مصرف بنزین در فاصله دو دوره سهمیه‌بندی
مصرف بنزین در نخستین روز اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین، معادل 20 درصد کاهش یافت، این خبری بود که سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران اعلام کرده بود. اما آیا اجرای سهمیه‌بندی در درازمدت به کاهش مصرف منتهی خواهد شد؟
کاهش مصرف بنزین، در کنار مولفه‌های دیگری همچون کاهش یارانه سوخت و کاهش قاچاق، از جمله دلایل سهمیه‌بندی عنوان شده است. کمااینکه مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران نیز به دنبال مصوبه اخیر، پیش‌بینی کرد که میزان مصرف بنزین با اجرای طرح سهمیه‌بندی بین 8 تا 10 درصد کاهش یابد. نگاهی به تجربه ایران در خصوص سهمیه‌بندی بنزین که نخستین‌بار به صورت رسمی در سال 1386 اجرایی شد، نشان می‌دهد که باوجود سهمیه‌بندی، میزان مصرف بنزین در کشور افزایش یافت. براساس آمارهای رسمی، متوسط مصرف بنزین در چهارماه نخست امسال به بیش از 95 میلیون لیتر افزایش یافت، که پیش از سهمیه‌بندی، پیش‌بینی‌ها بر این بود که میزان مصرف تا پایان امسال به حدود 100 میلیون لیتر برسد. آمارنامه مصرف فرآورده‌های نفتی کشور نشان می‌دهد که مصرف بنزین در کشور از اوایل دهه 80 با رشد یک‌باره‌ای همراه شد و از متوسط مصرف 37 میلیون لیتر به بیش از 50 میلیون لیتر در نخستین سال دهه 80 رسید. براین اساس میزان مصرف این محصول در نخستین سال دهه 80 چیزی بالغ بر 10 درصد رشد یافت. این روند ادامه یافت تا در آخرین سال پیش از اجرای سهمیه‌بندی بنزین یعنی سال 1385، مصرف بنزین به بیش از 73 میلیون لیتر در روز رسید. آغاز سهمیه‌بندی بنزین در تیرماه 1386 موجب روند نزولی مصرف این محصول در کشور شد و باعث شد ایرانی‌ها مصرف بنزینی که از این سال گران‌تر و با محدودیت بیشتر عرضه می‌شد را به میزان 12.5 درصد کاهش دهند و به 64 میلیون لیتر در روز برسانند. این سیاست موجب شد تا چند سال مصرف این سوخت در کشور با تغییرات محدود باقی بماند. اما از اوایل دهه 90 میزان مصرف بنزین مجددا با شیب رو به افزایش همراه شد. سال 1392 ایرانی‌ها 68 میلیون و 409 هزار لیتر بنزین در روز به باک خودروهای خود ریختند. سال 93 این میزان باز هم افزایش یافت تا اینکه در سال گذشته به بیش از 89 میلیون لیتر رسید. برآوردهای رسمی حاکی از آن است که میزان مصرف بنزین در فاصله نخستین سهمیه‌بندی در تیرماه سال 1386 تا آبان‌ماه 1398، حدود 31 میلیون لیتر در روز افزایش یافته است. اخرین آمار حاکی از مصر بیش از 95 میلیون لیتر مصرف بنزین در روز است .
قطعا باتوجه به افزایش تعداد خودروهای سواری در سطح کشور طی بیش از یک دهه، سوخت بیشتری توسط خودروها مصرف شده، اما موضوع آنجاست که نهایتا سهمیه‌بندی به کاهش میزان رشد مصرف بنزین منتهی نشده است. کمااینکه میزان تغییرات درصد رشد مصرف این محصول از سال 1366
(دو دهه قبل از اجرای سهمیه‌بندی بنزین)، گویای آن است که درصد مصرف سالانه بنزین، به‌طور میانگین رو به افزایش گذاشته است.
حالا همانطور که گفته شد، مسوولان نفتی دولت بر آنند تا با اجرای مجدد سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین، مصرف آن را بین 8 تا 10 درصد کاهش دهند. دور از ذهن نیست که باتوجه به رشد 50 تا 200 درصدی قیمت این محصول، این هدف تا پایان سال محقق شود، اما آیا باتوجه به تجربه قبلی، باید پس از مدتی انتظار افزایش مجدد قیمت بنزین را داشت؟
