باران تهران را نجات داد
گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری|
«دوشنبه شب میزان ذرات معلق در هوا به 200 پی‌پی‌ام (تعداد ذرات در میلیون) رسید که یک حالت خطرناک است و در چنین شرایطی باید شهر تخلیه شود و اگر باران نمی‌بارید اکنون شهر تخلیه شده بود که البته این امر ناشی از تمرکز است.» اینها بخشی از صحبت‌های شهردار در جلسه هیات نمایندگان اتاق بازرگانی است. هر چند این صحبت‌ها خیلی زود تکذیب شد، اما واقعیت این است که آلودگی هوای تهران دوشنبه شب از مرز 200 پی پی‌ام گذشت و به شرایط اضطرار رسید و مدارس تهران برای سومین روز متوالی تعطیل شد. اما باز هم باران به داد شهروندان تهرانی رسید و از صبح روز گذشته از شدت آلودگی هوا کاسته شد، با وجود این، باز هم هوا در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشت.
هر چند عوامل مختلفی برای آلودگی هوای تهران شمرده می‌شود اما هر سازمان و نهادی سعی دارد نهاد متبوع خود را از هر گونه دخالتی در این امر مبرا کند. برای مثال روز گذشته زنگنه، وزیر نفت عنوان کرد که آلودگی هوای تهران ربطی به کیفیت بنزین ندارد. این در حالی است که چندی پیش آرش میلانی حسینی، عضو کمیسیون سلامت و خدمات شورای شهر، از افزایش میزان گوگرد در بنزین تولید داخل خبر داد. او در این باره گفته بود: «غلظت گوگرد در بنزین طی 10 سال پیش در وضعیت بالاتر از استاندارد قرار داشت که وزارت نفت توانست این میزان را در سوخت دیزل به صورت قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد، اما اینک این میزان بر اساس گزارش‌های اعلام شده در بنزین مقداری افزیش یافته است.» روز گذشته نیز افشین حبیب زاده، عضوکمیسیون حمل و نقل شورای شهر با اشاره به افزایش گوگرد در هوای تهران گفت: «گفته می‌شود میزان گوگرد در تهران تا ۱۰ برابر افزایش یافته که نشان می‌دهد برخی از کارخانه‌ها از سوخت مازوت استفاده می‌کنند که وزارت صمت باید با اینگونه موارد مقابله کند. همچنین خودروها از استانداردهای لازم برخوردار نیستند که باز هم وزارت صمت در این حوزه مسوولیت دارد.» هر چند حبیب‌زاده به افزایش گوگرد در بنزین اشاره‌ای نکرد، اما این موضوع می‌تواند گواه صحبت‌های میلانی باشد. به گزارش «تعادل»، روز گذشته جلسه شورای شهر تهران نیز حول محور آلودگی هوا گذشت و اعضا تذکراتی در این خصوص مطرح کردند. محسن هاشمی، رییس شورای شهر وضعیت هوای تهران را افتضاح توصیف کرد و گفت: آلودگی هوا مشکلی است که باید توسط همه نهادهای حاکمیتی و دولتی حل شود. اینکه کدام فعالیت‌ها در زمان آلودگی هوا ادامه داشته باشد و کدام متوقف شود، باید در کمیته اضطرار که توسط استانداری برگزار می‌شود مشخص شود. من به عنوان رییس شورا حتی نمی‌توانم به دلیل آلودگی هوا صحن شورا را تعطیل کنم، بنابراین تصمیم‌گیری در خصوص فعالیت‌ها بر عهده کمیته اضطرار است.
انتقاد از کرخت شدن مسوولان
آن چه که هاشمی از آن به عنوان وضعیت افتضاح آلودگی هوا یاد کرد، فقط آلودگی ناشی از آلاینده‌ها و ذرات معلق نیست و از سال گذشته شاهد اتفاق جدیدی در این حوزه بودیم و آن هم بوی نامطبوع تهران است که طی چند روز اخیر در مناطق مرکزی و شرق تهران منتشر شده و بعد از گذشت یک سال هنوز سازمان‌ها و نهادهای مرتبط موفق نشده‌اند منشأ این بو را پیدا کنند و ظاهرا تلاشی برای این امر هم نمی‌کنند. مسوولان ترجیح می‌دهند در این خصوص فرافکنی کرده و به برگزاری جلسات مختلف بسنده می‌کنند. جالب اینجا است که سازمان مدیریت بحران شهرتهران در روز دوم انتشار بوی نامطبوع تصمیم گرفت شنبه هفته آینده جلسه‌ای برای بررسی منشأ این بو برگزار کنند. احتمالا به این امید که تا آن زمان بو خود به خود رفع و مشکل حل شود. هاشمی اما معتقد است مسوولان درباره سه واقعه تکراری آلودگی هوا، بوی نامطبوع و ازدحام مترو کرخت شده‌اند.
او با انتقاد از واکنش مسوولان نسبت به این قضایا عنوان کرد: درباره هیچ یک از این وقایع شاهد تحرک خاص، ابتکار یا فعالیت ویژه‌ای از سوی مسوولان اجرایی نیستیم و به همین دلیل احساس کردم شاید این وقایع از نظر مسوولان تکراری به نظر برسد، اگر مسوولان نگاهی متفاوت به این وقایع داشتند طبیعتا می‌توانستند با اقدامات اجرایی و پیگیری مستمر آنها را حل کنند اما بی‌تفاوتی و کرختی نسبت به مشکلات، بزرگ‌ترین آسیبی است که می‌تواند یک مدیریت را دچار خود کند. رییس شورا اظهار کرد: حدود یک‌سال است که شاهد پاسکاری موضوع و فرافکنی آن به یکدیگر از سوی مسوولان مربوطه هستیم و تکلیف قطعی موضوع مشخص نمی‌شود، سه مساله پسماند، فاضلاب و نشت گازهای زیرزمینی به عنوان عوامل احتمالی بوی نامطبوع معرفی شده‌اند که دست‌کم در حوزه پسماند مدیریت شهری مسوول است. هاشمی ادامه داد: تاکنون با وجود همه شعارها و وعده‌هایی که در دهه‌های گذشته داده شده، مساله پسماند تهران بدون تفکیک و به صورتی غیربهداشتی جمع‌آوری و در کهریزک دفن می‌شود و معضل آلودگی هوا، روان آب‌ها، آسیب‌های اجتماعی ناشی از زباله گردی و مسائل دیگری را ایجاد می‌کند .اگر یک طرح اصولی در حوزه پسماند اجرا می‌شد، مانند بسیاری از شهرهای توسعه یافته جهان، نه تنها هیچ یک از این مسائل به وجود نمی‌آمد بلکه درامد هنگفت چندهزار میلیارد تومانی نیز برای مدیریت شهری ایجاد می‌شد و مساله مافیای زباله و معضل زباله‌گردها نیز حل می‌شد. رییس شورای شهر بعد از جلسه و در پاسخ به تکرار پرسش خبرنگاران در خصوص راهکارهای مدیریت شهری برای کاهش آلودگی هوا گفت: متأسفانه سخنان من کوتاه می‌شود و بخش‌هایی که مربوط به انتقاد از دولت است را پخش می‌کنند و بخش‌های دیگر را نه، بنابراین ترجیح می‌دهم کمتر در این خصوص صحبت کنم اما برای کاهش آلودگی هوا وظایفی برای دستگاه‌های حاکمیتی و دولت وجود دارد که باید هر دو در خصوص آن به وظایف خود عمل کنند. به‌طور مثال یکی از منشأهای آلودگی هوا سوختی است که در دستگاه‌های حرارتی استفاده می‌شود یا تصمیم در خصوص اینکه خودرویی که بالای ۱۰ لیتر سوخت مصرف می‌کند در کشور تولید نشود یا تولید برق از نیروی گاز و ارایه برق به شهرهایی که از لحاظ آلودگی دچار مشکل حاد هستند. او ادامه داد: باید وزارت کشور، بانک مرکزی، صندوق ذخیره ارزی، سازمان برنامه و بودجه که در اختصاص اعتبار به حمل و نقل عمومی مرتبط هستند، از این بخش حمایت کنند. وزارت صمت که در تولید و خرید اتوبوس‌ها و واگن‌ها نقش دارند به وظایف خود عمل کند. اگر تهران ۹ هزار اتوبوس، ۳ هزار واگن و ۴۵۶ کیلومتر مترو داشت، مشکلاتش در حوزه حمل و نقل به‌شدت کاهش پیدا می‌کرد. در حال حاضر این ظرفیت نصف است که از نیمی از همین ظرفیت نیز استفاده نمی‌شود.در زمان هدفمند شدن یارانه‌ها مصوب شد سالانه ۴ هزار میلیارد از محل صرفه جویی به حمل و نقل عمومی اختصاص داده شود که تاکنون یک ریال اختصاص داده نشده و شهرها از این محل ۴۰ هزار میلیارد طلبکار هستند.
۳۵ برنامه شورای اول اجرا نشد
بی‌توجهی مسوولان به آلودگی هوای شهر منحصر به برنامه‌ریزی نیست و به گفته مرتضی الویری، رییس شورای عالی استان‌ها در شورای اول ۳۵ پروژه برای کاهش آلودگی هوا به تصویب رسیده بود که این پروژه‌ها اجرایی نشد. این بدان معناست که مسوولان نه‌تنها اراده‌ای برای برنامه‌ریزی‌های جدید ندارند حتی حاضر به اجرای پروژه‌های از پیش تعیین شده هم نیستند.
الویری در حاشیه جلسه علنی روز گذشته شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه کشورهای مختلفی در دنیا با برنامه‌ریزی موفق شده‌اند در یک مقطع زمانی آلودگی هوای خود را مهار کنند، گفت: در تهران نیز برنامه‌های مختلفی برای کاهش آلودگی هوا تدوین شده است. در مقطعی در شورای اول، برنامه‌ای ۱۰ ساله برای کاهش آلودگی هوا به تصویب رسید و شورای اول ۳۵ پروژه را در این حوزه تعریف کرد که این پروژه‌ها تاکنون اجرایی نشده است.
او با اشاره به اینکه شهرداری تهران در حوزه توسعه حمل و نقل عمومی می‌تواند در کاهش آلودگی هوا موثر باشد، گفت: بسیاری از پروژه‌های این حوزه به دلیل عدم تحقق منابع مالی معطل مانده است. با مدیریت ترددها و سفرهای درون شهری می‌توان بر کاهش آلودگی هوا تأثیر گذاشت. او تکمیل و تجهیز خط ۶ مترو را یکی از اقداماتی عنوان کرد که مدیریت شهری در حال انجام آن است و می‌تواند در کاهش آلودگی هوا و مدیریت سفرها تأثیرگذار باشد.شهرداری اعلام کرده به‌طور متوسط ماهانه یک ایستگاه از این خط را به بهره‌برداری خواهد رساند.
طرح ترافیک جدید هیچ گره‌ای باز نکرد
الهام فخاری، عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر نیز نطق پیش از دستور خود را به موضوع آلودگی هوا اختصاص داد و با انتقاد از طرح ترافیک جدید گفت: طرح ترافیک جدید و برنامه‌هایی که معاونت حمل و نقل و ترافیک بر اجرایشان پافشاری می‌کرد گره‌ای از آلودگی هوای تهران و کاهش بار ترافیکی برنداشته است.
او ادامه داد: مدرسه‌ها تعطیل می‌شوند و تعطیلی هم به کاستن از این فشار کمک نمی‌کند، آوارگی والدین شاغل و بی‌برنامگی بی‌داد می‌کند. نبود هوای سالم بسیاری را خانه‌نشین می‌کند و دست‌آخر هر از گاهی باران و باد راه نفس‌مان را می‌گشاید. سال گذشته هر روز شاهد مصاحبه‌های پی‌درپی مسوولان حوزه حمل‌و نقل و ترافیک شهرداری بودیم که تعطیل نشدن مدارس بر اثر آلودگی هوا را ناشی از طرح‌های موفق معاونت حملونقل در زمینه آلودگی می‌دانستند و باور داشتند که آن هوای نه چندان آلوده به یاری باد و باران نبوده است. ولی امسال همان طرح‌ها انگار نتیجه نداده است. این عضو شورای شهر تهران اضافه کرد: دوچرخه‌ها از پهنه شهر ناپدید شده‌اند، ترافیک با اجرای طرح جدید نه‌تنها کمتر نشده که به گواه کارشناسان و مردمی که در خیابان‌ها تردد می‌کنند دوچندان گره خورده است. همین چند روز پیش عکس‌هایی از صف مسافران مترو که از ایستگاه‌ها به خیابان‌ها سرریز کرده بود شبکه‌های اجتماعی را پر کرد. فقط کافی است صبح زود در ورودی‌های طرح درنگ کنید تا به چشم خود ببینید که درست نزدیک خودروهای ماموران راهنمایی و رانندگی خودروهای شخصی با پلاک‌هایی که برخی مخدوش شده‌اند وارد طرح می‌شوند، خبر دارید که در ورودی‌های طرح ترافیک کسب و کارهایی برقرار است ازجمله موتورسوارهایی چسبیده به پلاک‌ها حرکت می‌کنند؟ این وضعیت پیامد رفتارهای همه از مردم تا مدیران است. او با بیان اینکه باید ارزیابی کنیم کدام رفتارهای مدیریتی موجب تنش بین‌نهادی شد و چرا راهنمایی و رانندگی به عنوان همکار نزدیک شهرداری برای کنترل وضعیت ترافیک شهر مردد شد، تصریح کرد: این اختلاف‌ها راه به جایی نبرد و باعث شد سازمان راهنمایی و رانندگی مسوولیت پیامدهای طرح جدید را نپذیرد. به گفته فخاری ارزیابی‌های اجتماعی و فنی گویای آن است پروژه‌های معاونت حمل و نقل و ترافیک در دو سال گذشته رو به جلو نبوده است. فخاری یادآورشد: طرح ترافیک جدید و برنامه‌هایی که معاونت حمل و نقل و ترافیک بر اجرایشان پافشاری می‌کرد نه تنها گره‌ای از آلودگی هوای تهران و کاهش بار ترافیکی برنداشته که درآمدهای شهرداری تهران را از محل عوارض طرح ترافیک هم به‌شدت کاهش داده است، درآمدی که قرار بود صرف نوسازی ناوگان شهری و وسایل حملونقل عمومی شود کاهش چشمگیری داشته و بنابر اعداد منتشر شده از سوی مسوولان با کاهش حدود ۶۸ میلیارد تومانی روبرو شده است. او با اشاره به تجربه دیگر کشورها در زمینه آلودگی هوا اظهار کرد: هند با ۷ میلیون دستگاه اتومبیل هیبریدی می‌خواهد دهلی را نجات بدهد و جواب هم گرفته، چرا مواردی اینچنینی را نادیده می‌گیریم، گسترش ایستگاه‌های شارژ الکتریکی خودرو و پرداخت بخشی از هزینه‌های شارژ، از دیگر برنامه‌های دولت هند است تا بدین‌ترتیب قیمت اولیه بالای خودروهای الکتریکی با هزینه‌های انرژی پایین آنها جبران شود. مکزیکوسیتی آلوده‌ترین شهر مشهور جهان بود .در این شهر به دلیل آلودگی هوا، پرنده‌ها هنگام پرواز می‌مردند و روی زمین می‌افتادند. مقام‌های شهری مکزیکوسیتی با الگوگرفتن از اتوبوس‌رانی سریع در پایتخت کلمبیا، نوعی سیستم اتوبوس‌رانی به نام «متروباس» راه انداخته‌اند که افزون بر افزایش حجم مسافران در اتوبوس، آلودگی بسیار کمتری دارد. در این طرح، اتوبوسهای فرسوده و کوچک با سرمایه‌گذاری سریع با اتوبوسهای جدید با حجم مسافر بیشتر تعویض شدند.تجربه جهانی نشان می‌دهد که طرح کاهش آلودگی هوا موسوم به LEZ بی‌تاثیر نیست اما آیا ما این طرح را مطابق استانداردها اجرایی می‌کنیم یا تنها شمه‌ای ناقص و پرسروصدا از آن را اجرایی کرده‌ایم. او با طرح این موضوع که شعار مدیریت شهری در دوره جدید «تهران شهری برای همه است» عنوان کرد: ما حالا به کجای این شعار رسیده‌ایم، برنامه‌ریزی‌ها، بحث‌ها، سمینارها چه کمکی به کاستن از آلودگی هوا کرده‌اند. کشمکش میان سازمان محیط زیست، وزارت نفت و خودروسازان بارها و بارها مطرح شده که نتیجه روشنی هم در برنداشته است، اما قرار است شهرداری و شورای شهر صدای این مردمی باشند که نمی‌توانند نفس بکشند. امیدوارم همه آنچه در این دو سال بر شهر تهران گذشت ما را به این نتیجه برساند که دست از آزمون و خطا‌برداریم و با تکیه بر تجربه‌های موفق و با مذاکره بین‌نهادی به این وضعیت پایان بدهیم.
اعتبار لازم برای تکمیل حمل و نقل ریلی
در ادامه افشین حبیب‌زاده، معاون نظارت شورای شهر تهران نیز درباره رسیدن به یک حمل و نقل عمومی کارآمد در تهران توضیحاتی ارایه کرد و گفت: رسیدن به یک حمل و نقل عمومی کارآمد در تهران حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان اعتبار لازم است. درحالی که اعتبار سالانه شهرداری‌ها حدود ۱۸هزار میلیارد است و از این اعتبار، بخشی به حمل و نقل عمومی اختصاص دارد، گفت: در وضعیت و توان مالی کنونی، شهرداری در حوزه حمل و نقل عملکرد خوبی داشته است و باید برای توسعه و افزایش کیفیت، بودجه لازم در اختیار شهرداری قرار گیرد. همچنین نیاز است که ۳ هزار واگن به ناوگان مترو اضافه شود که اعتبار لازم برای تهیه این ۳هزار واگن، ۵۰ هزار میلیارد است که ۵۰ هزار میلیارد دیگر برای سایر تجهیزات لازم است. در صورت افزایش این میزان واگن به مترو، تعداد مسافران از 2 میلیون نفر به 8 میلیون نفر افزایش خواهد داشت. معاون نظارت شورای شهر تهران گفت: باید مشخص شود چند درصد قانون هوای پاک اجرایی شده و کدام نهادها و سازمان‌ها قوانین به تصویب رسیده در حوزه کاهش آلودگی هوا را اجرایی نکرده‌اند. لازم به ذکر است در جلسه علنی روز گذشته شورای شهر تهران، پیشنهادات برای متن لایحه «تعیین ماموریت‌ها، حدود و اختیارات‌ها و مسوولیت‌های شوراهای معماری مناطق» را بررسی و در نهایت تعداد کمی از پیشنهادات به تصویب رسید.
3 آلاینده منشأ بوی نامطبوع تهران مشخص شد
عصر روز گذشته جلسه بررسی منبع بوی نامطبوع تهران در استانداری تهران برگزار شد و محسنی بندپی استاندار تهران توضیحاتی درباره منشأ بوی نامطبوع تهران ارایه کرد و گفت: سه گاز سولفید هیدروژن یا sh2، دی اکسید گوگرد یا so2 و با احتمال کمتر آمونیاک به عنوان منشأ بوی نامطبوع مشخص شده است.
او درباره عوامل این بوی نامطبوع تصریح کرد: متهمان اصلی کارخانه‌هایی هستند که از سوخت مازوت استفاده می‌کنند، در شهر ری در ساعتی میزان دی‌اکسیدگوگرد حدود ۲۰۰ برابر روز قبل بوده است. شرکت گاز مکلف شده است نسبت به تامین سوخت این کارخانه امروز اقدام کند و تا زمانی که از سوخت دیگری استفاده می‌کند، فعالیتش ممنوع باشد. همچنین مقرر شد؛ کارخانه سیمان شهرستان ری از سوخت گاز استفاده کند و مصرف سوخت مازوت متوقف شود. علاوه بر این قرار است کارگروه بررسی عوامل ۲۰ گانه منشأ بو گزارش خود را طی مدت ۱۰ روز ارایه دهد. شهرداری تهران نیز مکلف به خرید دستگاه سنجش گاز شد. او تصریح کرد: درباره جایگاه دفع زباله آرادکوه نیز شهرداری تهران مکلف شد، نسبت به تاسیس ایستگاه هواشناسی و سنجش غلظت آلاینده‌های گازی در آنجا اقدامات لازم را انجام دهد و برای هدایت ۴۰۰ هزارمتر مکعب آب‌های سطحی که در آن منطقه جمع می‌شود اقدامات لازم صورت گیرد.
بندپی همچنین از حضور یک گروه کارشناسی ژاپنی در آرادکوه برای بررسی منابع بو خبر داد و گفت: اکنون کارشناسان ژاپنی در منطقه درحال بررسی هستند، البته خودمان کارشناسان صاحب‌نظری داریم که می‌توانند چنین کاری را انجام دهند. او در پاسخ به این سوال که شهردار تهران اعلام کرد اگر باران نمی‌بارید شهر باید تخلیه می‌شد، گفت: بله تا ساعت دو شب شرایط اینگونه بود.استاندار تهران درباره آمار مراجعه به اورژانس تهران در تهران گفت: میزان مراجعه مردم به اورژانس در تهران۱۴۴۹ نفر بوده است که آمار مراجعان تنفسی۵۲۴ و مراجعین قلبی ۹۲۵ نفر بوده است.
