطع هم نباید سطح عمومی قیمت‌ها بیش از این افزایش پیدا کند، اگر دولت در بازار‌های مختلف، چه حمل و نقل و چه بازار کالا و خدمات نظارت مطلوبی داشته باشد، به نظر می‌رسد که این طرح می‌تواند با کمترین عوارض دستاوردهای مهمی داشته باشد که از جمله این دستاوردها هم کاهش میزان مصرف است.

بالاخره طبق آماری که شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران اعلام کرده است، در هفت ماهه سال جاری میزان مصرف حامل‌های انرژی میان خانوارهای ایرانی نسبت به سال گذشته 10 درصد افزایش پیدا کرده است. اگر این روند تداوم داشته باشد به این معناست که سال دیگر باید بیش از 10 درصد به مصرف سوخت اضافه شود مفهوم دیگر این است که به‌طور مداوم باید به ساخت پالایشگاه‌ها پرداخت و روزی برسد که هر اندازه نفت تولید می‌کنیم صرفا جهت مصرف در داخل کشور تبدیل به فرآورده شود، بنابراین این طرح را از این منظر باید اجتناب‌ناپذیر دانست اما نباید فراموش کنیم که این طرح یک راه درمان نیست بلکه مسکنی موقت برای اقتصاد است.

  اقدامی مانند افزایش قیمت بنزین را اقدامی جهت اقتصاد کشور می‌دانید؟

 به هر علتی که در سال‌های گذشته تصمیم به افزایش قیمت حامل‌های انرژی مانند بنزین گرفتیم و به همان دلایل نیز امروز قیمت بنزین را افزایش دادیم در سال‌های آتی نیز مجبور خواهیم شد قیمت بنزین را افزایش دهیم، به این دلیل که اقدامات اصلاحی در بازار پول و مالی انجام نمی‌دهیم به عبارت دیگر اقدامات و سیاست‌های زیر ساختی و زیر بنایی را در پیش نمی‌گیریم تا تورم در اقتصاد ایران ایجاد نشود یا تورم کشور مطابق با استانداردهای جهانی به زیر 5 درصد برسد، تا زمانی که ساختارهای پولی و مالی در کشور به عنوان یک راهکار اساسی و بلندمدت اصلاح نشود، مجبور به تزریق مسکن‌های موقت به اقتصاد ایران هستیم.

  مسکن‌های موقت تا چه میزان می‌تواند روی اقتصاد و حتی رفاه مردم اثرگذار باشد؟

طبیعتا اثرات کوتاه‌مدت خواهد داشت، زمانی که سال 89 قیمت حامل‌های انرژی افزایش پیدا کرد و یارانه‌ها میان مردم توزیع شد، ضریب جینی در کوتاه‌مدت اصلاح شد و پس از آن دوباره به روال قبلی خود بازگشت. می‌خواهم بگویم اسم مسکن نشان‌دهنده موقت بودن تاثیر آن است. آرام بخش است اما موقت. اقتصاد ایران نیازمند اصلاحات ساختاری به خصوص در بازار پولی و مالی است. مبلغی که دولت اعلام کرده تا به عنوان کمک معیشتی به مردم پرداخت کند حدود 200 هزار تومان است، این مبلغ در کوتاه‌مدت حتما تاثیر مثبت دارد اما در بلندمدت باید چاره دیگری برای اقتصاد ایران اندیشید.

  برخی کارشناسان اقتصادی اذعان دارند افزایش قیمت حامل‌های انرژی منجر به جنگل‌زدایی و بوته کنی برای تامین نیازهای گرمایشی فقرا و کم درامدها خواهد شد و به نوعی این اقدام اثرات مخرب زیست محیطی را به دنبال دارد، ارزیابی شما چیست؟

این باور اشتباه است، چراکه تنها قیمت بنزین افزایش پیدا کرده است نه دیگر حامل‌های انرژی مانند گاز، ال ان جی و غیره، بنزین برای تامین نیازهای گرمایشی مصرف نمی‌شود و غالب خانه‌های مردم با گاز گرم می‌شود پس طبیعتا نه تنها افزایش قیمت بنزین آثار مخرب برای محیط زیست نخواهد داشت بلکه در کاهش آلودگی هوا و بهبود سلامت مردم تاثیر مثبتی به دنبال دارد، من گمان می‌کنم که شوکی در سمت افزایش نرخ تورم نخواهیم داشت و دولت نیز متعهد شده متناسب با تعداد خانوار به هر خانواده کمک‌معیشتی پرداخت کند.

  بهترین محل هزینه منابع حاصل از حذف یارانه‌های پنهان از دیدگاه شما؟

در مرحله اول که دولت تصمیم به توزیع این منابع در میان مردم گرفته است اما اگر قرار باشد این طرح ادامه داشته باشد بهترین محلی که می‌توان منابع حاصل از حذف یارانه بنزین را هزینه کرد، تولید است.