چند پیشنهاد برای افزایش درآمدهای پایدار شهرداری
عباس ریاضت
کارشناس شهری
بحث درآمدهای پایدار شهرداری‌ها و دهیاری‌ها همیشه یکی از بحث‌های مهم و کلیدی در مدیریت شهری بوده است. اگر شهرداری‌ها نتوانند درآمد سالم و پایداری داشته باشند، به ناچار به سمت بنگاه‌داری و فروش تراکم خواهند رفت. به همین دلیل، پایدارسازی منابع درآمدی باید همیشه در اولویت برنامه‌های شهرداری‌ها قرار داشته باشد. برخی از راه‌های کسب این درآمد در سال‌های اخیر عبارت‌اند از اخذ عوارض نوسازی، عوارض کسب و پیشه و بهای خدمات مدیریت پسماند املاک مسکونی و غیرمسکونی. از عوامل رشد درآمد پایدار شهراری‌ها می‌توان به اصلاح ساختار وصول درآمدهای پایدار، اطلاع‌رسانی به شهروندان و مودیان، بهبود نظام وصول، پیگیری مسوولان درآمدهای پایدار ستاد و مناطق، توجه به فرآیند‌های هوشمند‌سازی و در نهایت تمایل به مشارکت شهروندان را نام برد. همچنین شهرداری‌ها باید برای صرفه جویی در هزینه‌ها، هر چه سریع‌تر قبض کاغذی را نیز حذف کنند و اخذ عوارض به صورت غیرحضوری و بدون نیاز به وجود قبوض کاغذی پرداخت شود. یکی دیگر از مشکلات اصلی شهرداری‌ها عدم وجود مدیریت واحد شهری است. سال‌های سال است در کشور بحث مدیریت یکپارچه شهری مطرح است اما هنوز محقق نشده چرا که دستگاه‌های دولتی راغب نیستند وظایف شان را به شهرداری‌ها و دهیاری‌ها محول کنند . لایحه درآمد پایدار شهرداری‌ها و دهیاری‌ها سال‌ها است در دولت و به دلیل اختلاف وزارت اقتصاد و وزارت کشور مسکوت مانده است، در حالی که چندین سال است که بر اساس قانون مصوب مجلس، دولت‌ها باید لایحه پیشنهادی خود برای مدیریت واحد شهری و درآمد پایدار شهری را به مجلس ارایه دهند که به تازگی این اتفاق افتاده است اما اجرایی شدن و نحوه پایدارسازی درآمدها باید با مشورت با نخبگان شهرسازی و مدیریت شهری و اساتید اقتصاد شهری صورت گیرد . متاسفانه خیلی مشخص نیست متولی سازمان شهرداری دولتی است یا یک نهاد عمومی. با توجه به وظایف شهرداری‌ها باید گفت امور جاری مستلزم یک درآمد پایدار است؛ به هر شکل وضعیتی که در شهرها رخ می‌دهد یک کار غیر عادلانه است زیرا عمده هزینه شهرها از افرادی که پروانه ساخت می‌گیرند، دریافت می‌شود و این یک کار غیرمنطقی است . چرا فقط شهروندانی که پروانه می‌گیرند باید هزینه خدمات مابقی مردم شهر را پرداخت کنند. در واقع شهرداری‌ها اگر پروژه‌ای داشته باشند، هزینه آن را فقط از این افراد می‌گیرند و بعضا اگر به مشکل کمبود بودجه مواجه شوند، ناچار از فروش بی‌رویه تراکم خواهد شد که این هم ظلمی است به آیندگان؛ چرا که ممکن است مشکل شهرداری با فروش تراکم حل شود اما مشکلات ناشی از این امر دامنگیر نسل بعد خواهد شد. بنابراین در بخش درآمد پایدار هر کس باید سهم خود را پرداخت کند. متاسفانه با وجود قشر دانشگاهی و تعداد زیادی از مهندسان شهرساز و طراحان و برنامه‌ریزان شهری، مدیران شهری ما از ظرفیت جوانان نخبه استفاده نمی‌کند . بسیاری از این جوانان تمایل دارند به صورت رایگان در پروژه‌های شهرداری‌ها حضور داشته باشند ولی در همان ابتدا با وضع قوانین دست و پا گیر و درخواست رزومه و سابقه کاری، دست رد به سینه آنها زده می‌شود. در صورتی که شهرداری‌ها از مهندسان رشته شهرسازی در پروژه‌های خود دعوت به همکاری کنند و تیم‌ها و گروه‌های استارت آپی تشکیل شود، می‌تواند کمک زیادی به بالا رفتن درآمدهای پایداری شهری صورت گیرد. معتقدم شهرداری باید یک قسمت جدید در مجموعه خود تعریف کند و یک اتاق به آن اختصاص دهد . نام این قسمت می‌تواند واحد همفکری شهرسازی باشد. در این واحد مسائل و مشکلات مختلف شهرسازی و شهرداری در اختیار متخصصان و استادان و دانشجویان شهرسازی و مدیریت شهری قرار داده می‌شود . این متخصصان با تشکیل گروه‌های تخصصی برای آن مشکل و برای همان محله، راهکار‌های مختلف را بررسی و پیشنهادات خود را به مسوولان و شهردار ارایه می‌دهند.همچنین سعی می‌کنند در مراحل اجرا نیز نظارت داشته باشند . شهرداری نیز قسمتی از درآمد حاصل از این طرح‌ها را در اختیار گروه قرار می‌دهد . در این گروه از هر دانشگاه نماینده‌ای وجود دارد که باید مباحث را با سایر دانشجویان دانشگاه به اشتراک گذاشته و از افراد علاقه‌مند در موضوع، دعوت به همکاری کند. بدین‌ترتیب راه‌های افزایش درآمدهای پایدار شهرداری به صورت پیشنهاد‌های اختصاصی همان محل، توسط متخصصان و اساتید مطرح و اجرا می‌شود. مدیران شهری باید از تکنولوژی روز در شهرها استفاده کنند و هزینه‌های خود را تا جای ممکن کاهش دهند. کاهش هزینه، خود یک درآمد پایدار است . برای مثال، می‌توان از آسفالت با کیفیت و طول عمر زیاد تولید شده با تکنولوژی روز استفاده کرد یا از بتن‌ها و رنگ‌های مقاوم در جدول‌بندی و نقاشی خیابان‌ها استفاده کرد تا بتوان در بلندمدت، هزینه‌ها را کاهش داد. همچنین با یکپارچه‌سازی نقشه‌ها و داده‌های شهری بین شهرداری و سایر ارگان‌ها مانند اداره برق و آب و فاضلاب و مخابرات، تونل مشترک انرژی ایجاد کرد تا از تخریب و بازسازی معابر و پیاده رو‌ها کاسته شود. باید در این زمینه شفاف‌سازی کامل صورت بگیرد بدین معنی که سامانه‌ای برای شفاف‌سازی درآمدهای شهرداری‌ها و دهیاری‌ها راه‌اندازی شود تا مردم بدانند هزینه‌ای که به شهرداری‌ها بابت عوارض و غیره پرداخت کرده‌اند، در کجا و توسط چه پیمانکارانی و تا چه زمانی اجرا خواهد شد زیرا شفاف‌سازی معجزه می‌کند.
