نسخه شبانه برای بنزین
سامری: مجلس برای رسیدگی به مصوبه افزایش قیمت بنزین جلسه علنی برگزار می‌کند
گروه انرژی|مولود حاجی‌زاده |
درست سه روز پس از آنکه وزیر نفت خواستار عدم توجه جامعه به شایعه‌پراکنی‌ها و توییت‌ها در خصوص سهمیه‌بندی بنزین شده و از مردم خواسته بود نگران این موضوع نباشند، به یک‌باره در نیمه‌شب پنج‌شنبه 23 آبان‌ماه، شبکه‌های اجتماعی، خبر سهمیه‌بندی جدید بنزین را به صورت گسترده در فضای مجازی منتشر کردند. خبری که این‌بار شایعه نبود؛ بنزین معمولی سهمیه‌ای هر لیتر 1500 تومان و بنزین غیرسهمیه‌ای 3000 تومان که این سهمیه برای خودروهای سواری 60 لیتر در ماه در نظر گرفته شد. این تصمیم که در نخستین ساعات صبح روز جمعه از سوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی تایید شد، نشان داد که برخلاف آنچه بیژن نامدار زنگنه گفته بود، مردم باید برخی شایعات را مد نظر قرار دهند . همین اتفاق هم افتاد.
پیشنهاد افزایش قیمت سوخت و سهمیه‌بندی آن ،که از مدتی قبل مطرح بود، از سوی «شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران سه قوه» به تصویب رسید تا در عین حال سهمیه‌بندی، افزایش قیمت و دو نرخی شدن بنزین در کشور به اجرا در‌اید. تصمیمی که برخی نمایندگان مجلس نسبت به آن اظهار بی‌اطلاعی کرده‌اند و برخی از آنها نیز با انتشار اخبار از آن مطلع شده‌اند. براساس مصوبه شورای عالی هماهنگی سران سه قوه، قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌ای 50 درصد و قیمت هر لیتر بنزین آزاد 200 درصد افزایش یافت و بنزین مجددا دو نرخی شد، موردی که حسن روحانی، به عنوان یکی از سران قوای حاضر در این شورا، چند سال قبل، بنزین دو نرخی را عامل ایجاد فساد دانسته و همین موضوع را دلیلی برای تلاش دولتش در راستای تک‌نرخی کردن بنزین عنوان کرده بود.
منابع حاصل از افزایش قیمت بنزین
چه می‌شود؟
پیش از آنکه تصمیم افزایش بنزین از کانال سران قوا مصوب و اجرایی شود، زمزمه‌هایی مبنی بر سهمیه‌بندی بنزین به منظور مدیریت یارانه سوخت مطرح شده بود. در این خصوص سازمان برنامه و بودجه طی گزارشی اعلام کرده بود که با اصلاح قیمت بنزین، ماهانه رقمی نزدیک به 3 هزار و 400 میلیارد تومان برای دولت درآمد ایجاد می‌شود که درآمد حاصل از آن به حساب سازمان هدفمندی یارانه‌ها برای واریز نقدی یارانه به حساب مشمولان دریافت یارانه نقدی اختصاص می‌یابد. کمااینکه روز گذشته پس از تایید رسمی خبر افزایش قیمت بنزین، پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، به نقل از حسن روحانی، گرانی بنزین را به نفع مردم خواند و اعلام کرد که منابع حاصل از اجرای این سیاست به حمایت یارانه‌ای از اقشار ضعیف اختصاص خواهد یافت.
پر شدن شکاف قیمتی بنزین ایران با همسایگان
کاهش سهمیه سوخت به ویژه بنزین، یکی از سیاست‌هایی بوده که به واسطه تفاوت نرخ این محصول در ایران با کشورهای همسایه و به تبع آن قاچاق سوخت از یک سو و اختصاص بخشی از درآمدهای کشور به یارانه تامین بنزین از سوی دیگر، مطرح بوده است. بر همین اساس تا پیش از خودکفایی در تولید بنزین، موضوع کاهش شکاف قیمت این محصول در ایران با فوب خلیج‌فارس و پس از خودکفایی، مساله کاهش یارانه تولید و توزیع بنزین در کشور موضوعی بوده که از سوی دولت‌ها مطرح شده است. در این خصوص عمده راهکارهای کارشناسی بر افزایش پلکانی و سالانه قیمت بنزین به جای شوک‌درمانی، معطوف بوده است. اما آنچه حالا در دستور کار قرار گرفت، همان شیوه شوک‌درمانی بود.
سایت گلوبال پترول پرایز، به تازگی آخرین قیمت بنزین در کشورهای مختلف دنیا در ماه نوامبر 2019 را اعلام کرد. طبق این گزارش، قیمت بنزین در ایران معادل 29 سنت (تا پیش از تصمیم افزایش قیمت اخیر) بوده است. در همین حال قیمت این محصول در برخی کشورهای همسایه به این شرح بوده است؛ افغانستان 65 سنت، پاکستان 73 سنت، عربستان سعودی 55 سنت، عراق 63 سنت، امارات متحده عربی 52 سنت و جمهوری آذربایجان 47 سنت. بر این اساس قیمت بنزین در ایران با متوسط نرخ 50 سنت فوب خلیج‌فارس دارای شکاف نسبتا بالایی بوده که این شکاف حاصل تثبیت چند سال قیمت بنزین در ایران و جلوگیری از اصلاح پله‌کانی نرخ سوخت بود. قاچاق بنزین از ایران ناشی از همین شکاف بوده است.
اما حالا با افزایش 50 تا 200 درصدی قیمت بنزین براساس مصوبه شورای عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا، شکاف قیمت بنزین کشور با همسایگان به حداقل خواهد رسید. براساس محاسبه قیمت بنزین برمبنای دلار 4200 تومانی، و با در نظر گرفتن میانگین 2250 تومانی بنزین (میانگین بنزین 3000 تومانی و 1500 تومانی)، قیمت بنزین در ایران به بیش از 50 سنت (حدود 53 سنت) می‌رسد. براین اساس دیگر بنزین به عنوان محصولی ارزان در ایران عرضه نخواهد شد.
اما آنطور که نرسی قربان، کارشناس اقتصاد انرژی به «روزنامه تعادل» می‌گوید، باتوجه به اینکه بنزین مورد نیاز ایران از طریق تولید داخل تامین می‌شود، باید به جای مقایسه آن با قیمت فوب خلیج‌فارس، قیمت بنزین عرضه شده را با هزینه تمام شده تولید آن در داخل کشور محاسبه کرد. در حال حاضر هزینه تولید هر لیتر بنزین در کشور حدود 33 سنت تمام می‌شود که اگر این رقم را با هزینه‌های مربوط به پالایش، انتقال و توزیع آن جمع کنیم، حدودا با قیمت کنونی آن سربه‌سر خواهد شد. این کارشناس اقتصاد انرژی با وجود آنکه از موافقان حذف یارانه بنزین است، شوک‌درمانی را راهکاری مناسب ندانسته و در این خصوص به «تعادل» توضیح می‌دهد: « افزایش قیمت باید به صورت سالانه اجرا می‌شد تا امروز در عین حذف یارانه سوخت، دچار شوک قیمتی نشویم. در حال حاضر چهار سال است که قیمت این کالا تغییری نداشته است. قطعا این سیاست یک شوک تورمی به همراه خواهد داشت اما معتقدم چاره‌ای جز افزایش قیمت بنزین وجود نداشت. کشور باید بتواند منابع مالی خود را تامین کند.»
دولت و احتمالا سران قوا، افزایش قیمت بنزین را به عنوان یکی از راهکارها برای کاهش هزینه‌ها و یارانه‌های تخصیص یافته به انرژی دنبال کرده‌اند. اما سهم بنزین از کل یارانه‌های انرژی کشور به چه میزان بوده است؟ آنطور که ساسان کاظمی‌ن‍ژاد، معاون حمل‌ونقل بهینه‌سازی مصرف سوخت روز پنج‌شنبه به خبرگزاری ایرنا گفته است؛ با در نظر گرفتن مصرف ۱۰۰ میلیون لیتر بنزین در کشور، دولت روزانه ۲۱ میلیون دلار یارانه پنهان به بنزین مصرفی پرداخت می‌کند.
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در سال 2018 معادل 69 میلیارد و 200 میلیون دلار یارانه برای سوخت‌های فسیلی داده که این میزان در مقایسه با سال 2017 حدود 43 درصد افزایش یافته است. براین اساس مجموع یارانه مربوط به محصولات نفتی کشور در این سال معادل 26.6 میلیارد دلار بوده است.
در این خصوص آنطور که سعید لیلاز، کارشناس اقتصادی که از موافقان تصمیم اخیر مبنی بر افزایش قیمت بنزین است، به «روزنامه تعادل» می‌گوید: «میزان یارانه انرژی در ایران بسیار بالا بوده و میزان افزایش در نظر گرفته شده برای قیمت بنزین، تنها حدود یک‌دهم یارانه‌های پرداختی در این بخش را جبران می‌کند که این یک‌دهم حدود 7 میلیارد دلار است و رقم قابل توجهی را شامل می‌شود.» او این را به گفته‌هایش اضافه می‌کند که؛ «بخش عمده یارانه پنهان انرژی در ایران مربوط به گاز طبیعی و گازوئیل است، به ویژه در خصوص گاز طبیعی که مصرف بسیار بالایی در کشور دارد.» جالب آنکه، لیلاز تبعات تورمی خاصی را متوجه افزایش قیمت بنزین در کشور ندانسته و معتقد است: «این مسائل نباید موجب توقف این سیاست شده و این حرکت مفید باید ادامه داشته باشد.»این اظهارات در حالی است که کمتر کسی تبعات تورمی اجرای این سیاست را رد می‌کند
مجلس جلسه علنی خواهد داشت
انتشار مصوبه شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا در خصوص افزایش قیمت بنزین که رویکردهای مختلفی را در سطح مردم و مسوولان کشور به همراه داشت، تا آنجا بود که آیت‌الله امامی کاشانی در خطبه‌های نماز جمعه این هفته تهران، نسبت به تبعات تورمی اجرای این سیاست تاکید و عنوان کرد: «باید در اجرای این تصمیم دقت کرد، افراد نباید به دنبال این باشند که حال که بنزین گران شد، همه‌چیز گران شود و بحران به وجود بیاید.» نمایندگان مجلس از دیگر افرادی بودند که واکنش‌های مختلفی به این مصوبه نشان دادند. یحیی کمالی‌پور، نایب‌رییس کمیسیون قضایی در این خصوص به ایسنا گفت: «نمایندگان مجلس به این لایحه رای نداده بودند و پیشنهاد افزایش قیمت سوخت در مجلس رد شده بود. بنده تا شب گذشته (پنج‌شنبه‌شب) از افزایش قیمت اطلاعی نداشتم.»
عبدالله سامری، عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در این زمینه به روزنامه تعادل گفت: « مدتی قبل کمیسیون انرژی این لایحه را رد کرد و به تبع آن این موضوع از کمیسیون خارج شد. اگر مبنای این تصمیم جلوگیری از قاچاق بنزین است، دولت می‌توانست با راهکارهای دیگری مثل سهمیه‌بندی منطقه‌ای آن را مدیریت کند.» او با تاکید بر اینکه این موضوع قرار است از سوی مجلس پیگیری شود، اضافه کرد: «مجلس روز یکشنبه 26 آبان‌ماه جلسه‌ای علنی تشکیل داده و مصوبه اخیر مبنی بر افزایش قیمت بنزین را مورد بررسی قرار خواهد داد.»
