دو ماموریت ویژه در شرایط تحریم

تعادل| فرشته فریادرس|

سالروز ملی صادرات با تاخیر نزدیک به 45 روز سرانجام با رویکردی جدید اما حضور کمرنگ صادرکنندگان برگزار شد. صادرکنندگان در این مراسم، نسبت به سنوات گذشته فرصت بیشتری یافتند تا از دغدغه‌هایشان بگویند. از اینکه چگونه با وجود مسیرهای مسدود و بن‌بست صادراتی در شرایط تحریم‌ها، تلاش کردند کالاهایشان را با هر سختی که شده روانه بازارهای خارجی کنند و ارزآوری داشته باشند. اما گله مندیشان بیشتر از این بود که چرا دولتمردان پشت سر صادرکنندگان باسابقه وموفق نمی‌ایستند و ترس از حمایت دارند. دغدغه آنها این بود، تصمیم‌گر درعرصه صادرات زیاد است اما پاسخگو خیر. آنها اما درخواست‌هایی نیز داشتند؛ از حذف بخشنامه‌های مزاحم، رفع محدودیت‌های ارزی گرفته تا بازگشت مشوق‌های صادراتی. اما متولیان تجاری که به گفته خودشان تریبون را در اختیار صادرکنندگان گذاشته بودند، بر واگذاری مراسم روز ملی صادرات به بخش خصوصی تاکید کردند. در این میان اما، معاون اول رییس‌جمهور با صادرکنندگان همراه شد و از به تعویق افتادن این روز گله کرد. اسحاق جهانگیری در صحبت‌هایش از تله تحریم‌ها گفت و عبور از مسیر سخت صادرات نفتی وغیرنفتی را به تصویر کشید. او در همین حال، بر انجام دو ماموریت مهم تاکید کرد. ماموریت نخست این است که اقتصاد کشور را با رونق تولید و صادرات سرپا نگه داشت تا از اشتغال مراقبت شود. اما ماموریت دوم ومهم‌تر از نگاه جهانگیری، توجه به معیشت مردم است. او انجام این دو ماموریت را اتکاء به راه‌حل‌های سیاسی و اجتماعی دانست.

  دغدغه هایمان را بشنوید

در مراسم سالروز ملی صادرات روال بر این بود که متولیان دولتی به ایراد سخن می‌پرداختند. اما این‌بار به صادرکنندگان اجازه داده شد که در همان ابتدای مراسم از دغدغه‌هایشان بگویند. اولین صادرکننده‌ای که پشت تریبون قرار گرفت. محمدرضا انصاری نایب‌رییس اتاق بازرگانی بود. او در صحبت‌هایش بر این موضوع تاکید کرد برای رونق تولید باید به توسعه صادرات آنهم از غیرنفتی‌اش توجه شود. او مکانیزم بهره‌گیری از استعداد ملی در توسعه صادرات غیرنفتی را باید با بهره‌گیری از تجربیات سایر کشورها عنوان کرد. این فعال اقتصادی، خطاب به دولتمردان گفت: نترسید و پشت سر ۸ هزار صادرکننده بیایستید و آنها را حمایت کنید تا صادرات رونق گیرد.

 او این راهم گفت که اگر می‌خواهیم در صادرات آنهم در عرصه بین‌الملل حرفی برای گفتن داشته باشیم، باید سرمایه صندوق ضمانت صادرات را افزایش دهیم. براساس آمار اعلامی از سوی انصاری، دو کشور ترکیه و عربستان به ترتیب ۲ میلیارد و ۴ میلیارد دلار را به عنوان سرمایه صندوق ضمانت صادرات خود قرار داده‌اند، این در حالی است که با مصوبه مجلس قرار بر این بود که یک درصد از حقوق ورودی کالاهای وارداتی غیراساسی به عنوان مشوق صادراتی اختصاص یابد، اما بعد از مصوبه مجلس که چیزی حدود ۱۳۰۰ میلیارد تومان را برآور کرده بود، که بعد از گذشته چند سال هنوز عملیاتی نشده است.  انصاری به تاثیر جوایز صادراتی بر روند صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز گریزی زد وگفت: رشد صادرات خدمات فنی و مهندسی از 12 به 45 درصد به دلیل جایزه ۸ درصدی رخ داد، که اکنون این روند متوقف شده است. به گفته او، مجلس مصوب کرده و بودجه آن نیز تا ۶۰۰ میلیارد تومان نیز دریافت شده، اما چون نتوانستیم آن را هزینه کنیم، دوباره به خزانه برگشت. او این پرسش را مطرح کرد که چرا یک ایرانی بیرون از کشور ۸۰۰ میلیارد دلار را در یک شرکت مدیریت می‌کند؛ اما در ایران نمی‌تواند توسعه اقتصادی داشته باشد؟ این فعال اقتصادی در ادامه با استقبال از دریافت کارت ویژه برای صادرکنندگان نمونه که از سوی سازمان توسعه تجارت ایران طراحی و از امروز به صادرکنندگان نمونه اختصاص می‌یابد، گفت: وزارتخانه‌ها باید این کارت را قبول کنند تا آنها صادرات را رونق دهند. پس از پایان صحبت‌های انصاری، رییس شورای ملی زعفران فرصت صحبت یافت. محسن احتشام در ابتدای سخنانش از وجود کارت‌های بازرگانی یک بار مصرف در عرصه تجارت، انتقاد کرد وخواستار حذف بخشنامه بازگشت ارز صادراتی در حوزه کشاورزی به ویژه زعفران شد. او توجه به صادرات بخش کشاورزی مانند خشکبار و زعفران را در شرایط تحریم ضروری خواند و در عین حال، «حفظ بازارهای فعل»، «توسعه بازارهای صادراتی»، «ارتقای کیفیت و اثربخشی تولیدات بخش کشاورزی بر توسعه صادرات غیرنفتی» را مستلزم وجود یک سازمان تخصصی دانست. احتشام، «سامانه جامع تجارت و تفاوت بازار نیما با بازار واقعی ارز» را از دیگر معضلات صادرکنندگان بخش کشاروزی عنوان کرد.  این صادر‌کننده، در ادامه با اشاره به سیاست‌گذاری‌های نظام پولی و ارزی گفت: تولیدکننده و صادرکننده باید جایگاه خود را داشته و از نظام سوداگری و واسطه‌گری جدا باشند. احتشام همچنین محدودیت‌های ارزی را نیز مورد انتقاد قرار داد وگفت: صادرات محصولات کشاورزی نه تنها ارزبری ندارند، بلکه ارزآور نیز هستند. بنابراین انتظار می‌رود که بخشنامه‌های بازگشت ارز صادراتی کشاورزی به‌ویژه در محصول زعفران حذف شود.

در ادامه مراسم، رییس پارلمان بخش خصوصی به نمایندگی از صادرکنندگان پشت تریبون قرار گرفت واز رویکرد جدید برگزاری مراسم روز ملی صادرات تقدیر کرد. غلامحسین شافعی، توسعه صادرات را یکی از راه‌های ارتقای رفاه و توسعه اقتصادی دانست که بسیاری از کشورها با تکیه بر صادرات توانستند به رشد بالایی دست یابند. او محور اصلی در ایجاد درآمدهای صادراتی، را صادرات نفت عنوان کرد وگفت: این در حالی است که صادرات کشورهای دیگر تولید فنآورانه و قوی بوده است. رییس اتاق ایران، بر اصلاح برخی رویه‌ها و بخشنامه‌ها برای تسهیل امور صادرکنندگان و همچنین اصلاح نحوه تفکر کوتاه‌مدت و سطحی در تصمیم‌گیری‌ها تاکید کرد. شافعی، در ادامه با بیان اینکه صادرات کار سختی است، گفت: در عرصه جهانی باید با بسیاری از رقبای خارجی جنگید و هزینه کرد تا یک بازار جدید پیدا بشود.  رییس اتاق ایران، با تاکید بر اینکه یک‌متولی واحد برای سیاست‌گذاری امور صادراتی معرفی شود، بیان کرد: پاسخگویی مسائل صادرات کشور باید یک مرجع واحد باشد. بر همین اساس، بازتعریف سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی صادرات کشور باید مورد بازنگری واقع بشود و این سازمان نقطه متمرکز صادرات کشور شود. شافعی همچنین با اشاره به اینکه استرداد مالیات بر ارزش افزوده صادرکنندگان و ارتباط دادن آن به رفع تعهد ارزی، مشکلات بسیاری را پیش روی صادرکنندگان قرار داده، افزود: بر اساس برآوردها، 2 هزار تا ۲۵۰۰ میلیارد تومان پول صادرکنندگان در سازمان امور مالیاتی مانده، که این مشکلات صادرکنندگان را به لحاظ نقدینگی، دو چندان می‌کند؛ اما باید سوال کرد که آیا سازمان امور مالیاتی این ابزار را در اختیار ندارد که بازگشت مالیات بر ارزش افزوده صادرکنندگان، منوط به بازگشت ارز صادراتی شود.

  دغدغه هایتان را پیگیری می‌کنم

پس از آنکه سخنان صادرکنندگان به اتمام رسید. نوبت به سکاندار وزارت صمت رسید تا به دغدغه‌های آنها پاسخ دهد. رضا رحمانی، در ابتدای سخنان ضمن ابراز خرسندی از حضور معاون اول رییس‌جمهور، یک دلیل به تعویق انداختن مراسم روز ملی صادرات را مصادف شدن این روز با دهه آخر ماه صفر عنوان کرد، که برخی درخواست داشتند که این مراسم به بعد از این ماه منتقل شود؛ اما دلیل مهم دیگر این بود که شخصا به سازمان توسعه تجارت ایران اعلام کرده بودم که اتاق بازرگانی باید متولی برگزاری روز ملی صادرات شود. رحمانی افزود: اگرچه خواسته بنده به صورت کامل اجرایی نشده، اما به هر حال روز ملی صادرات باید با همکاری اتاق بازرگانی ایران برگزار شد. وزیر صمت، با بیان اینکه به نظریات اتاق و فعالان بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها همواره توجه می‌کنیم، گفت: نمونه آن ابلاغ سیاست‌های رمز ارزها با نظر و مشورت اتاق بود. رحمانی این قول را به صادرکنندگان داد که مسائل و مشکلات مطروحه در این‌ مراسم را علیرغم همه مشکلات پیگیری کند.

رحمانی، در محور بعدی صحبت‌های خود گفت: روزانه تولید ۴۴ قلم کالای تولیدی کشور را در کنار قیمت ۱۰۰ قلم کالای مصرفی مردم در بازار، رصد می‌کنیم، که از ۴۴ قلم کالای تولیدی مشخص شد که به جز دوقلم (خودرو و آلومینیوم) در برخی اقلام، با رشد تولید مواجه بودیم. او نیاز به سرمایه در گردش و تامین مالی واحدهای تولیدی برای افزایش ظرفیت تولید و فعالسازی ظرفیت‌های خالی را نیز مورد توجه قرار داد و افزود: افزایش نرخ ارز باید سبب جهش صادراتی بشود، اشکالات ساختاری برای نیل به این هدف باید اصلاح بشود. به گفته رحمانی، زیر ساخت‌هایی مانند پایانه صادراتی باید برطرف بشود، مشکلات باید اولویت‌بندی بشود، تخصیص منابع باید حساب شده باشد. وزیر صمت در ادامه اوراسیا را یک فرصت مناسب دانست و افزود: اوراسیا تجارت ۵۰۲ قلم کالا با ۵۶ درصد تخفیف را به ما ترجیح داده و ما ۳۶۰ قلم کالا با ۳۲ درصد تخفیف را به کشورهای اوراسیا ترجیح دادیم، تشکل‌ها و بخش خصوصی از این فرصت استفاده کنند.  پس از سخنرانی وزیر صمت وسایر مهمانان و قبل از اینکه معاون اول رییس‌جمهور به ایراد سخنرانی بپردازد، از صادرکنندگان نمونه تقدیر شد. در این مراسم۴۹ صادرکنندگان ممتاز و نمونه کشوری معرفی شدند، که به هشت صادرکننده ممتاز توسط معاون اول رییس‌جمهوری، تندیس بلورین اهدا شد. سپس از ۳۶ صادرکننده نمونه ملی تقدیر و تندیس زرین به آنها اهدا شد.

  راه عبور از تله تحریم‌ها

پس از برگزاری مراسم تقدیر، معاون اول رییس‌جمهور در اظهاراتی، مسیر صعب‌العبور صادرات در فضای تحریم‌ها را ترسیم کرد و از موانع و سنگلاخ‌های پیش روی صادرات نفتی و غیرنفتی سخن گفت. اسحاق جهانگیری، گفت: فردی که در شرایط سخت کنونی برای کشور صادرات انجام می‌دهد، فرد شریفی است که خوب تشخیص داده که در این مقطع، نیاز کشور کجا است و باید به چه کاری بپردازد. البته او، از اینکه چرا روز ملی صادرات که روز تقویم رسمی کشور ثبت شده، انجام نشده، گلایه کرد.

جهانگیری در ادامه با اشاره به اینکه دو سال از فشار جدید دولت امریکا علیه ملت بزرگ ایران می‌گذرد و امریکایی‌ها بعد از توافق برجام که فضا را برای رشد و توسعه کشور فراهم کرد، در یک تعامل بین‌المللی مناسب قرار گرفتیم، گفت: با بهانه تغییر رییس‌جمهور در امریکا، به تمام توافقات پشت پا زدند و برجام را زیر پا گذاشته و با خروج خود از برجام، فشار بسیار سنگینی علیه ملت ایران اعمال کردند. به گفته جهانگیری، تصور آنها این بود که در اثر فشار و جنگ اقتصادی، اقتصاد ایران فروپاشی می‌شود و اعتراضات در جامعه شکل خواهد گرفت و در نهایت جمهوری اسلامی ایران به فروپاشی می‌انجامد؛ آنها حتی به فروپاشی تمامیت ارضی ایران هم فکر کرده بودند.

او با اشاره به اینکه از آذر ۹۶ تا به حال، هر روز فشار امریکایی‌ها بر اقتصاد ایران افزوده شده، افزود: یک ارزیابی دقیقی که آیا چنین فشاری در این سطح در تاریخ دنیا وجود دارد که امریکایی‌ها و کشورهای تابع آن، علیه یک ملت و دولت در طول 2 سال وارد کرده و آثار آن در کشورهای دنیا چطور است، یک مساله مهم است که صاحب نظران و نخبگان کشور باید آن را تحلیل کنند. او با بیان اینکه امریکایی‌ها، بانک مرکزی ایران را به خاطر مسائل هسته‌ای، تحریم کردند و در کنار آن، دوباره این بانک را تحت لوای مبارزه با تروریست، تحت تحریم قرار دادند، گفت: بر این اساس مقامات ارشد کشور از مقام معظم رهبری تا وزیر امور خارجه گرفته تا شرکت‌ها را هم در فهرست تحریم قرار داده‌اند و تمام زمینه‌های اقتصادی را تحریم کردند. جهانگیری با تاکید بر اینکه دشمن نتوانسته صادرات نفت خام کشور را به صفر برساند، بیان کرد: البته تحت فشاری که وارد شد، حتی کشورهای دوست ایران هم که تا به حال جزو نزدیک‌ترین کشورها در رابطه با ما هستند، جرات اینکه نفت ایران را خریداری کنند، ندارند و ما به روش‌های دیگری متوسل می‌شویم تا بتوانیم نفت کشور را بفروشیم.

بنابه اظهارات او، بعد از نفت، پتروشیمی که مهم‌ترین محصول صادراتی پس از نفت است نیز تحت تحریم قرار گرفته و پس از آن شرکت‌های فولادی، مس، آلومینیوم و محصولات آنها را تحریم کرده‌اند. او ادامه داد: بنادر ایران که کشتی‌ها قرار است، پهلو بگیرند، تحریم شده‌اند و در کنار آن بیمه‌هایی که کشتی‌ها را می‌توانند حرکت دهند، تحریم هستند. به‌طوریکه با سختی صادرات انجام می‌دهیم. جهانگیری معتقد است که به معنای واقعی، تمام گلوگاه‌های اصلی کار و فعالیت اقتصادی کشور از سوی امریکایی‌ها بسته شده است. به گفته او، صادرکنندگان کشور نشان دادند که علیرغم اینکه همه مسیرهای صادرات بسته شده و صادرات و کشتیرانی ممنوع است، ولی صادرات رشد داشته است.

همچنین براساس آمار اعلامی جهانگیری، صادرات کشور در این بازه زمانی از نظر وزنی بیش از 16 درصد رشد کرده، البته بخشی از کاهش صادرات از نظر ارزشی به دلیل قیمت‌های پایه صادراتی ما است و بخشی دیگر هم طبیعی است؛ چراکه ارزش یک کالای صادراتی در فضای آرام یک قیمت است و در فضای تحریمی قیمت پایین‌تری دارد. به گفته او، زمانی که صادرکنندگان بیش از 88 میلیون تن صادرات داشته اند؛ یعنی ریسک آن را پذیرفته‌اند و ارز آن به چرخه اقتصادی برگشته است.  بنابر آمار اعلامی او، تا سال 91 نیز یک میلیون بشکه صادرات صورت گرفته، یعنی از محل فروش نفت 68 میلیارد دلار در سال 91 درآمد حاصل شده است. البته به گفته جهانگیری، شوک دوم که در سال 97 و 98 به اقتصاد ایران وارد شد، اگرچه سخت‌تر بود، اما صادرات نفت تداوم یافت. او بر این موضوع نیز تاکید کرد که به دلیل تورم، قدرت خرید مردم به‌شدت کاهش پیدا کرده است.  در همین حال، جهانگیری از دو ماموریت مهم خبر داد وگفت: ماموریت نخست ما این است که اقتصاد کشور را سرپا نگاه داریم و صادرات و تولید را حفظ کنیم تا از اشتغال مراقبت کنیم. جهانگیری اما ماموریت دوم ومهم‌تر را معیشت مردم عنوان کرد وگفت: در این زمینه باید جدی‌تر عمل کنیم؛ چراکه ملت ایران، به ویژه طبقات ضعیف با صبر و تحمل فشارها و سختی‌ها، این روزها را پشت سر گذاشتند و حاضر نشدند که کمترین حرکتی که نشان دهد کشور و نظام آنها در خطر است، از خود نشان دهند و مردم با سیلی صورت خود را سرخ نگاه داشته‌اند و باید تلاش کرد که برای این بخش هم راهکار داد. البته مسیر انجام این دو ماموریت را اتکاء به راه‌حل‌های سیاسی و اجتماعی و نه اقتصادی و همبستگی ملی برای عبور از این گردنه سخت عنوان کرد. جهانگیری با تاکید بر اینکه هیچ کس نباید به دنبال فرصت طلبی بوده و فکر کند که فرصتی برای تسویه حساب پیدا شده، بیان کرد: امروز ایران در خطر است و امریکا و سعودی برنامه برای ایران طراحی کرده‌اند. با اجماع می‌تواند تهدید را به فرصت تبدیل کرد. اقتصادی‌ها هم تهدیدها را به فرصت تبدیل کرده‌اند.

  دستور ویژه برای الحاق به WTO

از سوی دیگر، رییس کل سازمان توسعه هم در این مراسم از دستور ویژه رییس‌جمهور و تاکید وزیر صمت برای الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی خبر داد. حمید زادبوم، در ادامه با اشاره به نقشه راه پیش روی صادرات کشور افزود: اجرای پرقدرت نقشه راه توسعه صادرات در کنار توجه به تنظیم بازار در دستورکار قرار دارد. او به روند صدور کالاها نیز اشاره کرد و گفت: بر اساس کارشناسی‌های صورت گرفته در سازمان توسعه تجارت ایران، نزدیک به دو سوم صادرات غیرنفتی کشور را محصولات خام یا ارزش افزوده پایین به خود اختصاص داده است؛ بر همین اساس سیاست رویکردهای آتی این سازمان به حمایت از توسعه صادرات کالاهایی با ارزش افزوده بالاتر خواهد بود تا بتوان در زنجیره ارزش جهانی، نام ایران بدرخشد.

او به جغرافیای صادراتی نیز گریزی زد وگفت: از منظر کشورهای هدف صادراتی رویکرد و اولویت صادراتی در سال جاری به ۱۵ کشور همسایه اختصاص یافته است، که این رویکرد در صورت همراهی دولت وبخش خصوصی می‌تواند جهش صادراتی را رقم بزند. علی‌اکبر کریمی، نماینده مردم اراک در مجلس نیز با بیان اینکه صادرکنندگان، سفیران فرهنگ و هویت کشورمان هستند، تاکید کرد: ارایه به موقع مشوق‌ها و جوایز صادراتی باید از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط برای حمایت از این قشر در دستور کار قرار بگیرد. بنابه اظهارات او، افزایش نرخ ارز می‌توانست جهش بزرگ صادراتی را به همراه داشته باشد، در این خصوص البته جهش‌ها و تکان‌های صادراتی هم برداشته شد. او گفت: در بودجه ۹۹ نیز تلاش می‌کنیم که مشکلات پیش روی صادرکنندگان برطرف بشود تا به جهش صادراتی برسیم.

برش

رییس اتاق ایران:محور اصلی در ایجاد درآمدهای صادراتی، صادرات نفت است. این در حالی است که صادرات کشورهای دیگر تولید فنآورانه و قوی بوده است. برخی رویه ها و بخشنامه ها برای تسهیل امور صادرکنندگان و  همچنین  نحوه تفکر کوتاه مدت و سطحی در تصمیم گیری ها باید اصلاح  شود.  صادرات کار سختی است و در عرصه جهانی باید با بسیاری از رقبای خارجی جنگید و هزینه کرد تا یک بازار جدید پیدا بشود  

نایب‌رییس اتاق ایران:رشد صادرات خدمات فنی و مهندسی از 12 به 45 درصد به دلیل جایزه ۸ درصدی رخ داد، که اکنون این روند متوقف شده است. مجلس مصوب کرده و بودجه آن نیز تا ۶۰۰ میلیارد تومان نیز دریافت شده، اما چون نتوانستیم آن را هزینه کنیم، دوباره به خزانه برگشت. چرا یک ایرانی بیرون از کشور ۸۰۰ میلیارد دلار را در یک شرکت مدیریت می‌کند؛ اما در ایران نمی تواند توسعه اقتصادی داشته باشد؟

وزیر صمت: افزایش نرخ ارز باید سبب جهش صادراتی بشود، اشکالات ساختاری برای نیل به این هدف باید اصلاح شود. زیر ساخت هایی مانند پایانه صادراتی باید برطرف بشود، مشکلات باید اولویت بندی بشود، تخصیص منابع باید حساب شده باشد. روزانه تولید ۴۴قلم کالای تولیدی کشور را در کنار قیمت ۱۰۰ قلم کالای مصرفی مردم در بازار، رصد می کنیم، که از ۴۴ قلم کالای تولیدی مشخص شد که به جز دوقلم ( خودرو و آلومینیوم) در برخی اقلام، با رشد تولید مواجه بودیم