نفت، شاخص اندازه‌گیری سطح تنش‌های بین‌المللی
گروه انرژی|
در پی افزایش نگرانی‌ها از وقوع درگیری نظامی گسترده در منطقه نفتخیز خاورمیانه در پی شهادت سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ابومهدی المهندس، فرمانده شاخه شبه‌نظامی حشدالشعبی در عراق به دست نیروهای امریکایی، نقش عوامل فیزیکی و اقتصادی در بازار نفت به حاشیه رانده شد و نوسانات قیمتی این حامل انرژی تبدیل به شاخصی برای اندازه‌گیری سطح تنش‌های سیاسی شد. ترور سردار سلیمانی در روز جمعه قیمت‌های نفت را حدود 4 درصد بالا برد و حوادث پس از آن از جمله تصمیم پارلمان عراق برای اخراج نیروهای نظامی امریکایی از این کشور و پاسخ دونالد ترامپ رییس‌جمهور ایالات متحده به این تصمیم که عراق را به تحریم‌هایی شدیدتر از تحریم‌های ایران تهدید کرد، باعث شد که دیروز هم نفت شاهد جهش در قیمت‌ها باشد.
شاخص نفتی برنت دیروز در مقاطعی مرز 70 دلار در هر بشکه را رد کرد که البته در ادامه روز کمی کاهش یافت و در نهایت با 86 سنت یا 1.25 درصد رشد به 69 دلار و 46 سنت در هر بشکه رسید. شاخص نفتی امریکا نیز دیروز شاهد نوسانات شدیدی بود و 2 دلار و 45 سنت یا 4 درصد افزایش یافت. این شاخص نفتی در معاملات آتی دیروز با 63 دلار و 63 سنت در هر بشکه معامله شد.
یک تحلیلگر نفتی در مصاحبه با سی‌ان‌بی‌سی گفت در صورتی که افزایش تنش‌ها بین ایران و امریکا باعث اختلال در عرضه نفت از خاورمیانه شود، قیمت نفت می‌تواند تا ۸۰ دلار هم جهش کند. به گزارش مهر، این تحلیلگر گفت: «قیمت نفت حول ۷۰ دلار باقی خواهد ماند اما اگر درگیری‌ها به مناطق نفتی جنوب عراق یا کشتی‌رانی نفت در تنگه هرمز کشیده شود، قیمت تا ۸۰ دلار بالا خواهد رفت.»اما یک تحلیلگر ایرانی معتقد است که اثرگذاری درگیری‌های نظامی احتمالی آتی بر نفت بسیار بیشتر خواهد بود و می‌تواند برنت را به 150 دلار در هر بشکه برساند. علی اصغر زرگر، کارشناس اقتصاد سیاسی درباره ایجاد تنش در خاورمیانه و افزایش قیمت نفت گفت: «قیمت‌ها بیشتر از سوی بورس‌بازان و شرکت‌های درگیر حمل‌ونقل تغییر می‌کند، زمانی که فضای بین‌الملل ملتهب می‌شود هر اتفاقی ممکن است در بازار نفت بیفتد از جمله اینکه عرضه کاهش یابد و قیمت‌ها بالا برود.»
وی افزود: «تداوم تنش و اختلال در عرضه نفت از حوزه خلیج فارس که حدود 20 میلیون بشکه در روز است، حتی می‌تواند میزان عرضه را تا نصف نیز کاهش داده و قیمت‌ها را به صورت غیر معقول تا 150 دلار بالا ببرد.»به گزارش ایلنا، این کارشناس اقتصاد سیاسی تصریح کرد: «اگرچه اکنون دست‌ها روی ماشه است و تنش بالا رفته اما هر گونه اشتباه محاسباتی، ماجراجویی و لغزشی، به معنای ورود به یک جنگ فراگیر است، هر چند ایران همواره به دنبال کاهش تنش و اختلال در منطقه بوده است.»
وی با بیان اینکه هر گونه تنشی قیمت نفت را 5 تا 10 درصد افزایش می‌دهد، گفت: «بورس بازان، ریسکی که نفتکش‌ها باید بپذیرند و همچنین مساله انبارش نفت خام مهم‌ترین عامل در افزایش تقاضا و در نتیجه رشد قیمت است که اینها تماما به موضوع ناامنی در منطقه برمی‌گردد.»
بلومبرگ نیز در گزارشی از احتمال استفاده ایران از نفت به عنوان سلاحی برای تلافی اقدام امریکا در ترور سردار قاسم سلیمانی نوشت. بر اساس این گزارش، دلیل خاصی وجود ندارد که انتظار داشته باشیم ایران با تهدید بازار نفت دست به انتقام از امریکا بزند، جز آنکه تاسیسات نفتی منطقه خاورمیانه حتی با وجود بیشترین محافظت‌ها هم در برابر حمله آسیب‌پذیر هستند و عبور نفتکش‌ها از تنگه هرمز فرصت‌های متعددی را در اختیار ایران قرار می‌دهد تا در عبور و مرورشان اخلال ایجاد کند.
رفتار نامتعارف شاخص‌های نفتی
بلومبرگ گزارش داد که بر اساس اطلاعات ردیابی نفتکش‌ها، حدود 34 میلیون بشکه نفت خام عربستان، عراق و کویت از تنگه هرمز عبور کرد و رهسپار بندرهای امریکا شد. این آمار تأیید می‌کند که در حال حاضر، ایالات متحده حدود یک میلیون بشکه نفت از خاورمیانه وارد می‌کند، در حالی که وابستگی اروپا به نفت خاورمیانه بیشتر است. بنابراین، هر تنشی در خاورمیانه که صادرات نفتی این منطقه را با تهدید مواجه کند، به‌طور کلی باید بر شاخص نفتی برنت اثرگذاری بیشتری داشته باشد تا شاخص نفت امریکا. با این حال دیروز بازار شاهد روندی معکوس و افزایش 4 برابری قیمت نفت امریکا در مقایسه با افزایش یک درصدی شاخص برنت بود.
حمید کریمی، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با روزنامه «تعادل» دلیل این رفتار نامتعارف بازار نفت را در نوع نگاه منطقه خاورمیانه به امریکا و اروپا دانست. از نظر او «اختلاف در رشد قیمت نفت به احتمال زیاد به دلیل نامعلوم بودن حوادث روزهای آینده است. همیشه ناشناخته بودن اوضاع سبب نگرانی‌های بیشتری می‌شود. اکنون در کل منطقه خاورمیانه انگشت اتهام به سمت امریکا نشانه رفته و اروپا فعلا درگیر تنش‌های خاورمیانه نشده است. به همین جهت بازار نفت امریکا بیش از بازار نفت اروپا از تنش‌ها تاثیرپذیرفته است.»
کریمی البته تأکید کرد که در حال حاضر «همه کارشناسی نفتی با یک علامت سوال بزرگ در خصوص آینده نفت مواجه‌اند. زیرا با شدت‌گیری تنش‌های میان ایران و امریکا، عوامل اقتصادی حاکمیت خود بر بازار را از دست داده‌اند و عوامل سیاسی نقش تعیین‌کننده‌ای برای آینده نفت گرفته‌اند. در چنین شرایطی، کارشناسان اقتصاد انرژی نمی‌توانند پیش‌بینی کنند که تحولات سیاسی به چه سمتی خواهد رفت و رفتار نفت در قبال این تحولات چه خواهد بود.»با این وجود او توضیح داد که در حالت عادی شاخص‌های نفتی برنت و دبلیوتی‌آی هماهنگ با هم نوسان پیدا می‌کنند، اما اکنون بازار نفت در شرایطی غیرعادی قرار دارد. این کارشناس حوزه انرژی گفت: «تنش‌های خاورمیانه می‌تواند بر صادرات نفت امریکا اثر بگذارد و نه واردات آن. اگر امریکا با یک درگیری گسترده نظامی در خاورمیانه روبرو شود، صادرات نفت آن تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.»
کریمی در پاسخ به این پرسش تعادل که تلاش‌های عربستان سعودی برای کاهش تنش‌ها چقدر می‌تواند بر کاستن از نگرانی‌های بازار نفت اثرگذار باشد، بیان کرد: «چون تولید نفت عربستان به دلیل مشکلاتی که چند ماه پیش در آرامکو پیش آمد، هنوز به میزان ظرفیت حداکثری خود نرسیده است، از اثرگذاری این کشور بر بازار نفت کاسته شده و آنها زمانی می‌توانند تأثیرگذار باشند که ظرفیت تولید نفت خود را به حداکثر رسانده باشند.»
با تمام این اوصاف، بانک امریکایی گلدمن ساکس در گزارشی اعلام کرد شعله‌ور شدن تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه ممکن است قیمت‌های نفت را بالا نگه دارد اما نفت در صورتی در سطح قیمت فعلی می‌ماند که اختلال واقعی در عرضه جهانی روی دهد.گلدمن ساکس در یادداشتی اعلام کرد ریسک‌های قیمت برای نفت برنت در هفته‌های آتی در صورت عدم وقوع اختلال بزرگ در تولید نفت، نزولی هستند. نفت برنت در حال حاضر بالاتر از ۶۳ دلاری که پیش از وقایع اخیر معامله می‌شد، قرار دارد.
پس از اقدام تروریستی امریکا در به شهادت رساندن سردار سرلشکر قاسم سلیمانی در بغداد و تهدید ترامپ درباره انتقام‌جویی ایران و همچنین تهدید عراق به وضع تحریم‌های شدید در صورت بیرون کردن نیروهای نظامی امریکایی، تنش‌ها شدت گرفته است و با هشدار امریکا درباره ریسک بالای حملات موشکی به نزدیک پایگاه‌های نظامی و تاسیسات انرژی عربستان سعودی و خروج ایران از تعهدات برجامی، نفت برنت به بالای ۷۰ دلار در هر بشکه و شاخص نفت امریکا در نیویورک بالای ۶۵ دلار صعود کرده است.
به گزارش ایسنا، بانک امریکایی گلدمن ساکس در گزارش خود مدعی شد حملات سپتامبر به تاسیسات تولید نفت عربستان سعودی نشان داد که بازار در زمینه عرضه، انعطاف‌پذیری قابل توجهی دارد و اگر حمله‌ای به دارایی‌های نفتی رخ دهد، قیمت‌ها از سطح فعلی اندکی بالا خواهند رفت.آن‌طور که بلومبرگ نوشته است؛ این بانک امریکایی به سرمایه‌گذاران پیشنهاد کرد در برابر چنین ریسک‌های ژئوپلیتیکی خرید طلا بهتر از خرید نفت است و تاریخ نشان داده تحت چنین شرایطی این فلز ارزشمند فراتر از سطح قیمت فعلی صعود خواهد کرد.
