رونق مجدد دلالی بنزین؟
گروه انرژی| فرداد احمدی|
اجرایی شدن ناگهانی سه اتفاق بنزینی، یعنی سهمیه‌بندی بنزین، افزایش 50 درصدی قیمت سهمیه‌ای آن و سه برابر شدن قیمت این فرآورده نفتی به صورت آزاد کافی است تا حداقل در روزهای آغازین اجرا انتظار خلوت شدن جایگاه‌های عرضه سوخت را داشته باشیم. اما از قرار، جایگاه‌ها نه تنها خلوت‌تر نشده‌اند که حتی شلوغ‌تر هم شده‌اند. بررسی‌های میدانی «تعادل» نشان داد که بخشی از این ازدحام به دلیل مراجعات افراد سرگردانی است که هنوز از سرنوشت کارت‌های سوخت قدیمی خود مطلع نیستند و با مراجعه به پمپ‌های بنزین سعی می‌کنند پاسخی به ابهاماتشان پیرامون موضوع سهمیه‌بندی بنزین دهند. برخی از ازدحام خودروها نیز به دلیل استفاده از سوخت سهمیه‌ای در ابتدای ماه است. بررسی‌ها نشان داد که دلالی بنزین به معنای سازمان‌یافته آنکه چند سال پیش با محوریت کارت سوخت و به منظور قاچاق سوخت شکل گرفته بود، حداقل هنوز اتفاق نیفتاده و به گفته کارکنان پمپ بنزین‌ها، فقط برخی از رانندگان تاکسی که از خودروی خود استفاده نمی‌کنند، طی این روزها نسبت به فروش سهمیه بنزین خود به جایگاه‌های عرضه سوخت رجوع کرده‌اند.
ظهر سرد دوم آذرماه، تنها 8 روز از اجرای طرح بنزینی دولت گذشته بود و جایگاه عرضه سوخت یکی از خیابان‌های غرب تهران مملو از تجمع خودروها و موتورسیکلت‌ها بود. صف خودروها تا خیابان کشیده شده و صاحبان آنها با آرامش منتظر رسیدن نوبتشان نشسته بودند. اطراف کارکنان جایگاه را ازدحامی از مردم شکل داده بود که این ماموران با لباس فرم آبی رنگ خود، از زنان و مردانی که کارت سوخت به دست درصدد پرس‌وجو و گره‌گشایی از ابهاماتشان پیرامون سهمیه بنزین خودروی خود بودند، متمایز می‌شدند. حمید، مامور ردیف نخست جایگاه ضمن آنکه کار خودروهای سواری و موتورسیکلت‌های متقاضی بنزین را راه می‌انداخت، برخی از مراجعه‌کنندگان را به انتهای محوطه راهنمایی می‌کرد و به سوالات برخی دیگر پاسخ می‌داد. کارکنان این جایگاه سوخت برای آنکه بتوانند با سرعت بیشتری به امور مراجعان رسیدگی کنند، یک نازل بنزین در انتهای محوطه را به افرادی که صرفا برای امتحان کردن کارت سوخت و رویت میزان سهمیه بنزین شان به جایگاه مراجعه می‌کردند، اختصاص داده بودند تا در آنجا از وضعیت سهمیه کارت خود اطلاع کسب کرده و برای سایر افرادی که قصد سوخت‌گیری داشتند، مزاحمت ایجاد نکنند.
مشاهدات میدانی خبرنگار روزنامه تعادل از مراجعه‌کنندگان سرگردان به پمپ بنزین‌ها نشان می‌دهد که بیشتر این افراد به دنبال یافتن پاسخی برای سوالات خود درباره وضعیت کارت سوخت شان بودند. برخی از آنها کارت سوخت قدیمی خود را همراه آورده بودند و قصد داشتند برای نخستین‌بار آن را وارد دستگاه کرده و رمز فراموش‌شده آن را بیابند. عده‌ای نیز به دنبال آن بودند که نسبت به این موضوع مطلع شوند با اتمام ماه آبان، آیا سهمیه این ماه باقی مانده در کارت‌شان از بین رفته یا ذخیره شده است.
حمید که مشغول سوخت‌گیری برای یک خودرو است، می‌گوید؛ شلوغی جایگاه‌ها به دلیل آن است که برخی از مردم نگرانند سهمیه بنزین باقی مانده از آبان‌ماه خودروشان بسوزد و به همین دلیل آمده‌اند تا باک خودرو خود را پُر کنند.
طبق اطلاعیه شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی، سهمیه کامل آبان ماه خودروهای شخصی از بامداد روز جمعه ۲۴ آبان ماه به کارت سوخت شخصی آنها واریز شده و این سهمیه به مدت ۶ ماه قابل ذخیره است. با این حال بنا بر آنچه خبرگزاری تسنیم گزارش داده، سهمیه بنزین آبان‌ماه وانت‌بارها و تاکسی‌ها با شروع ماه آذر حذف شد و آن دسته از رانندگانی که از ساعت 24 یکم آذرماه تا بعدازظهر دیروز به جایگاه‌های عرضه بنزین مراجعه کرده بودند، از سوخت شدن باقیمانده سهمیه بنزین آبان‌ماه خود خبر دادند.
برخی از مسوولان اما دلایل دیگری نیز درباره شلوغی جایگاه‌ها مطرح می‌کنند و احتمال شکل‌گیری بازار دلالی برای بنزین دو نرخی را به عنوان یکی از دلایل مربوط به این موضوع مطرح می‌کنند. روز جمعه خبرگزاری ایرنا از قول ولی‌الله محمودی، رییس هیات امنای اتحادیه جایگاه‌داران سوخت کشور گزارش داد که علت شلوغی جایگاه‌های سوخت، دو نرخی شدن بنزین و دلال‌بازی برخی سواستفاده‌کنندگان است.
محمودی تأکید کرد که با توجه به سهمیه‌بندی و سوختن بنزین باقیمانده در کارت‌های برخی گروه‌ها همچون تاکسی‌داران، وانت‌بارها و آژانس‌ها در پایان هر ماه، این گروه اقدام به فروش بنزین در اطراف جایگاه‌ها و حتی فروش دبه‌ای می‌کنند که همین امر موجب شلوغی جایگاه‌های سوخت در سراسر کشور شده است.وی این را هم اضافه کرده بود که؛ شلوغی ابتدای هر ماه نیز به دلیل شارژ شدن کارت سوخت همه مشترکان است که می‌خواهند از بنزین یارانه‌ای خود استفاده کنند. به گفته رییس هیات امنای اتحادیه جایگاه‌داران کشور، طبق تجربه گذشته سهمیه‌بندی بنزین، از این پس در هشت تا ۱۰ روز پایان هر ماه شاهد هجوم مردم برای استفاده از بنزین دلالی و در یک هفته ابتدای هر ماه شاهد هجوم مردم برای استفاده از کارت‌های یارانه خواهیم بود.
پرس‌وجوهای خبرنگار «تعادل» از جایگاه‌داران و رانندگان حاضر در چند جایگاه سوخت حاکی از آن بود که طی روزهای گذشته مراجعاتی به پمپ بنزین‌ها برای فروش بنزین سهمیه‌ای وجود داشته است، اما تعداد آنها زیاد و چشمگیر نبوده است. رامین، از کارکنان یکی از جایگاه‌های سوخت غرب تهران است. او می‌گوید؛ که طی دو سه روز گذشته به‌طور میانگین روزانه 2 الی 3 نفر جهت فروش بنزین سهمیه‌ای خود به او پیشنهاد داده‌اند. آنطور که رامین توضیح داد؛ این افراد معمولأ صاحبان تاکسی‌هایی هستند که اکنون به دلایل مختلفی با خودروی خود کار نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند سهمیه بنزین شان را بفروشند. او ادامه داد که این افراد قیمت‌های مختلفی از 2200 تومان تا 2800 تومان برای فروش سهمیه بنزین خود پیشنهاد کرده‌اند. رضا از کارکنان جایگاه بنزین دیگری در مرکز تهران است. او به پیشنهاد خبرنگار «تعادل» که خود را فروشنده بنزین سهمیه‌ای معرفی کرد، پاسخ مثبت داد و گفت که به ازای هر لیتر 2500 تومان پرداخت می‌کند. او نیز بیان کرد که رانندگان تاکسی بیشترین مراجعه‌کنندگان برای فروش سهمیه بنزین هستند.
آیا دلالی سوخت به شیوه قدیم ممکن است؟
نخستین طرح سهمیه‌بندی کارت سوخت در سال 1386 اجرا و در سال 1394 به دلیل دستیابی به اهداف اولیه متوقف شد، اما کارت‌های سوخت
بلا استفاده‌ای که در دست مردم باقی ماند در سال‌های بعدی تبدیل به معضلی برای قاچاق سوخت از مرزهای ایران شد و در این مدت کشور با پدیده‌ای تحت عنوان مهاجرت کارت‌های سوخت از اقصا‌نقاط ایران به مرز‌ها روبرو شد. «روزنامه تعادل» در سال 97 با بررسی میدانی از جایگاه‌های عرضه سوخت تهران گزارش داد که در آن زمان بازار دلالی کارت سوخت به منظور قاچاق سوخت از مرزهای کشور امری فراگیر شده بود. جایگاه‌داران برخی از پمپ بنزین‌ها بدون هیچ ترسی از قانون به افرادی که برای پر کردن باک خودروی خود وارد پمپ بنزین‌ها می‌شدند پیشنهاد خرید کارت سوخت‌ها به مبلغ 50 هزار تا 100 هزار تومان را می‌دادند. جایگاه‌داران به مردم پیشنهاد می‌کردند که کارت سوخت خود را به آنان فروخته و سپس نسبت به سوزاندن کارت و دریافت المثنی اقدام کنند. در ادامه، برخی از ماموران جایگاه سوخت که اقدام به خرید کارت سوخت می‌کردند، کارت‌های خریداری شده را به شخص واسطه‌ای که در فواصل زمانی نسبتا منظمی از جایگاه عرضه سوخت بازدید می‌کرد، می‌فروختند و آن طور که کارکنان جایگاه‌های سوخت به «تعادل» گفتند، فرایند سوزاندن کارت سوخت و گرفتن المثنی حداقل 10 روز زمان می‌برد و در مدت همین 10 روز بود که کارت سوخت پیشین به لب مرز رسیده و برای امر قاچاق مورد استفاده قرار می‌گرفت.
اما این‌بار، کارکنان پمپ بنزین‌ها معتقدند که با فعال شدن مجدد کارت‌های سوخت و اجرای طرح جدید سهمیه‌بندی بنزین امکان شکل‌گیری کارتل‌های قاچاق سوخت با محوریت استفاده از کارت‌های سوخت کم است. علی، مامور جایگاه یکی از پمپ بنزین‌های غرب تهران معتقد است که حجم سهمیه بنزین موجود در کارت‌های سوخت خودروهای شخصی انقدر کم است که همه رانندگان ترجیح می‌دهند خودشان از سهمیه استفاده کنند و سهمیه مازادی برای آنها باقی نمی‌ماند. از نظر او دلالی‌های خردی که اکنون شاهد آن هستیم نیز در شهر و به مردم فروخته خواهد شد و حجم آن آنقدر نیست که افرادی را به قاچاق بنزین با محوریت استفاده از سهمیه کارت‌های سوخت ترغیب کند.
با وجود این به نظر می‌رسد که به منظور بستن مسیرهای قبلا طی شده قاچاق بنزین در کشور، لازم است که مسوولان طی ماه‌های آینده بر تعداد کارت‌های سوخت مفقودی و از رده خارج شده نظارت دقیقی را اعمال کنند.
