الزام شورای نگهبان در صیانت از حیثیت داوطلبان

گروه ایران|

در هر دوره و با نزدیک‌تر شدن به موعد رسمی انتخابات بازار اظهارنظرهای تحلیلی در خصوص اضلاع اصلی انتخابات گرم می‌شود و افراد و جریانات مختلف تلاش می‌کنند تا از منظر خود در خصوص این همایش بزرگ سیاسی و اجتماعی اظهارنظر کنند. در این میان شورای نگهبان به عنوان مهم‌ترین بازوی نظارتی در امر انتخابات همواره در راس موضوعاتی قرار داشته که در ایام منتهی به انتخابات در خصوص آن اظهارنظر می‌شود.  در چنین شرایطی سخنگو و قائم مقام شورای نگهبان با پذیرش دیدگاه‌ها و تفکرات مختلف معتقد است که مهم‌ترین وظیفه و راهبرد شورای نگهبان صیانت از حیثیت داوطلبان از یک سو و نگه داری و پاسداشت قانون از سوی دیگر است؛ دوگانه‌ای که سایر کدخدایی آنها را رکن اصلی تلاش‌های شورا در شرایط فعلی می‌دانند.

سخنگوی شورای نگهبان در گفت‌وگو با ایرنا در پاسخ به این پرسش که این میزان زیاد افراد شرکت‌کننده در ماراتن انتخابات چه معنایی را به ذهن متبادر می‌کند می‌گوید: سوالی که اشاره کردید یک سوال قدیمی است که ما هر بار با ثبت‌نام داوطلبان شرکت در انتخابات با آن مواجه هستیم مخصوصاً در چند دوره اخیر بوده و آماری هم که رسما اعلام شد بیش از ۱۶ هزار نفر برای انتخابات مجلس ثبت‌نام کردند. البته عوامل مختلفی را می‌توانیم در این زمینه لحاظ کنیم که چرا این اتفاق می‌افتد ولی در ارتباط با درست بودن یا درست نبودن این اتفاق، چند نکته را باید بگویم.  انتخابات مجلس شورای اسلامی به هر حال یک انتخابات مردمی است و همه مردم می‌توانند براساس شرایط قانونی که دارند شرکت کنند و منعی برای آن نیست و شورای نگهبان هم بارها که مجلس می‌خواست شرط محدود‌کننده‌ای را لحاظ کند، این ایراد را داشته است که حتی‌الامکان ورود افراد و استفاده از این حق را قانون محدود نکند اما از طرف دیگر کشورها و نظام‌های سیاسی دیگر را می‌بینید که برای داوطلب بودن هر انتخاباتی نظمی به حضور افراد داده‌اند.  او در ادامه تاکید می‌کند: در مجلس اخیر بارها بحث از ناکارآمدی مجلس شده است نمی‌خواهم وارد درستی یا نادرستی این گزاره شوم اما همین که بحث ناکارآمدی مطرح می‌شود که چرا، البته خود مجلس فی‌نفسه عاملی برای اقدامات نیست و توان آن توان نمایندگان است. چرا نمایندگانی که در مجلس هستند، نتوانستند کاری را انجام دهند که در ذهن من و شما به عنوان شهروند یک مجلس کارآمد باشد و اینها نکاتی است که باید رعایت شود.

    فرآیند احراز صلاحیت‌ها

کدخدایی در پاسخ به این پرسش که بعد از ثبت نام کاندیداها ادامه فرآیندهای انتخاباتی به چه شکل خواهد بود؟ گفت: بعد از ثبت‌نام هیات‌های اجرایی طبق قانون باید سوابق افراد را بررسی کنند و اگر سوابقی وجود دارد، مدارک را از مراجع چهارگانه و تحقیقات محلی بگیرند و اعلام نظر کنند. اعلام نظر آنها برای هیات‌های نظارت استانی ارایه می‌شود. این هیات‌های نظارت استانی مرجع تجدیدنظر نسبت به هیات‌های اجرایی دارند و ممکن است نظرات هیات‌های اجرایی را قبول کنند و ممکن است قبول نکنند.

بعد از هیات استان نوبت هیات مرکزی در تهران است. هیات مرکزی هم در یک دوره زمانی بررسی می‌کند و کسانی که از نظرات هیات استانی شکایت دارند، در اینجا بررسی و اعلام نظر می‌شود. مجددا در دو مرحله رسیدگی به شکایت‌ها و اعتراضات را در شورای نگهبان داریم که در آن مقطع هم کسانی که از این مراحل گذشته‌اند یا اگر در شورای نگهبان کسی در مرحله اول رد شود، در مرحله دوم اجازه دارد که شکایت و اعتراض کند و بعد بررسی و اعلام نظر کنیم.

به‌طور خلاصه می‌توان گفت روند بررسی صلاحیت‌ها در هیات‌های اجرایی، هیات‌های نظارت استان، هیات‌ مرکزی و دو مرحله نیز در شورای نگهبان انجام می‌شود. این فرآیند از جهت زمانی حدود ۵۰ روز زمان می‌برد. ثبت‌نام‌ها که تا ۱۶ آذر انجام شد. از این به بعد در هیات‌های اجرایی حدود ۱۱ روز بررسی سوابق داوطلبان را داریم. در روز ۲۷ آذرماه نظرات هیات اجرایی به افراد اعلام می‌شود. در تاریخ ۲۸ آذر تا یکم دی‌ماه نیز ۴ روز فرصت رسیدگی به شکایت داوطلبان ردصلاحیت‌شده را در هیات‌های استانی داریم. بعداز آن یک فرصت ۲۰ روزه داریم که به هیات‌های مرکزی می‌آید. بعد از آن یک فرصت ۲۰ روزه وجود دارد تا ۱۱ بهمن‌ماه در شورای نگهبان و مجددا یک فرصت سه روزه تا ۱۴ بهمن ماه خواهد بود. یک مصوبه مجمع تشخیص مصلحت را نیز داریم که چند روز رسیدگی‌ها ادامه دارد. اواخر دهه سوم بهمن که آن زمان اعلام نهایی بررسی‌  صلاحیت‌ها است.

او در این خصوص که آیا اعلام رد صلاحیت‌ها به صورت عمومی هم خواهد بود؟می گوید: ما نتیجه را از طریق فرمانداری‌ها به خود افراد اعلام می‌کنیم. اینکه بخواهیم رد صلاحیت‌ها را به صورت عمومی اعلام کنیم، قانون این مساله را کاملا منع کرده و گفته که نتایج بررسی صلاحیت‌ها باید به صورت محرمانه به خود افراد اعلام شود و این حکم قانون است. اگر قانون را هم در نظر نگیریم ما چنین تکلیفی نخواهیم داشت به‌دلیل اینکه مساله حیثیت افراد مطرح است. گاهی افرادی ثبت‌نام می‌کنند و هیچ‌کس حتی خانواده آنها هم نمی‌دانند و به ما می‌گویند که اگر رد صلاحیت یا عدم احراز به صورت عمومی اعلام شود، همه متوجه می‌شوند اعلام ردصلاحیت‌ها به صورت عمومی کار اشتباهی است. اما غالبا ترجیح افراد این است که نتیجه بررسی صلاحیت‌شان به صورت عمومی اعلام نشود. بهترین کار این است که اگر کسی مایل است خودش این رد صلاحیت و دلایل آن را اعلام کند. در عین حال ما ملزم هستیم دلایل و مستندات رد صلاحیت افراد را به خودشان اعلام کنیم. یکی از کارهای در طول سال برای افرادی که صلاحیت‌ آنها تایید نشده این است که آنها به ما مراجعه می‌کنند و ما دلایل و مستندات رد صلاحیت‌ آنها را اعلام می‌کنیم.

    مراجع مورد استناد شورا

سخنگوی شورای نگهبان درباره مراجع مورد استناد شورا برای احراز صلاحیت‌ها گفت: مراجع چهارگانه‌ای هستند که در رسانه‌ها و قانون هم از آن نام برده شده که عبارتند از وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، اداره ثبت احوال و دادگستری. در ماده ۵۰ هم اعلام شده است که برای تکمیل تحقیقات اگر کافی نبود می‌توان تحقیقات محلی انجام داد. این ۵ مرجع را خود قانون صراحتا اعلام کرده است. غیر از اینها خیر.

البته باید به این نکته توجه کرد که شورای نگهبان از دریافت گزارش از مراجع یا حتی از افراد منع نشده است. به‌طور مثال مراجع چهارگانه از یک فردی هیچ گزارشی نداده‌اند ولی کسی می‌داند که وی تخلف مهمی انجام داده است و گزارشی را به ما می‌دهد. ما آن گزارش را بررسی می‌کنیم و می‌بینیم که صحیح نیز هست و این شخص مرتکب تخلف عمده‌ای شده است که موجب عدم تایید صلاحیت وی شده است. طبیعتا ما منعی نداریم.  نکته‌ای را از جهت حقوقی می‌گویم که در واقع مراجع چهارگانه و تحقیقات محلی طریقیت دارد و موضوعیت ندارد. در قانون گفته نشده است که فقط این مراجع ۴گانه به ما گزارش می‌دهند و شما هم غیر از دریافت گزارش از این مراجع ۴گانه از هیچ کس دیگری گزارش دریافت نکنید ما ممنوعیتی را در این خصوص نداریم.  مراجع چهارگانه و تحقیقات محلی طریقیت دارد و موضوعیت ندارد. در قانون گفته نشده است که فقط این مراجع ۴گانه به ما گزارش می‌دهند و شما هم غیر از دریافت گزارش از این مراجع ۴گانه از هیچ کس دیگری گزارش دریافت نکنید ضمنا یک بحث حقوقی و کارشناسی دیگری هم هست که نظرات مراجع ۴گانه برای اعضای شورای نگهبان نظرات کارشناسی است. ما گزارش را می‌بینیم اما تشخیص اعضای شورای نگهبان است که می‌تواند داشتن شرایط یا فقدان شرایط را نسبت به فرد احراز بکند یا احراز نکند.

 او درباره دامنه نظارت شورا به شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی خاطرنشان کرد: متاسفانه به صورت کامل خیر و این یکی از بحث‌ها درباره نواقص قانون انتخابات است که در قانون تعریفی از تبلیغات نداریم. حتی در همان فضای تبلیغات واقعی که در گذشته وجود داشت ما تعریفی از تبلیغات نداشتیم که واقعا چیست و ما همان برداشت‌های عرفی که از تبلیغات وجود داشت را بررسی می‌کردیم. او در پاسخ به توییتی که اخیرا منتشر کرده بود در این خصوص که سیاسیون برای ورود به مجلس، فقط مانع را محکومیت کیفری می‌بینند. در حالی که موانع دیگری هم وجود دارد، گفت: برخی اوقات در ذهن افراد، حتی افرادی که متاسفانه تحصیلات حقوقی هم دارند، اینطور مطرح می‌شود که شورای نگهبان اگر پرونده‌های محکومیت قضایی از افراد دارد، می‌تواند رسیدگی کند. در صورتی که قانون چنین اراده‌ای را نداشت.  کدخدایی در پاسخ به این پرسش که چشم‌انداز مشارکت در انتخابات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: علیرغم مشکلات معیشتی و مسائلی که وجود دارد من مشارکت را خوب می‌بینم و امیدوارم که ۲ اسفندماه گزارش‌های خوبی از پای صندوق‌ها مخابره کنید. ان‌شاء‌الله اگر مشکل خاص اقتصادی به وجود نیاید پیش‌بینی من این است که مشارکت‌مان کمتر از دوره قبل نخواهد بود.