دو مخاطره برای صنعت

تعادل| گروه صنعت |

در گزارش شامخ آذرماه ۱۳۹۸، شاخص مدیران خرید (PMI) موسوم به شامخ را برای کل اقتصاد 22/48 واحد و برای بخش صنعت 93/56 واحد محاسبه کرده است که هر دو نسبت به ماه قبل بهبود یافته است. در آذرماه امسال، در میان ۵ مولفه اصلی شامخ کل اقتصاد ایران، «شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش»، بیشترین میزان و «شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری شده» کمترین مقدار شاخص بوده است. همچنین در این ماه، شاخص انتظارات فعالان اقتصادی برای میزان فعالیت در ماه آینده به رقم 49.98 واحد رسیده است که از امیدواری آنها برای تثبیت وضعیت کل اقتصاد حکایت دارد. بررسی آمارها همچنین نشان می‌دهد، باوجود بهبود وضعیت تولید در بخش صنعت، رکود موجود در سایر بخش‌های اقتصادی از جمله خدمات، ساختمان و خرده‌فروشی موجب شده تا وضعیت کل اقتصاد در آذرماه نیز در حالت رکودی قرار گیرد. در این گزارش، «حرکت پرشتاب افزایش قیمت مواد اولیه» و به‌تبع آن «افزایش قیمت محصولات و خدمات تولیدی» به عنوان عواملی معرفی شده‌اند که می‌تواند روند بهبود وضعیت کل اقتصاد و خروج از رکود را دچار مخاطره کند.

     تحلیل شامخ صنعت

براساس داده‌های مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران، شامخ کل آذرماه حکایت از اندکی بهبود در وضعیت صنعت کشور دارد. به گزارش فعالان اقتصادی، مقدار تولید در این ماه نسبت به ماه قبل افزایش یافته است که در کنار این متغیر، متغیرهای میزان سفارشات جدید و استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی، منجر به مثبت شدن شاخص در این ماه شده‌اند. تقریباً در تمام صنایع مورد بررسی (به‌جز صنعت مواد غذایی که نسبت به ماه قبل کاهش جزئی نشان می‌دهد) مقدار تولید نسبت به ماه قبل افزایشی بوده است. آنچه در گزارش شامخ این ماه جلب‌توجه می‌کند، افزایش قیمت خرید مواد اولیه در شامخ کل و همچنین تمامی صنایع مورد بررسی بوده، که شاید بتوان دلایل آن را در افزایش قیمت بنزین و نرخ ارز جست‌وجو کرد. ویژگی دیگر شاخص شامخ در این ماه افزایش مصرف حامل‌های انرژی در کل صنعت و نیز در تمامی صنایع مورد بررسی بوده است. بررسی شامخ در متغیر مصرف حامل‌های انرژی حاکی از ارتباط این متغیر با میزان تولید بوده به‌نحوی‌که با افزایش (یا کاهش) تولید، مصرف حامل‌ها افزایش (کاهش) داشته است. با نگاهی به شامخ کل صنعت و همچنین شامخ صنایع مختلف، در یک جمع‌بندی کلی می‌توان اظهار کرد که هرچند وضعیت اغلب صنایع اندکی بهبود قابل‌مشاهده است اما نمی‌توان این وضعیت را خروج از فاز رکودی تعبیر کرد و باید برای آمار ماه‌های آتی به‌منظور رصد تغییرات تولید و پایداری رشد منتظر ماند.

     لاستیک و پلاستیک

وضعیت صنایع لاستیک و پلاستیک در ماه آذر ۱۳۹۸ در مقایسه با ماه قبل با اندکی بهبود روبرو بوده است (57.9). به دنبال افزایش قیمت جهانی نفت خام در آذرماه ۱۳۹۸، قیمت خرید مواد اولیه این گروه از صنعت در آذرماه ۱۳۹۸ به‌شدت افزایش یافته (82.1) و موجودی مواد اولیه نیز با کاهش مواجه شده است (42.9). بااین‌حال عدد شاخص تولید محصولات و میزان سفارشات جدید در آذر 98 نسبت به ماه قبل نشان از افزایش داشته است (هردو شاخص 57.1). با توجه به آنکه در 4 ماه گذشته (مرداد تا آبان)، قیمت خرید مواد اولیه با کاهش یا عدم‌تغییر روبرو بوده است، افزایش سفارشات جدید علی‌رغم افزایش ناگهانی قیمت مواد اولیه، می‌تواند متأثر از نگرانی متقاضیان از افزایش قیمت‌های آتی محصولات این گروه صنعتی باشد. پیش‌بینی‌های جهانی نیز حکایت از افزایش قیمت نفت در سال 2020 میلادی دارند.

میزان تولید محصولات صنایع لاستیک و پلاستیک در ماه آذر ۹۸ نسبت به ماه قبل افزایش یافته است. فروش محصولات این گروه از صنعت نیز پس از ۶ ماه متوالی بیشتر شده است. با توجه به آنکه از تیرماه 98 قیمت این محصولات همواره با کاهش روبرو بوده است، می‌توان انتظارات تورمی را عامل اصلی افزایش تقاضای این محصولات و در نتیجه افزایش تولید (57.1) و فروش آن دانست (60.7).

     فرآورده‌های نفت و گاز

شامخ کل این صنعت از آذرماه 1397 تا مهرماه 1398 همواره حاکی از بدتر شدن وضعیت این صنعت در هرماه نسبت به ماه گذشته خود بوده؛ اما با تثبیت وضعیت در مهرماه، بهبود شامخ کل در آبان و آذرماه به ترتیب 57.8 و 57.9 تجربه شده است. نفت خام وگاز طبیعی مهم‌ترین مواد اولیه این صنعت محسوب می‌شود که متأثر از بازار بین‌المللی نفت خام و وضعیت تحریم‌های ایالات‌متحده است. به دنبال افزایش قیمت جهانی نفت خام در آذرماه 1398 که در پی اجلاس ماه گذشته اوپک و تصمیم به کاهش تولید صادرکنندگان نفت رخ داد (افزایش قیمت نفت خام اوپک از 63.3 دلار به ازای هر بشکه در اول آذر تا 67.6 دلار در اواخر آن) شاهد افزایش قیمت خرید مواد اولیه این صنایع هستیم (61.5) .

مقدار تولید از آذرماه سال گذشته (به استثنای اسفند 97) همواره کاهش ماهانه نسبت به ماه قبل را نشان می‌داده، این روند در آبان ماه معکوس شده (59.6) و در آذرماه شاهد افزایش قابل‌توجه مقدار تولید نسبت به ماه گذشته هستیم (61.5). نکته قابل‌توجه دیگر این است که صادرات محصولات این گروه از ابتدای دوره سنجش شامخ در آذرماه ۹۷ نشان از کاهش در هرماه نسبت به ماه قبل داشته اما این روند در آذرماه نشان از افزایش اندکی در صادرات نسبت به ماه قبل دارد (51.9). افزایش اندک در سفارشات جدید در آذر نسبت به آبان ماه (55.8) باوجود افزایش ناگهانی قیمت مواد اولیه (61.5)، می‌تواند متأثر از نگرانی متقاضیان از افزایش قیمت محصولات این گروه صنعتی در ماه‌های آینده باشد.

    نساجی

وضعیت صنعت نساجی در آذرماه با عدد شامخ 62.88 نسبت به ماه قبل مساعد ارزیابی شده است. افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش (با عدد شامخ 76.92)، افزایش مقدار تولید محصولات (با عدد شامخ 65.38)، افزایش میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (با عدد شامخ 61.54) به همراه بهبود اندک در میزان سفارشات جدید، از عمده دلایل ارزیابی مثبت فعالان اقتصادی از این صنعت بوده است؛ اما ازآنجاکه میزان فروش محصولات تنها اندکی بیشتر از ماه قبل گزارش شده و وضعیت صادرات نیز تفاوتی با ماه پیش نداشته، به نظر می‌رسد بخشی از افزایش تولید محصولات در آذرماه، صرف افزایش موجودی محصول در انبار (با عدد شامخ 61.54) شده است. اما آنچه در وضعیت آذرماه صنعت نساجی جلب‌توجه می‌کند، افزایش نسبتاً چشمگیر قیمت خرید مواد اولیه (با عدد شامخ 76.92) و نامتناسب با قیمت محصولات تولیدشده (با عدد شامخ 46.15) است. ضمن آنکه تأثیر افزایش قیمت بنزین هزینه‌های تولید را نمی‌توان نادیده گرفت، این افزایش قیمت مواد اولیه ممکن است به دلیل افزایش قیمت ارز و نیز عدم امکان خرید مدت‌دار توسط تولیدکنندگان رخ داده باشد.

     ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی

وضعیت صنعت ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی در آذرماه با عدد شامخ 65.74 مساعد توصیف شده است. افزایش مقدار تولید محصولات (با عدد شامخ 70.59)، افزایش میزان سفارشات جدید (با عدد شامخ 70.59) و نیز افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش (با عدد شامخ 66.18) از عمده دلایل بهبود وضعیت هستند. به نظر می‌رسد قرار گرفتن در آستانه فصل زمستان و افزایش تقاضای لوازم‌خانگی موردنیاز در فصل سرما (اعم از محصولات گرمایشی، تصفیه هوا و غیره) توانسته روند کاهشی تولید در ماه‌های پایانی تابستان را که به‌طور عمده ناشی از کاهش تولید خنک‌کننده‌ها بوده است، جبران نماید.

     صنایع کانی غیرفلزی

شامخ کل به دست آمده برای گروه کانی‌های غیرفلزی در آذرماه (48.7) است که حکایت از تضعیف خفیف وضعیت کلی این صنعت نسبت به ماه قبل دارد. میزان تولید محصولات این گروه در آذرماه نسبت به ماه قبل افزایش یافته است (56.5) .موجودی مواد اولیه این صنعت در آذرماه نسبت به ماه قبل، به‌شدت کاهش یافته است (39.1) که کمترین عدد در بین صنایع مختلف در شامخ آذرماه است. این در حالی است که قیمت خرید مواد اولیه در این ماه نسبت به ماه گذشته افزایش شدید نشان می‌دهد (76.1). افزایش بهای مواد اولیه در کنار افزایش تولید (56.5) و کاهش سفارشات جدید (43.5) در آذرماه منجر به کاهش شدید در موجودی مواد اولیه شده است. نکته حائز اهمیت آن است که از ابتدای محاسبه شامخ در آذر ۹۷ تاکنون موجودی مواد اولیه این صنعت همواره کاهش نسبت به ماه قبل را نشان می‌دهد. قیمت مواد اولیه در همین بازه زمانی نیز همواره افزایشی بوده است.

    صنایع فلزی

در گزارش آذرماه صنایع فلزی، شامخ کل در ادامه روند ماه‌های شهریور، مهر و آبان همچنان در شرایط بهبود گزارش شده است. افزایش مقدار تولید محصولات، میزان سفارشات جدید و میزان فروش محصولات موید بهتر شدن شرایط کلی این صنعت است. همچنین در این ماه برای اولین‌بار در یک سال گذشته موجودی مواد اولیه بدون تغییر نسبت به ماه قبل بوده است درحالی که در سایر ماه‌ها این متغیر نسبت به ماه قبل کاهشی گزارش شده بود. از نکات قابل‌توجه گزارش آذرماه صنایع فلزی قیمت خرید مواد اولیه است که به‌شدت افزایش یافته است. به‌گونه‌ای که بالاترین میزان مولفه شامخ قیمت خرید مواد اولیه را در بین صنایع (همانند آبان ماه) با ثبت رقم 87.5 به خود اختصاص داده است. به نظر می‌رسد استمرار این امر در دو ماه پیاپی آذر و آبان درنهایت تولیدکنندگان این صنایع را مجبور به افزایش قیمت محصولات خود کرده است. قیمت محصولات تولید شده این صنعت طی ۴ ماه منتهی به مهرماه کاهشی عنوان شده بود ولی در ماه آبان روند کاهشی آن متوقف و در آذرماه با کسب رقم قابل‌توجه 69.17 روند آن معکوس شده است.

    صنایع غذایی

شامخ همه گروه‌های صنعتی غیر از صنایع کانی غیرفلزی و صنایع غذایی در آذرماه ۱۳۹۸ نسبت به ماه قبل نشان از بهبود وضعیت صنایع دارد. فعالان اقتصادی در صنایع غذایی پایین‌ترین رقم را در بین صنایع مورد بررسی گزارش نموده‌اند (46.3۳) که با توجه به ضریب اهمیت آن در شامخ کل، اثرگذاری بالایی دارد. شرایط کلی صنایع غذایی در آذرماه، مشابه ماه قبل، بدتر از ماه قبل ارزیابی شده است. کاهش مقدار تولید، کاهش سفارشات جدید و کاهش میزان فروش محصولات ترسیم‌کننده بدتر شدن فضای کلی این صنعت در دو ماه گذشته است. میزان فروش محصولات در ۱۲ ماه گذشته به‌غیراز دو ماه اسفند و اردیبهشت (ماه‌های قبل و بعد از تعطیلات نوروزی) همواره کاهشی عنوان شده است. عدد شاخص فروش محصولات غذایی در آذرماه امسال 45.7 بوده است. در مورد قیمت خرید مواد اولیه، این متغیر در صنایع غذایی نیز همانند سایر صنایع افزایشی گزارش شده است (۷۵). در مورد میزان صادرات در این صنعت اندکی کاهش گزارش شده (45.7) که این کاهش می‌تواند متأثر از ناآرامی‌های عراق باشد.

    صنایع شیمیایی

شامخ کل گروه صنایع شیمیایی نشان از بهبود در وضعیت عمومی این صنعت در آذرماه ۹۸ نسبت به ماه گذشته دارد (۵۸). عمده محصولات تولیدی این صنایع شامل محصولات پتروشیمی، دارویی، بهداشتی، آرایشی، شوینده، مواد شیمیایی و پلیمری و .... است. با توجه به آنکه مواد اولیه تولید این دسته از محصولات از فرآورده‌های نفت و گاز است و قیمت خرید نفت در آذرماه ۹۸ افزایش یافته است، قیمت خرید مواد اولیه صنایع شیمیایی نیز افزایش یافته است (67.8). موجودی مواد اولیه این صنایع در مقایسه با ماه قبل تغییر محسوسی نداشته و نسبتا نسبت مانده است (52.5). در این صنعت، باوجود افزایش قیمت مواد اولیه، قیمت محصولات تولیدی گروه شیمایی کاهشی عنوان شده است (47.5).

     چوب کاغذ و مبلمان

وضعیت کلی صنایع چوب و مبلمان در آذرماه، با عدد شامخ 61.59 نسبت به ماه قبل مساعد ارزیابی شده است. افزایش مقدار تولید محصولات (با عدد شامخ 65.91)، افزایش میزان سفارشات جدید (با عدد شامخ 63.64) و نیز افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش (با عدد شامخ 61.63) از عمده‌ترین دلایل این بهبود بوده‌اند. همچنین علی‌رغم افزایش قیمت خرید مواد اولیه، قیمت محصولات تولید شده نسبت به ماه قبل افزایشی نداشته و لذا افزایش میزان فروش محصولات در این ماه منطقی به نظر می‌رسد.

    وسایل نقلیه و قطعات وابسته

گزارش ماهانه شامخ صنعت وسایل نقلیه و قطعات وابسته در آذرماه بسیار متفاوت از گزارش‌هایی اعلامی شامخ این صنعت در یک سال گذشته و همچنین متفاوت از گزارش آذرماه شامخ سایر صنایع است. چراکه گزارش شامخ آذرماه وسایل نقلیه و قطعات وابسته بیانگر بهبود قابل‌توجه در شرایط کلی صنعت وسایل نقلیه و قطعات وابسته است. به‌گونه‌ای که رقم شامخ گزارش شده برای این ماه (عدد شامخ کل ۶۷) بالاترین میزان شامخ در طول یک سال گذشته برای این صنعت و بالاترین میزان این شاخص در بین سایر صنایع گزارش شده در آذرماه است. بدین معنی که در این ماه تعداد بیشتری از فعالان این حوزه (بیش از هرماه دیگر طی یک سال گذشته) به بهبود شرایط اذعان داشته‌اند. این امر بیشتر به دلیل بهبود در مولفه‌های مقدار تولید محصولات (عدد شامخ 72.7) و میزان سفارشات جدید (عدد شامخ 75.8) رخ داده است. از دیگر نکات مثبت گزارش این صنعت، میزان فروش محصولات در آذرماه است که توانسته رقم قابل‌توجه 77.3 را کسب کند.

    پوشاک و چرم    

از نظر فعالان صنعت پوشاک، وضعیت در آذرماه با عدد شامخ 58.85 مساعد ارزیابی شده است. افزایش تولید محصولات (با عدد شامخ 65.38)، افزایش میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (با عدد شامخ 61.54) و افزایش میزان سفارشات جدید (با عدد شامخ 58.69) بیشترین نقش را در این ارزیابی مثبت داشته‌اند. افزایش موجودی محصول در انبار (با عدد شامخ 61.54) نشان‌دهنده آمادگی تولیدکنندگان برای حضور در نمایشگاه و پاسخ‌گویی به تقاضای بالقوه ناشی از آن است. از سوی دیگر بخشی از افزایش تولید نیز می‌تواند ناشی از آغاز فصل زمستان و پاسخگویی به تقاضای بازار باشد. این افزایش تولید با انتظارات تولید در ماه آینده در آبان ماه نیز که توسط فعالان صنعت مثبت ارزیابی شده بود، منطبق است. همانند صنعت نساجی، فعالان صنعت پوشاک نیز افزایش چشم‌گیری در قیمت خرید مواد اولیه (با عدد شامخ 80.77) گزارش نموده‌اند که سبب افزایش قیمت محصولات تولید شده (با عدد شامخ 57.69) شده است. این افزایش قیمت ناشی از افزایش قیمت بنزین، افزایش قیمت ارز و نیز عدم اجازه واردات مواد اولیه، به‌ویژه چرم خام رخ داده است.