مسوولیت اجتماعی برای افزایش سرمایه اجتماعی است

کمیسیون مسوولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق ایران که قرار است به‌صورت فصلی، سلسله نشست‌هایی تخصصی در حوزه مسوولیت اجتماعی برگزار کند، اولین نشست خود را با عنوان «ضرورت و نیازهای توسعه مسوولیت اجتماعی در شرایط کنونی» با حضور اعضای هیات رییسه این کمیسیون، کارآفرینان، فعالان اقتصادی و محمدرضا انصاری نایب‌رییس رییسه اتاق ایران برگزار کرد.

در ابتدای این نشست جمشید گراوند کارشناس حوزه جامعه‌شناسی به تشریح چالش‌های مسوولیت اجتماعی در کشور پرداخت و خاستگاه مسوولیت اجتماعی را به‌صورت تاریخی موردتوجه قرارداد.

گراوند افزود: در تشریح اهمیت مسوولیت اجتماعی ابتدا باید به این پرسش‌ها پاسخ دهیم که مسوولیت اجتماعی امری اخلاقی است یا نمایشی؟ از طرف دیگر این مقوله وظیفه به شمار می‌‎رود؟ و سازمان‌ها چه چالشی برای پیاده کردن مسوولیت اجتماعی دارند؟

به باور این جامعه‌شناس، بدون دادن پاسخ شفاف به این پرسش‌ها و درک این موضوع که مسوولیت اجتماعی جزوی از ارزش‌های فرهنگی یک سازمان به شمار می‌‎رود، اساساً هر تلاشی در راستای پیاده کردن این مفهوم بی‌نتیجه خواهد بود.

به عقیده او، توجه به مسوولیت‌های اجتماعی تبدیل به یک گفتمان فراگیر نشده است و ممکن است به‌محض تغییرات مدیریتی دچار بی‌تفاوتی شود. از طرفی جایگاه مسوولیت اجتماعی در نظام سلسله مراتبی بنگاه‌ها فاقد پست سازمانی است.

گراوند خاطرنشان کرد: ما در جامعه دچار نوعی غفلت اجتماعی شده‌ایم. غفلتی که عوارض و پیامدهای آن اینقدر سنگین و پیچیده شده‌ که نیازمند یک برنامه مشارکتی و پیچیده است.

او همچنین از فشارهای سیاسی، فشارهای حامیان محیط زیست، فشار رسانه‌ها و فشارهای صاحبان قدرت غیر رسمی به عنوان مهم‌ترین چالش‌های نهاد قدرت رسمی و غیر رسمی برنامه مسوولیت اجتماعی نام برد. گراوند احترام به حقوق بشر، احترام به هنجارهای بین‌المللی، احترام به حاکمیت قانون و ذینفعان، رفتار اخلاقی، شفافیت و پاسخگویی را به عنوان مهم‌ترین اصول مسوولیت اجتماعی شرکتی معرفی کرد و گفت: مجموعه صنعت طی سال‌های اخیر تجربیات و خدمات متعددی در راستای پاسخگویی به حوزه مسوولیت‌های اجتماعی سازمانی داشته است که این خدمات و تجربیات بیش از آنکه بر اساس برنامه‌ای جامع و رعایت دقیق اصول مسوولیت اجتماعی باشند، مبتنی بر خلاقیت فردی مدیران و برخورد موردی با مسائل به وجود آمده در جامعه محلی است که گاها انتظام مفهومی سیستماتیکی با مسوولیت اجتماعی ندارند.

در ادامه محمدرضا انصاری نایب‌رییس اتاق ایران تاکید کرد: «مسوولیت اجتماعی»به رغم اهمیتی که دارد، مفهوم گمشده‌ای در کشور است. پس از ترجمه این مفهوم از سوی ادبیات خارجی، بدون اینکه درک درستی از آن داشته باشیم، به تقلید می‌پردازیم و به فکر نوآوری در این خصوص نیستیم.

او تاکید داشت: در حالی که مسوولیت اجتماعی متکی به وظیفه‌ای مبتنی بر اخلاق است و همین اخلاق است که ارزش سرمایه اجتماعی را دو چندان می‌کند.

انصاری خاطرنشان کرد: Social Responsibility یک تجربه جهانی است که وارد ادبیات مدیریتی شده است و هدف اصلی آن به زیر سوال بردن هرچیزی بر مبنای پول است. بنابراین بررسی این مفهوم نشان می‌دهد که مسیر آن اقتصادی بوده است.

او تاکید کرد: مسوولیت اجتماعی یا عناوین مشابهی که امروز در ادبیات ما وجود دارد، ثروتی ملی و حاصل جمع عاطفه‌هاست. پرداختن به این مفهوم و عمل بر مبنای آن به مثابه چراغی است که به عقیده من برای زندگی لازم است. به همین دلیل باید آن را به عنوان وظیفه انجام داد نه اقدامی مدیریتی که صرفا به منظور بهره‌برداری از منابع صورت می‌گیرد.

نایب‌رییس اتاق ایران خاطرنشان کرد: مسوولیت اجتماعی هرچند ترجمه social responsibility است. اما بر خلاف تکنولوژی که ما وارد می‌کنیم، نمی‌توانیم ادعا کنیم که این مفهوم عینا وارداتی و تقلید از ادبیات خارجی است.

به باور انصاری، مسوولیت اجتماعی یک ثروت است که در همه انسان‌ها وجود دارد و پایه و اساس مقبولیت اجتماعی است. بر همین مبنا او بر این باور است که امروز آنچه با عنوان مسوولیت اجتماعی یا توسعه انسانی پایدار وجود دارد، خاستگاهی ایرانی دارد.

نایب‌رییس اتاق ایران در ادامه به تجربه شرکت کیسون در حوزه مسوولیت اجتماعی و نحوه پیاده‌سازی این مفهوم اشاره و تاکید کرد: مردم، چه در داخل سازمان و چه بیرون از آن از مهم‌ترین عناصر مسوولیت اجتماعی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

در ادامه این نشست علی‌رضا نبی کارآفرین و کارخانه‌دار از تجربه مسوولیت اجتماعی در بنگاه خود سخن گفت و پس از آن طاهره خارستانی عضو کمیسیون مسوولیت اجتماعی و حاکمیتی شرکتی اتاق ایران در تعریف مسوولیت اجتماعی گفت: مسوولیت اجتماعی عبارت است از مسوولیت‌پذیری یک سازمان در قبال تاثیرات تصمیمات و فعالیت‌هایش بر جامعه و محیط زیست از طریق اتخاذ رفتاری اخلاقی و شفاف.

به باور او، مسوولیت اجتماعی نقشی اساسی در توسعه پایدار دارد و اهمیت مسوولیت اجتماعی در سازمان‌ها از آن روست که سازمان‌ها هم به مثابه انسان، وظیفه‌ای اخلاقی دارند. او تاکید کرد: مسوولیت‌پذیری اجتماعی یک شرکت به چگونگی مدیریت و عملیات مسوولانه کسب و کار می‎‌پردازد نه اینکه با درآمد حاصل از کسب و کار چه می‌توان کرد. خارستانی در ادامه به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل اشاره کرد و افزود: این سازمان 17 هدف را در حوزه توسعه پایدار و حوزه‌های مختلف تببین کرده است که هدف آخر به بحث‌های مربوط به مشارکت اختصاص دارد که این امر اهمیت مسوولیت اجتماعی را دو چندان می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد هرکس در هر جایگاهی که قرار دارد، چه وظایف و مسوولیت‌های اخلاقی بر دوش دارد.

او سپس به روند شکل‌گیری استاندارد ایزو 26000 پرداخت و تاکید کرد: اگر می‌خواهیم توسعه سیستمی به مدیریت پایدار و مشارکت فعالانه در حوزه مسوولیت اجتماعی فکر کنیم، این استاندارد بسیار کمک‌کننده است.